024
Zoekgedrag: Wubs en Huijsmans
Archival Intelligence: Yakel, Torres en Bromley
Over het zoekgedrag van bezoekers van archiefwebsites is in
Nederland nog niet veel gepubliceerd. Ruim tien jaar geleden
deden Henrieke Wubs en Frank Huysmans een uitgebreid
literatuuronderzoek, waarvan de uitkomsten in 2006 door het
SCP in het boekje Snuffelen en graven werden gepubliceerd.
Die uitkomsten lijken in grote lijnen nog steeds valide. Volgens
Wubs en Huysmans is zoekgedrag iets waarmee je online
bezoekers het best kunt typeren. Voor dat zoekgedrag zijn hun
cognities, zoekvaardigheden en betrokkenheid bepalend.
Archiefonderzoekers moeten online in de eerste plaats over
voldoende cognities beschikken: kennis, opvattingen en
verwachtingen over het verleden, over de archieven, hun context
en het relevante toegangenapparaat en over de mogelijkheden
die archieven en de websites van archiefinstellingen te bieden
hebben. Bovendien moeten ze zoekvaardigheden hebben:
vaardigheden in het zoeken in fysieke archieven, in het zoeken
op het internet, in het gebruik van zoekmachines, in het maken
van keuzes tussen contextueel zoeken en zoeken op trefwoord
en in kritische waardering. Tenslotte moeten ze om effectief te
zoeken en de gevonden informatie goed te verwerken ook
betrokken voelen bij de inhoud van de informatie en de
informatieverwerking. Archivarissen zouden hun dienst
verleningsstrategie dus moeten richten op het versterken van
cognities, het aanbieden van verschillende zoekmethoden voor
verschillende doelgroepen en het stimuleren van betrokkenheid
en actieve informatieverwerking. In die richting zouden ze
hun dienstverlening moeten verbeteren, hun aanbod moeten
uitbreiden en handzame informatiepakketten moeten
aanbieden.
Naar het zoekgedrag en de contextualiseringsmethoden van
ervaren en onervaren gebruikers van archieven is veel empirisch
onderzoek gedaan, om te beginnen in Noord-Amerika. Het is
meestal niet al te grootschalig van opzet en gaat vaak over
academici en in het bijzonder professionele historici en
genealogen die onderzoek doen in bijzondere collecties van
universiteitsbibliotheken. Literatuur over zoekgedrag op
archiefwebsites is minder overvloedig.
Toch zijn de publicaties hierover niet per se irrelevant voor de
Nederlandse situatie. Enkele Universiteiten in de VS en Canada
(Wendy Duff) zijn een paar decennia geleden begonnen met
systematisch gebruikersonderzoek om vast te stellen hoe
archiefinstellingen een goede brug kunnen slaan tussen aanbod
en vraag, tussen de archieven en collecties die ze aanbieden en
de onderzoekers die die archieven en collecties willen
raadplegen. Een klassieke publicatie is het artikel van Yakel en
Torres uit 2003, waarnaar veel wordt verwezen en dat door veel
onderzoekers als methodische basis wordt gebruikt.
Volgens Yakel en Torres is het de plicht van archivarissen om aan
onervaren en minder competente onderzoekers hulpmiddelen
aan te bieden waarmee ze ervaren en competente
archiefonderzoekers kunnen worden. Dat betekent vooral dat
ze onderzoekers moeten leren hoe ze archiefstukken moeten
zoeken, hoe ze kunnen vaststellen wat voor hen bruikbare
archieven zijn, hoe ze kunnen navigeren tussen archiefstukken
en representaties van archiefstukken (zoals beschrijvingen in een
inventaris) en hoe ze een systematische zoekstrategie voor
primaire bronnen kunnen ontwikkelen en volgen. Ze moeten
onderzoekers de mogelijkheid bieden tot het verwerven van
