Vragen voor vervolgonderzoek
Bij crowdsourcing en participatory archives gaat het om het gebruik van bepaalde technieken voor
ondersteuning van participanten om als groep samen te werken aan een gemeenschappelijk groter
doel. Het gaat daarbij om bijdragen die inzicht in het archiefmateriaal vergroten, en niet om individuele
meningen, gevoelens of artistieke interpretaties. Dat kost meer moeite en tijd dan alleen het snel
toevoegen van een trefwoord aan een foto of beoordeling van een boek met één tot vijf sterren,
hoewel dat op zich wel kan bijdragen aan besef van het belang van archieven bij anderen. Een
instelling die participatief wil werken zal onderscheid moeten maken tussen sociale betrokkenheid en
participatie, maar een groep participanten hoeft geen vooraf bepaald, gelijkgestemd geheel te
vormen. In een participatief archief gaat het om een optelsom van structuren, ordeningen,
beschrijvingen en gezichtspunten, aangebracht door individuele gebruikers in een gemeenschappelijk
archief, ongeacht hun beroep, opvatting of levensstijl. De desbetreffende archiefgemeenschap
ontstaat alleen door het gezamenlijke doel van het project, vaak opgezet als burgerinitiatief. In de
museumwereld worden verschillende gradaties in participatie aangebracht, zowel in de mate van
activiteiten van de participanten als in de mate van controle van de instelling. Welke vorm van
participatie het beste past is afhankelijk van het doel dat wordt beoogd.
Op basis van de verschillende definities kwamen de projecten van de studenten weer in een
ander licht te staan, waarbij aan de hand van hun stellingen de rol van de archivaris en zijn verhouding
tot niet professionele community archivists verder kon worden verdiept. In de geest van de
Amerikaanse archivaris Kate Theimer, bekend als initiator van de Archives 2.0 wiki en van haar
blog ArchivesNext, was de conclusie dat participatief verzamelen het gebruikelijke denken in
tegenstellingen van expert en amateur doorbreekt. Bovendien kan zelfs de lichtste en terloopse vorm
van participatie al zorgen voor vertrouwdheid met en nieuwsgierigheid naar archieven. Dat is een kans
die archiefinstellingen zouden moeten aangrijpen om meer mensen tot actieve participatie te
verleiden en daardoor de waarde van het archiefmateriaal te vergroten.
In het slotsymposium van het atelier zorgde een panel van deskundigen voor een aanvulling van
Laura Millars vier rollen van de archivaris met vier invalshoeken die van belang zijn bij het
documenteren van de samenleving. Hester Dibbits, lector erfgoedtheorie aan de Reinwardt Academie
en bijzonder hoogleraar Historische Cultuur en Educatie aan de EUR, noemde allereerst het aspect
afstand: archiefinstellingen hanteren van oudsher een in tijd en ruimte afstandelijk beleid tot de
gemeenschap. Verschuift deze afstand bij participatief verzamelen? Krijgt het archief ander materiaal
aangeboden als de afstand tot de gemeenschap kleiner wordt gemaakt? Vervolgens stelde zij