Sun Tzu
Orwell
The Circle
The Guardian
Openbaarheid voor ander, beslotenheid
voor jezelf
Een stapje terug in de tijd. Sun Tzu, strateeg 2000 jaar voor
Machiavelli en 2500 jaar voor Von Clausewitz, beschrijft al
de strategische noodzaak van niet kenbare bedoelingen van
een succesvolle aanvoerder. Sun Tzu zegt bijvoorbeeld: "De
succesvolle aanvoerder wijzigt zijn activiteiten en verandert
zijn strategieën, terwijl hij de mensen belet dat te zien en het
onderscheid te maken". Of hij beschrijft de aanvoerder als
herder: "Zoals men een kudde schapen drijft, hij stuurt ze
hierheen, hij stuurt ze daarheen, niemand weet waar ze heen
gaan". Sun Tzu's strategie is gebaseerd op zelfkennis en kennis
van de vijand. En tegelijkertijd op het beletten van de vijand
jou te kennen. Kennis is macht, 2500 jaar geleden al.
In de staat die Orwell beschrijft in Ninety Eigthy Four hebben
mensen, als ze dat willen, toegang tot archieven en oude
kranten. Zo kunnen ze weten met wie de staat in oorlog is,
wie de grote vijand is en waarom. Echter: het Ministerie van
Waarheid zorgt ervoor dat de archieven en oude kranten
permanent worden herschreven, zodat de geschiedenis past
bij de actualiteit. Al het tegenstrijdige materiaal wordt grondig
vernietigd. Op een zeker moment komt de hoofdpersoon
een snipper van een niet vernietigde krant tegen. Dat is het
bewijs dat het echte verleden anders was dan het officiële
verleden. Het begin van het eind. Dat is het extreem van
niet-openbaarheid.
Het andere extreem wordt bijvoorbeeld beschreven in
The Circle van Eggers. In die samenleving beginnen senatoren
en bestuurders camera's op hun lichaam te dragen, zodat
iedereen altijd live kan zien en horen met wie zij praten en
onderhandelen, welke toezeggingen zij doen, welke beslis
singen zij nemen en of zij wel integer zijn. De eerste bestuurders
die de camera omhangen worden als helden bejubeld, helden
van eerlijkheid, openheid en transparantie. Mensen die niets te
verbergen en anderen niet stiekem een loer zullen draaien.
Naarmate meer bestuurders dit voorbeeld volgen kunnen de
achterblijvers er niet omheen. Zij moeten wel meedoen. Anders
hebben zij hebben zeker iets te verbergen?
The Guardian maakte een jaar of zes geleden op haar website
de nota's van alle parlementsleden beschikbaar. Het was een van
de vroege voorbeelden van geslaagde crowdsourcing. Zo'n
200.000 gescande onkostennota's werden gepubliceerd. Zodat
kiezers konden checken of ook hun parlementslid een vijver in
de tuin had laten aanleggen of een hondenhok van 1000 pond
had aangeschaft op kosten van de belastingbetaler. Volledige
transparantie om wantrouwen weg te nemen en de schuldigen
te straffen. Heel goed of een ordinair volksgericht? Is het
vertrouwen in de democratie versterkt of juist geschaad?
Openbaarheid is vooral goed, als het aan de ander wordt
opgelegd. Zodra wij zelf verantwoordelijkheid dragen willen
we ook wel eens een gesprek onder vier ogen voeren. We willen
ook wel eens vrije ruimte om gedachten te vormen, om te
speculeren, om iets niet zeker te weten, of eens een niet
gangbare mening te toetsen. We willen niet direct over alles
verantwoording afleggen. Stille diplomatie werkt beter dan alle
standpunten op straat uitschreeuwen, want dan kunnen
conflicten snel onoverbrugbaar worden. IJdelheid en
gezichtsverlies, maar ook veiligheid gaan een rol spelen.