Sun Tzu Orwell The Circle The Guardian Openbaarheid voor ander, beslotenheid voor jezelf Een stapje terug in de tijd. Sun Tzu, strateeg 2000 jaar voor Machiavelli en 2500 jaar voor Von Clausewitz, beschrijft al de strategische noodzaak van niet kenbare bedoelingen van een succesvolle aanvoerder. Sun Tzu zegt bijvoorbeeld: "De succesvolle aanvoerder wijzigt zijn activiteiten en verandert zijn strategieën, terwijl hij de mensen belet dat te zien en het onderscheid te maken". Of hij beschrijft de aanvoerder als herder: "Zoals men een kudde schapen drijft, hij stuurt ze hierheen, hij stuurt ze daarheen, niemand weet waar ze heen gaan". Sun Tzu's strategie is gebaseerd op zelfkennis en kennis van de vijand. En tegelijkertijd op het beletten van de vijand jou te kennen. Kennis is macht, 2500 jaar geleden al. In de staat die Orwell beschrijft in Ninety Eigthy Four hebben mensen, als ze dat willen, toegang tot archieven en oude kranten. Zo kunnen ze weten met wie de staat in oorlog is, wie de grote vijand is en waarom. Echter: het Ministerie van Waarheid zorgt ervoor dat de archieven en oude kranten permanent worden herschreven, zodat de geschiedenis past bij de actualiteit. Al het tegenstrijdige materiaal wordt grondig vernietigd. Op een zeker moment komt de hoofdpersoon een snipper van een niet vernietigde krant tegen. Dat is het bewijs dat het echte verleden anders was dan het officiële verleden. Het begin van het eind. Dat is het extreem van niet-openbaarheid. Het andere extreem wordt bijvoorbeeld beschreven in The Circle van Eggers. In die samenleving beginnen senatoren en bestuurders camera's op hun lichaam te dragen, zodat iedereen altijd live kan zien en horen met wie zij praten en onderhandelen, welke toezeggingen zij doen, welke beslis singen zij nemen en of zij wel integer zijn. De eerste bestuurders die de camera omhangen worden als helden bejubeld, helden van eerlijkheid, openheid en transparantie. Mensen die niets te verbergen en anderen niet stiekem een loer zullen draaien. Naarmate meer bestuurders dit voorbeeld volgen kunnen de achterblijvers er niet omheen. Zij moeten wel meedoen. Anders hebben zij hebben zeker iets te verbergen? The Guardian maakte een jaar of zes geleden op haar website de nota's van alle parlementsleden beschikbaar. Het was een van de vroege voorbeelden van geslaagde crowdsourcing. Zo'n 200.000 gescande onkostennota's werden gepubliceerd. Zodat kiezers konden checken of ook hun parlementslid een vijver in de tuin had laten aanleggen of een hondenhok van 1000 pond had aangeschaft op kosten van de belastingbetaler. Volledige transparantie om wantrouwen weg te nemen en de schuldigen te straffen. Heel goed of een ordinair volksgericht? Is het vertrouwen in de democratie versterkt of juist geschaad? Openbaarheid is vooral goed, als het aan de ander wordt opgelegd. Zodra wij zelf verantwoordelijkheid dragen willen we ook wel eens een gesprek onder vier ogen voeren. We willen ook wel eens vrije ruimte om gedachten te vormen, om te speculeren, om iets niet zeker te weten, of eens een niet gangbare mening te toetsen. We willen niet direct over alles verantwoording afleggen. Stille diplomatie werkt beter dan alle standpunten op straat uitschreeuwen, want dan kunnen conflicten snel onoverbrugbaar worden. IJdelheid en gezichtsverlies, maar ook veiligheid gaan een rol spelen.

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Schetsboek | 2015 | | pagina 63