management management ben we ingestemd, maar nadat de fusie een feit was is dat depot natuurlijk nooit doorgegaan. Nu hebben ze daarvoor in de plaats een schitterende publieksruim te. Ik geloof dat het Zwolse gemeentebe stuur daarmee uitermate tevreden is." die fusie begonnen, maar al na twee jaar kreeg ik de uitnodiging van het departe ment of ik na het vertrek van Eric Ketelaar wilde solliciteren op deze vacature." B&S: Veel te kort dus. Je hebt het op de rails gezet, maar je hebt het traject niet afkunnen maken. vB: "Nee. Maar het was wel bijna klaar voor wat het juridisch-bestuurlijke deel betreft. Mijn opvolger Jo Jamar en Saskia van Dockum, de huidige directeur, hebben het verder afgemaakt. Tijdens mijn sollicitatiegesprek in Den Haag werd door het ministerie gezegd: 'Utrecht vin den wij een mooi voorbeeld van toekom stige samenwerking. Kun je dat niet met andere gemeentearchieven gaan doen?' Enfin, met die opdracht ben ik uiteinde lijk benoemd. Wat vervolgens opviel was dat toen ik dat in het Convent besprak, een grote meerderheid daar voorstander van was. Dat vond ik heel hoopvol." B&S: Die waren omgedraaid. vB: "Sommigen staken direct de han den uit de mouwen. Roelof Koops bijvoor beeld [toen rijksarchivaris in Zeeland, nu directeur van het Zeeuws Archief] ging meteen onderhandelen met mogelijke gemeenten op Walcheren. Er waren maar een paar mensen die het helemaal niet zagen zitten. Dat hou je natuurlijk toch, die hadden ook niks met gemeenten." B&S: Toch is het logisch, als je het nuchter bekijkt. In de provinciehoofdstad zitten een gemeentearchief en een rijksarchief in dezelf de vijver te vissen. Ze hebben gemeenschap pelijke belangen en willen vaak dezelfde archieven binnenhalen. Het is dus wel voor de hand liggend om samen te gaan. vB: "Er was soms enige mate van onderlinge animositeit. Twee directeu ren, twee culturen. Daardoor was een bespreking op directeurenniveau over een mogelijke fusie welhaast tot mis lukken gedoemd. Wij hebben dan ook in eerste instantie met de bestuurders/ portefeuillehouders gesproken. Als die een fusie wel zagen zitten, dan ging het meestal gesmeerd. Ofschoon dan door de lokale bestuurders het spel gespeeld werd het Rijk het meest te laten betalen of te laten inleveren. In Zwolle bijvoorbeeld wilde het gemeentebestuur graag, maar niet tegen elke prijs. Daar werd stevig over onderhandeld. Soms had men idiote eisen, waarschijnlijk ingefluisterd door een overijverige archivaris of inspecteur, bijvoorbeeld om een heel depot te con- B&S: Hoe ging het elders? vB: "Ook in Middelburg was de samenwerking met de gemeenten heel constructief. Maar ook daar hadden we geduchte onderhandelaars aan tafel. De portefeuillehouder van Middelburg was tevens wethouder Financiën. De reken meesters van Rijk en gemeenten hebben daar nog veel werk aan gehad. De fusie in Haarlem was ook niet gemakkelijk. De ondernemingsraad van het Rijksarchief weigerde constructief mee te werken en stelde zich zeer formeel op. Bij adviezen uiterste deadlines nemen of uitstel vra gen, naar de rechter stappen als het even niet zinde, raadsleden van de gemeente Haarlem bewerken, etcetera. Soms was het de gemeente echt te gortig en wilde ze de besprekingen afbreken. Het moet worden gezegd dat de burgemeester van Haarlem, Jaap Pop, steeds in de fusie is blijven geloven. Uiteindelijk is het toch gelukt. Nu hoor je er niemand meer over. Men is erg blij met de fusie, heeft een prachtige publieksruimte in het centrum van de stad en de dienst draait prima. Dat is achteraf toch wel een constatering. Ons archiefwereldje is moeilijk tot ver andering bereid. Daar moet je toch voor oppassen, wil je niet mooie kansen onbe nut laten. Het landelijke fusieproces was trou wens niet gelukt als het Rijk er niet veel geld en energie in zou hebben gestopt. Staatssecretaris Van der Ploeg stelde struc- tureel 4,5 miljoen beschik baar voor huisvesting en verbetering van de organi satie. Per provincie werden hearings gehouden onder de bestuurderen over de wenselijkheid van fusies, dit onder voorzitterschap van de oud-gedeputeerde van Noord- Holland, Frieda van Diepen. Het Rijk stelde bovendien voor de afzonderlijke fusies externe projectleiders beschikbaar. Eerst Fieke Krikhaar en daarna Ma Oeh Peh. Zij werden ondersteund door Harrie- Jan Metselaars en zijn mensen van het beleidsbureau. Die zijn voor het proces onmisbaar gebleken. Je kunt niet anders zeggen dan dat het Rijk het heel zorgvul dig gedaan heeft. Het was echter wel de eerste keer dat we zoiets deden. We waren zelfs de eerste gemeenschappelijke rege ling in Nederland waar het Rijk in partici peerde. Want de Wet Gemeenschappelijke Regeling is toch vooral een regeling voor de lagere overheden. Dat gaf een hoop juridisch gepuzzel. De landsadvocaat con troleerde of die regelingen wel goed in elkaar zaten. En wat je nu achteraf ziet, is dat er toch 'schoonheidsfoutjes' gemaakt zijn. De eerste regeling in Utrecht werd gemaakt door de juristen van de gemeente Utrecht. Die regeling ziet er niet zo goed uit. In Overijssel heeft de gemeente het gedaan gekregen om het Rijk te laten beloven dat de lump sum prijsgeïndexeerd werd. Dat was slim, want prijsindexering is bij het Rijk nooit een automatisme geweest. Soms kon men dat bevriezen. Maar daarvan is in het geval van het Historisch Centrum Overijssel dus geen sprake." B&S: Dat was het grote bezwaar in Zeeland, want dat zit daar niet in de regeling. vB: "Roelof Koops heeft dat in het Archievenblad [nummer 6, juli 2007] onder woorden gebracht. De regelingen zijn niet helemaal consequent. Daar zou ook wat Braad en Sijnke (B&S): Hoe is de RHC- vorming in Nederland eigenlijk ontstaan? Van Boven (vB): "Het is begonnen in Groningen in de jaren negentig. Daar gingen gemeente- en rijksarchief samen inwonen in één gebouw met een geza menlijke publieksvoorziening, de studie zaal. De organisaties bleven voor het ove rige geheel gescheiden. De beide direc teuren overlegden alleen over de organi satie van de studiezaal. Er was de grootste voorzichtigheid. Van een fusie was nog geen sprake. Maar als je niet blind was, zag je het natuurlijk aankomen." Lees verder op pagina 15 Dat vond hij maar een hoop gedoe. Ik ben toen naar Eric Ketelaar, die toen nog algemeen rijksarchivaris was, gegaan en zei: 'Eric, kun je niet met Ivo Opstelten B&S: Dus Groningen was de eerste? vB: "Nee, Utrecht was de eerste. In Utrecht deed zich onverwacht een kans voor om de stap naar fusie te zetten. Daar was een vacature voor de functie van gemeentearchivaris. De gemeente vroeg me of ik daarop wilde solliciteren. Dat zag ik eerlijk gezegd niet zo zitten. Van rijksarchivaris weer gemeentearchivaris? Je merkt wel dat ik toen nog heel gevoe lig was voor de archiefpikorde. Maar ik zag toen wel een andere kans: een fusie van gemeente- en rijksarchief, die toch al in één gebouw gehuisvest waren. Daar wilde de Utrechtse burgemeester Opstelten aanvankelijk niets van weten. gaan praten, want ik ben gevraagd om mee te solliciteren naar de functie van gemeentearchivaris van Utrecht. Dit lijkt me een uitgelezen kans voor een fusie, mits de rijksarchivaris in Utrecht bereid is met mij te ruilen in Den Bosch.' Eric vond het eigenlijk wel een goed idee en wist Opstelten te overtuigen. Ere wie ere toekomt, als Eric toen nee had gezegd, dan was er niets gebeurd." B&S: Eigenlijk is Eric Ketelaar dus één van de initiators van de RHC-vorming? vB: "Dat gun ik hem graag, maar voor hem was de fusie in Utrecht een eenma lige onderneming. Want daarna zei hij tegen de rijksarchivarissen: 'We hebben er een archief bij.' Dat was een vorm van hinein interpretieren. Dat was natuurlijk om zijn eigen rijks archivarissen een beetje stil te hou den, want die von den een fusie een onrustig perspec tief. In Utrecht ben ik begonnen met de deuren tussen de twee diensten open te draaien, want die waren in 25 jaar nog nooit open geweest. Ik ben aan ditioneren voor de opslag van AV-mate- riaal. Een zeer kostbare zaak en volstrekt over de top. De bestaande verzameling zou zo in een koelkast van 350 euro kun nen! Om het proces niet te vertragen heb- •#IF*j5viu' archievenblad december 2007 december 2007 archievenblad :?5SS?ebsss£ RHC'sin Nederland Maarten van Boven: "Ons archiefwenldje is moeilijk tot verandering bereid Door Roelof Braad en Peter Sijnke Het archiefcafé van het Zeeuws Archief in Middelburg (foto Zeeuws Archief). Gemeente- en rijksarchivaris van Utrecht Maarten van Boven (r.) tijdens de aanbieding van de Sportagenda aan de burgemeester van Utrecht, Ivo Opstelten, 9 oktober 1997 (foto Het Utrechts Archief). De studiezaal van het Noord-Hollands Archief, onderge bracht in de Sint-Janskerk in Haarlem (foto Paul Maessen). Regionale Historische Centra zijn de afgelo pen decennia als paddenstoelen uit de grond geschoten. Oude wijn in nieuwe zakken of zijn het echt andere instellingen? In deel 3 van de serie 'RHC's in Nederland' een gesprek met Maarten van Boven. Hij maakte de RHC- vorming vanaf het begin mee en was zowel gemeente- als rijksarchivaris in Utrecht. Het Utrechts Archief aan de Alexander Numankade in Utrecht (foto Het Utrechts Archief).

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Nederlandsch Archievenblad | 2007 | | pagina 6