Het
:aniizoen in Ede verdwijnt,
maar met helemaal
educatie en communicatie
maken bij de expositie. Een belangrijk
uitgangspunt hierbij was dat het lesmate
riaal ook zonder de expositie gebruikt zou
kunnen worden.
Jaartallen
De tentoonstelling was verdeeld over
de vier musea en het gemeentearchief.
Vier jaartallen stonden daarbij centraal:
1913, 1935, 1946 en 1987. Voor elk jaar
trad een militair op als gids die zijn ver
haal aan het publiek vertelde in vier dio
rama's. In het Museum Luchtdoelartillerie
lieten de diorama's zien hoe het kazer-
Het lesmateriaal is
gemaakt voor groep 7 en
8 van het basisonderwijs
in Ede en omgeving. Het
zit verpakt in een muni-
tiekist. Er zijn in totaal
vijf van dit soort leskisten
gemaakt die de scholen
bij de vier musea en het
archief kunnen lenen. Erin
zitten lesplaten, hulpbla
den, werkbladen, één spe
cifiek voorwerp (replica)
uit een van de vier musea,
rangonderscheidingste
kens en emblemen van
militairen, extra materiaal
op cd-rom, de dvd van de diorama's, de
boeken over '100 jaar garnizoen Ede' en
een docentenhandleiding.
Het lesmateriaal bevat vier lesplaten op
A3-formaat. Op de voorzijde staat het ver
haal van de vier personages die ook in de
expositie centraal stonden. Zo vertelt sol
daat Jan de Graaf de leerlingen over zijn
diensttijd in Ede in 1913. Wachtmeester
Teus Schot vertelt aan hen wat zijn taak
als wachtmeester in 1935 inhoudt. De
tweede luitenant Mart Lucht geeft een
kijkje in de wereld van 1946 en cadet
vaandrig Marijke Duif geeft aan hoe het
in 1987 als vrouw in het leger is. Hun
verhaal wordt ondersteund door prach
tig beeldmateriaal. Op de achterzijde van
de lesplaten komen thema's aan bod die
een beeld gegeven van de invloed van
het garnizoen op het dorp Ede. Verder
zijn er vier aparte hulpbladen waarop
moeilijke begrippen worden uitgelegd.
Het beeldmateriaal voor de lesplaten is
voornamelijk door Gemeentearchief Ede
bijeengebracht en ter beschikking gesteld.
Per lesplaat zijn verschillende opdrach
ten ontwikkeld. Zo wordt de leerlingen
gevraagd om een plattegrond te tekenen
van de kamer van Jan de Graaf en bij
Marijke Duif is er een kruiswoordpuzzel
die ze moeten oplossen.
De docent kan kiezen uit een korte
route van vijf lessen, een lange route van
ism*
acht lessen of zelf een eigen route beden
ken. Elke route begint met een introduc
tieles. Daarna volgt er een kringgesprek
met de leerlingen over wat zij weten van
het garnizoen in Ede. Nadat de docent
wat heeft verteld over de vier militairen,
plaatsen de leerlingen de juiste rangon
derscheidingstekens en emblemen en het
specifieke voorwerp bij de foto's van de
vier militairen. In een van de kisten zit
bijvoorbeeld een voorwerp van de ver
bindingsdienst: om met elkaar kunnen
te praten, moet je eerst de draden van de
26 I
neleven was. Terwijl in het Museum
Verbindingsdienst te zien was hoe de
militairen werden opgeleid, was er in het
Museumpark Harskamp aandacht voor
hoe het was om op veldoefeningen te
gaan. In het Historisch Museum Ede kon
men zien welke invloed de komst van de
militairen op de Edese gemeenschap had.
Het Gemeentearchief Ede pakte de vier
periodes bij elkaar in een tentoonstelling
van fotomateriaal met toelichtende tek
sten op grote schermen in de hal van het
stadhuis. Tevens werd door Evert van de
Weerd in opdracht van het gemeentear
chief twee boeken samengesteld, name
lijk Garnizoensleven: Garnizoen Ede 1906-
2006 en het fotoboek Panorama van 100
jaar Garnizoen Ede 1906-2006. Ook zorgde
gemeentearchief voor het op dvd zetten
van de diorama's.
Vertrek of niet, het jubileum werd
vorig jaar groots gevierd met een Open
Huis op de kazernes, een militaire parade
met défilé en een gezamenlijke expositie.
De projectgroep '100 jaar garnizoen Ede'
wilde de herinnering aan het garnizoen
Ede bewaren. In de projectgroep werkten
vijf instellingen samen aan het maken
van de expositie: Historisch Museum Ede,
Museum Luchtdoelartillerie, Museum
Verbindingsdienst, Museumpark Hars
kamp en het Gemeentearchief Ede.
Daarnaast huurde de projectgroep
Educatief Design in om lesmateriaal te
educatie en communicatie
komen wat het garnizoen van 1906 tot
2006 voor Ede heeft betekend.
Niet verloren
Vorig jaar december zijn de vijf les
kisten in gebruik genomen door leerlin
gen van groep 8 van de CNS-Basisschool
Louise de Coligny. Sindsdien zijn de les
kisten voor alle basisscholen in Ede gra
tis te leen. Het materiaal van de expositie
gaat zo niet verloren en de herinnering
aan het garnizoen blijft bestaan.
militaire tele
foon verbinden!
In de volgende les bestuderen de leer
lingen de militairen op de lesplaten en
maken zij de bijbehorende opdrachten.
Vervolgens gaan zij naar een van de vier
musea of naar het archief. Elk museum
is gekoppeld aan een van de vier militai
ren en heeft een eigen museumopdracht.
Deze opdracht gaat specifiek over de mili
tair die de leerlingen hebben leren ken
nen. Uiteraard is de museumopdracht
gericht op de vaste tentoonstelling van
de musea zelf en niet op de tijdelijke ten
toonstelling van de diorama's.
Terug op school bekijken de leerlingen
de andere kant van de lesplaat om meer
over de invloed van het garnizoen op
Ede te weten te komen. Hierbij hoort
een webopdracht die de leerlingen kun
nen maken door naar de website van
het Gemeentearchief Ede te surfen. Als
eindopdracht schrijven de leerlingen een
projectverslag, waarin naar voren moet
Door Winette Hofman
De leskist1100 jaar garnizoen Ede' vol 'munitie' voor
erfgoededucatie.Wel eerst even verbinding maken! (foto
part. coll.).
Munitiekisten
Lesopbouw
Soldaat Jan de Graaf in een van de diorama's, anno 1913
(foto Peter van Beek).
archievenblad december 2007
Precies honderd jaar is Ede garnizoensplaats
geweest. In 1906 namen de soldaten hun
intrek in de nieuwe infanteriekazernes en
in 2006 nam het leger afscheid van Ede.
De leskist 'ïoo jaar garnizoen Ede' wil deze
geschiedenis levend houden.
'Wlleru
Tekst en foto's op het hulpblad bij het verhaal van wacht-
meesterTeus Schot uit 1935.
Winette Hofman is verbonden aan Educatief Design,
een bedrijf dat tentoonstellingen en educatief mate
riaal ontwikkelt op het gebied van cultureel erfgoed.
Meer info: www.educatiefdesign.nl
Aanbieding van de eerste leskist in december 2006 (foto
Ed van Seters).
Het Gemeentearchief Ede en erfgoed
educatie
Met de leskist '100 jaar garnizoen Ede'
kan de kortdurende aandacht tijdens
het jubileumjaar nog doorgezet worden
naar de jaren erna. Het garnizoen is
immers ook niet ineens verdwenen,
maar dat duurt een behoorlijk aantal
jaren. Dat betekent dat het een actueel
thema blijft. Des te interessanter voor
het onderwijs om er aandacht aan te
besteden. Maar tegelijk merken we dat
het niet eenvoudig is om scholen in dit
onderwerp te interesseren. Hiervoor is
blijvende PR nodig. Als gemeentearchief
willen we binnen het erfgoedveld, zeker
op educatief terrein, een centrale posi
tie innemen. Hoe zorgen wij er nu voor
dat scholen dit soort lespakketten gaan
gebruiken? En niet alleen dit product,
maar ook andere leskisten. Het gaat in
belangrijke mate om het opbouwen van
een relatie met het onderwijs. Hiervoor
heb je een vaste ontmoetingsstructuur
met de scholen nodig. Bij ons loopt
dat deels via Cultura als bemiddelende
instelling. Daarnaast willen we samen
met de andere leden van het door ons
ingestelde Platform Erfgoededucatie
Ede (14 instellingen) een vaste rol gaan
spelen voor het onderwijs. We doen
dit door gezamenlijke PR, gezamenlijk
en gedeeld beleid en door interne des
kundigheidsbevordering voor de veelal
vrijwilligersorganisaties. Uiteindelijk is
het ons doel om het onderwijs in de
gemeente Ede te laten zien dat erfgoed
in onze gemeente veel te bieden heeft.
Het liefst willen wij samen met het
onderwijs nieuwe producten ontwik
kelen, waar ook echt behoefte aan is.
We zijn inmiddels de goede weg inge
slagen, maar er zal nog veel moeten
gebeuren willen we kunnen spreken van
een structurele relatie van betekenis
met het onderwijsveld. Het succes en
de aandacht van de leskisten over het
Garnizoen Ede kunnen aan deze ambitie
in belangrijke mate bijdragen.
Henk Kuiper en Peter van Beek,
respectievelijk educatiemedewerker en
gemeentearchivaris van Ede.
