naast berekent men 100 gulden per uur arbeidskos
ten voor het plaatsen van informatie op het net. Tot
voor kort werd door ons alles in tekstverwerkings-
format aangeleverd en bij Overijssel Digitaal in
Nijverdal omgezet naar html. Sinds kort is in huis
voldoende HTML-kennis aanwezig om de hele voor
bewerking zelf te doen. Alleen voor bijzondere
vormgevingstechnische problemen moet nog een
beroep op Nijverdal worden gedaan. Om een in
druk te krijgen van hoeveel geld hiermee bespaard
wordt, is het nuttig te weten dat voor het eerste
kwartaal van 1996 toen de web-site van het Ge
meentearchief Zwolle snel uitgebreid werd, een re
kening van 1100 gulden werd ingediend, vrijwel ge
heel bestaande uit arbeidskosten. Bibliotheken en
archieven zijn landelijk zich aan het oriënteren op
betaling door de consument van (een deel van) de
raadpleging. Vooralsnog levert Internet echter nog
geen geld op, wel betere dienstverlening. Op deze
plaats wordt niet ingegaan op de vraag of elke ar
chiefdienst op den duur een eigen web-server zal
moeten aanschaffen en onderhouden. De ontwikke
ling van het net gaat op dit moment te snel om daar
over adequate voorspellingen te kunnen doen. Het
op afstand beheren van een elders geplaatste server is
in ieder geval zeker mogelijk; het kostenomslagpunt
tussen zelf beheren en uitbesteden is echter sterk aan
verandering onderhevig. De Zwolse praktijk leert
dat men in ieder geval zeer goed in een eerste fase te
gen geringe kosten de technische zijde van het be
heer door het huren van serverruimte elders kan on
derbrengen. Voor veel archiefdiensten zou dit ook
wel eens structureel de beste oplossing kunnen zijn.
Betekenis van dit experiment
1 Binnen de gemeentelijke organisatie en voor de ge
meente Zwolle
Voor Zwolle was een overheidsdienst op Internet
in september 199 5 volstrekt nieuw.
Niet gering was dan ook de scepsis waarmee de
initiatiefnemers bij het Gemeentearchief Zwolle
door sommige collega's bejegend werden. Een veel
voorkomend misverstand werd geventileerd wan
neer men wees op de vreemde paradox dat een
dienst die er toch vooral is om 'oude spullen te be
waren zich juist als eerste van de nieuwe media be
dient. Het is hier niet de plaats en tijd om uit te
leggen waarom dat niet vreemd is, maar juist vol
strekt logisch (zie mijn artikel 'Voorbij de Zuilen
van Hercules. De Nederlandse archiefdiensten en
het gebruik van Internet', in: Nederlands Archie
venblad 100 (1996), 2-13, ook gepubliceerd op on
ze website.
De afdeling Informatiesystemen automatisering,
de gemeentelijke spil als het gaat om informatie
technologie, ondersteunde echter de GAZ-aanvraag
voor enige hulpmiddelen om de Internet-aanslui-
ting in het Gemeentearchief te realiseren, hetgeen
begin december 1995 geëffectueerd kon worden.
Daarna won de nieuwsgierigheid het geleidelijk
van de argwaan en kwamen diverse collega's, afde
lingshoofden en ook collegeleden kennisnemen
van dit experiment. Inmiddels is in Zwolle Regio-
net van start gegaan, een door de gemeente Zwolle
ondersteund initatief dat zich richt op business-to-
business contacten voor het regionale bedrijfsle
ven, maar dat tevens ook de sleutel van Zwolle tot
de digitale snelweg moet worden. Hierin is volgens
de plannen nadrukkelijk ook een rol voor het Ge
meentearchiefweggelegd.
In de loop van 1996 ontwikkelden zich ook vanuit
het Gemeentearchief Zwolle contacten met het
Zwolse bedrijfsleven, o.m. met VB-accountants en
PTT-Telecom. In het laatste geval kon sponsoring
voor een digitale tentoonstelling worden gereali
seerd, waarbij Telecom zorg droeg voor speciale
verbindingen en de tijdelijke installatie van appa
ratuur. VB-accountants fungeerde als sponsor voor
de hardware ten behoeve van de definitieve inter-
net-toegang in de leeszaal.
De indruk bestaat dat zowel bij bestuur als bij
ambtenaren nog onvoldoende kennis aanwezig is
om de impact van de revolutie in de informatie
technologie volledig op zijn waarde te schatten.
Het Gemeentearchief zou een bescheiden rol kun
nen blijven vervullen in de zeer praktische kennis
making met het fenomeen. Het is immers bij uit
stek geschikt om het praktische gebruiksnut van
Internet, ook voor niet-commerciële doeleinden,
te demonstreren.
[140]
2 In het Nederlandse archiefwezen
In het najaar van 1995 was ook onder de vakbroe
ders de digitale snelweg al het modewoord bij uit
stek, maar de praktische kennis ervan nog gering.
Ook in dit verband was wel enige scepsis waar
neembaar rond het gebruik van Internet door ar
chiefdiensten. Toen eenmaal goed doordrong dat
de collega's in verschillende Angelsaksische landen
zich met veel energie op het net hadden geworpen
en ook de nieuwe mogelijkheden reeds volop ver
kenden, werden ook sommige sceptici van het eer
ste uur over de streep getrokken. Inmiddels groeit
het aantal archiefdiensten met een eigen web-site
thans langzaam, maar gestaag. Rechtstreeks op
grond van de Zwolse ervaringen ging ook het
Stadsarchief Zutphen op 3 juni jl. met een eigen
web-site van start. Met diverse andere collega's was
contact over het experiment of werden demonstra
ties verzorgd. Verschillende grote Nederlandse ar
chiefdiensten zijn thans in enig stadium bezig pre
sentatie op het net voor te bereiden. In november
1996 was het aantal Nederlandse archiefdiensten
op het net tot ca. twintig gegroeid: voor Europese
begrippen al een behoorlijk aantal. Vooral de cate
gorale archiefinstellingen blazen een flinke partij
mee: iisg, iaav, kdc en ING zijn in het afgelopen
jaar alle op het net gekomen, sommigen met om
vangrijke web-sites.
Opmerkelijk was tot nu toe de afwezigheid van
de Rijksarchiefschool - dat zich immers als het
kenniscentrum voor het archiefveld profileert - in
de discussie over de introductie van Internet in het
Nederlandse archiefwezen.
Conclusie
De gemeenteraad van Zwolle ging in het voorjaar
akkoord met een beleidsnota van het Gemeentear
chief waarin verbetering van de dienstverlening,
drempelverlaging en het bereiken van nieuwe
doelgroepen als doelstellingen stonden geformu
leerd. Het informatie-aanbod via Internet komt
niet in plaats van de huidige activiteiten, maar kan
als een extra in te zetten instrument worden be
schouwd om deze doelen te verwezenlijken. Verbe
tering van de dienstverlening wordt alleen al gere
aliseerd doordat een groeiende hoeveelheid infor
matie van en over het Gemeentearchief Zwolle nu
onafhankelijk van plaats 24 uur per dag beschik
baar is.
Ten aanzien van drempelverlaging geldt het vol
gende. De web-site van het Gemeentearchief
Zwolle alleen zal slechts weinigen over de streep
trekken een Internet-abonnement en een modem
aan te schaffen. Daarvoor is meestal meer nodig
dan het aanbod van één informatie-aanbieder.
Daarentegen is het Gemeentearchief Zwolle plot
seling zeer eenvoudig en snel onder bereik geko
men van degenen die al wel op het net zijn, waar
ook in Nederland en daarbuiten. Impliciet heeft
het GAZ-experiment voor de gemeente Zwolle in
de afgelopen negen maanden al een enorme p.r.-
waarde gehad. Of om in de woorden van een reeds
tot het Internet bekeerd Zwols gemeenteraadslid
te spreken: 'als ik het woord Zwolle intik (in een
zoekmachine, jf) dan krijg ik vrijwel alleen nog
maar het Gemeentearchief', een opmerking waar
uit zowel de verbazing over de omvang van de gaz-
website sprak als de verbazing over het feit dat zo
weinig overige Zwolse informatie op dat moment
nog werd aangeboden. De gegevens over de raad
pleging leiden tot de conclusie dat ook heel veel
mensen onze pagina's hebben bezocht die normaal
niet de stap hadden genomen ons fysiek te bezoe
ken.
En wat het bereiken van nieuwe doelgroepen
betreft: het medium heeft een sterke aantrekkings
kracht op studenten uit het middelbaar en vooral
het hoger onderwijs en sluit dus perfect aan bij de
wens om die doelgroepen beter bij het Gemeente
archief Zwolle te betrekken. De raadpleegcijfers
geven aan dat universiteiten en hogescholen thans
reeds een belangrijk element in het bezoek vor
men.
De snelle groei van de raadpleging van onze pagi
na's, en de positieve interne en externe reacties lei
den tot de conclusie dat het Internet-experiment
bij het Gemeentearchief Zwolle als geslaagd kan
worden beschouwd. Daarmee kan evenwel nog
niet worden geconcludeerd dat in deze vorm ook
voor andere gemeentelijke instellingen Internet
een wenselijk medium zou zijn. De specifieke aard
