Het archief H et archief, daar gaat het van
daag in het bijzonder om. Hèt archief, want daar is
pas sinds 1974 sprake van. Toen rondde mr Otto
Schutte, secretaris van de Hooge Raad van Adel een
omvangrijk werk af. Dat werk was hij op aandrin
gen van de toenmalige voorzitter van de Raad, mijn
oom, jhr mr C.C. van Valkenburg in 1971 begon
nen.
De schilderijen De eerste portretten van
familieleden zijn bijna 400 jaar oud en verkeren in
een uitstekende conditie. Dit komt omdat in de
laatste twintig jaar door het Stichtingsbestuur veel
aandacht aan de restauratie van deze collectie is be
steed. Bij het oprichten van de stichting in 1930 was
sprake van 60 familieschilderijen. U hoorde al dat
deze juridisch bijelkaar bleven, feitelijk werden zij
verspreid over de familie van de vier betrokken ne
ven en eigenlijk is dat nu nog het geval. Nu, begin
1996, is de Stichting de trotse eigenaar van 95 por
tretten: alle, op een paar uitzonderingen na, in
bruikleen gegeven aan Nederlandse Berkhouten.
Een dertigtal, de zogenaam de lignée, is de laatste
jaren schoongemaakt of gerestaureerd. Om dat te
financieren verkocht de Stichting een groot aantal
prenten en een tekening van Constantijn Huygens,
die tot onze verbijstering 30.000,- opbracht.
Goede portretschilders zijn erbij: Van Mierevelt,
Netscher, Hanneman en de achttiende-eeuwse
Philippus van Dijk, maar het topstuk is het inte
rieur van de Nieuwe Kerk in Delft van de hand van
de zeventiende-eeuwse schilder Hendrik van Vliet.
Dit schilderij is in bruikleen aan het museum Het
Prinsenhof afgestaan.
In schril contrast met deze illustere namen, staan
een paar portretten, die niet te slijten zijn, slecht
geschilderd en bleek-pafferige voorouders uitbeel
den. Het ergste is een groot portret, dat in mijn ou
derlijk huis in Oegstgeest op zolder hing en een
welgevulde dame voorstelde, welke door mijn zus
ters en mij met Tante Sidonia werd aangesproken.
Mijn moeder verbond het onaangename met het
nuttige en placht aan dit schilderij de was te drogen
te hangen. Langdurige research heeft inmiddel uit
gemaakt dat het uitgebeelde schepsel een Van Kret-
schmar en geen Berkhout is!
Nu het restauratieproject practisch is afgerond,
wordt samen met het Iconografisch Bureau in Den
Haag een nieuwe fase ingeluid. Alle portretten
worden professioneel gefotografeerd en voorzien
van familiedata in een computerbestand opgesla
gen, om in een nog later stadium archief- en por-
tretgegevens electronisch te mixen op CD-rom. En
daarmee wordt letterlijk een gezicht gegeven aan
diegenen, wier geschreven woord of documenten
in het Stichtingsarchief aanwezig zijn.
Schutte heeft een inventaris gemaakt van in to
taal 1950 familiepapieren, die van vele adressen in
Nederland en zelfs uit de Verenigde Staten bijeen
gebracht werden. Hij maakte van de inventaris een
indeling in vijf hoofdstukken: over personen, over
goederen, over aanverwante geslachten, over ge
nealogieën èn tenslotte over stukken, die niet of
nauwelijks iets met de familie te maken hadden.
De belangrijkste afdeling is die waarin de stukken
over de Berkhouten worden beschreven. Dat zijn
er in totaal 950.
Het oudste stuk behelst een verklaring van bur
germeesters van Monnikendam uit 1568, waarin
Jan Pieterszn Teding van Berkhout, wordt vrijge
steld van inkwartiering van soldaten,die nodig wa
ren voor de strijd tegen de Spanjaarden!
Het is ondoenlijk om nu dieper op de inhoud
van déze indeling van het archief in te gaan. Laat
mij volstaan met de stelling dat de indeling in per
soonlijke, zakelijke- en maatschappelijke functies
naar mijn mening overzichtelijk en helder is en dat
de in de inventaris opgenomen index het archief
bepaald toegankelijk maakt. Terwille van de objec
tiviteit dient echter te worden vermeld, dat me
vrouw Polak-Booy in een boekbespreking kritiek
had op deze indeling en wees op haar voorkeur om
familiearchieven taksgewijs op te bouwen, welke
methode Schutte niet volgde. Terug naar die inde
ling. Een belangrijke afdeling vormt die van de zo
genaamde aanverwante geslachten. Van maar liefst
30 families zijn in totaal 567 stukken in het archief
opgeslagen, waarbij kwantitatief de families van
Heemskerck, Ruysch en Taack tra Kranen de kop
lopers zijn.
Tenslotte is er de in een apart hoofdstuk bijel
kaar gebrachte verzameling genealogieën. Het zijn
er in totaal 18, geschreven tussen 1650 en 1936.
[42]
Voor mij vormen zij de basis van de familiegeschie
denis en ik zal mij zeker nog verder hierin verdie
pen.
De eerste genealogie uit de zeventiende eeuw
maakt al gewag van een geslacht Berkhout, dat te
rug zou gaan tot tenminste 1248. De toenmalige
graaf van Holland, Willem, zou een zekere 'Wil
helm, Heere van Berkhout', in dat jaar tot ridder
hebben geslagen. Na welk jaar de familie, afkom
stig uit Brabantse edellieden, zich in West-Fries
land zou hebben gevestigd en de Heerlijkheid
Berkhout, zeven kilometer ten zuiden van Hoorn,
tot woonstee zou hebben gekozen.
Hoewel van deze vorm van historische herverze
kering niets bewezen is, heeft dit nog tot in deze
Interieur van de Nieuwe Kerk in Delft, door H.
Corneliszn. van Vliet (1652), met epitaaf van mrAd-
riaan Teding van Berkbout Collectie Stichting Te-
ding van Berkhout, in bruikleen museum Het Prin
senhof te Delft). De nalatenschap van Adriaan be
droeg naar schatting tenminste f450.000,—. Uit
dankbaarheid hebben de kinderen het marmeren
grafschrift in de Nieuwe Kerk laten aanbrengen.
Foto: Collectie Stichting Teding van Berkhout
eeuw de familiegevoelens beïnvloed en werd bij een
aantal kronikeurs door de eeuwen heen voedsel ge
geven aan een wel erg fraaie voorstelling van zaken.
Zo is bekend, dat toen in de vijftiger jaren, de
Rijksarchivaris in Noord Holland, mr J. W. Groes-
beek, aan mijn oud-oom Fred Teding van Berk-
[43]