Het archief H et archief, daar gaat het van daag in het bijzonder om. Hèt archief, want daar is pas sinds 1974 sprake van. Toen rondde mr Otto Schutte, secretaris van de Hooge Raad van Adel een omvangrijk werk af. Dat werk was hij op aandrin gen van de toenmalige voorzitter van de Raad, mijn oom, jhr mr C.C. van Valkenburg in 1971 begon nen. De schilderijen De eerste portretten van familieleden zijn bijna 400 jaar oud en verkeren in een uitstekende conditie. Dit komt omdat in de laatste twintig jaar door het Stichtingsbestuur veel aandacht aan de restauratie van deze collectie is be steed. Bij het oprichten van de stichting in 1930 was sprake van 60 familieschilderijen. U hoorde al dat deze juridisch bijelkaar bleven, feitelijk werden zij verspreid over de familie van de vier betrokken ne ven en eigenlijk is dat nu nog het geval. Nu, begin 1996, is de Stichting de trotse eigenaar van 95 por tretten: alle, op een paar uitzonderingen na, in bruikleen gegeven aan Nederlandse Berkhouten. Een dertigtal, de zogenaam de lignée, is de laatste jaren schoongemaakt of gerestaureerd. Om dat te financieren verkocht de Stichting een groot aantal prenten en een tekening van Constantijn Huygens, die tot onze verbijstering 30.000,- opbracht. Goede portretschilders zijn erbij: Van Mierevelt, Netscher, Hanneman en de achttiende-eeuwse Philippus van Dijk, maar het topstuk is het inte rieur van de Nieuwe Kerk in Delft van de hand van de zeventiende-eeuwse schilder Hendrik van Vliet. Dit schilderij is in bruikleen aan het museum Het Prinsenhof afgestaan. In schril contrast met deze illustere namen, staan een paar portretten, die niet te slijten zijn, slecht geschilderd en bleek-pafferige voorouders uitbeel den. Het ergste is een groot portret, dat in mijn ou derlijk huis in Oegstgeest op zolder hing en een welgevulde dame voorstelde, welke door mijn zus ters en mij met Tante Sidonia werd aangesproken. Mijn moeder verbond het onaangename met het nuttige en placht aan dit schilderij de was te drogen te hangen. Langdurige research heeft inmiddel uit gemaakt dat het uitgebeelde schepsel een Van Kret- schmar en geen Berkhout is! Nu het restauratieproject practisch is afgerond, wordt samen met het Iconografisch Bureau in Den Haag een nieuwe fase ingeluid. Alle portretten worden professioneel gefotografeerd en voorzien van familiedata in een computerbestand opgesla gen, om in een nog later stadium archief- en por- tretgegevens electronisch te mixen op CD-rom. En daarmee wordt letterlijk een gezicht gegeven aan diegenen, wier geschreven woord of documenten in het Stichtingsarchief aanwezig zijn. Schutte heeft een inventaris gemaakt van in to taal 1950 familiepapieren, die van vele adressen in Nederland en zelfs uit de Verenigde Staten bijeen gebracht werden. Hij maakte van de inventaris een indeling in vijf hoofdstukken: over personen, over goederen, over aanverwante geslachten, over ge nealogieën èn tenslotte over stukken, die niet of nauwelijks iets met de familie te maken hadden. De belangrijkste afdeling is die waarin de stukken over de Berkhouten worden beschreven. Dat zijn er in totaal 950. Het oudste stuk behelst een verklaring van bur germeesters van Monnikendam uit 1568, waarin Jan Pieterszn Teding van Berkhout, wordt vrijge steld van inkwartiering van soldaten,die nodig wa ren voor de strijd tegen de Spanjaarden! Het is ondoenlijk om nu dieper op de inhoud van déze indeling van het archief in te gaan. Laat mij volstaan met de stelling dat de indeling in per soonlijke, zakelijke- en maatschappelijke functies naar mijn mening overzichtelijk en helder is en dat de in de inventaris opgenomen index het archief bepaald toegankelijk maakt. Terwille van de objec tiviteit dient echter te worden vermeld, dat me vrouw Polak-Booy in een boekbespreking kritiek had op deze indeling en wees op haar voorkeur om familiearchieven taksgewijs op te bouwen, welke methode Schutte niet volgde. Terug naar die inde ling. Een belangrijke afdeling vormt die van de zo genaamde aanverwante geslachten. Van maar liefst 30 families zijn in totaal 567 stukken in het archief opgeslagen, waarbij kwantitatief de families van Heemskerck, Ruysch en Taack tra Kranen de kop lopers zijn. Tenslotte is er de in een apart hoofdstuk bijel kaar gebrachte verzameling genealogieën. Het zijn er in totaal 18, geschreven tussen 1650 en 1936. [42] Voor mij vormen zij de basis van de familiegeschie denis en ik zal mij zeker nog verder hierin verdie pen. De eerste genealogie uit de zeventiende eeuw maakt al gewag van een geslacht Berkhout, dat te rug zou gaan tot tenminste 1248. De toenmalige graaf van Holland, Willem, zou een zekere 'Wil helm, Heere van Berkhout', in dat jaar tot ridder hebben geslagen. Na welk jaar de familie, afkom stig uit Brabantse edellieden, zich in West-Fries land zou hebben gevestigd en de Heerlijkheid Berkhout, zeven kilometer ten zuiden van Hoorn, tot woonstee zou hebben gekozen. Hoewel van deze vorm van historische herverze kering niets bewezen is, heeft dit nog tot in deze Interieur van de Nieuwe Kerk in Delft, door H. Corneliszn. van Vliet (1652), met epitaaf van mrAd- riaan Teding van Berkbout Collectie Stichting Te- ding van Berkhout, in bruikleen museum Het Prin senhof te Delft). De nalatenschap van Adriaan be droeg naar schatting tenminste f450.000,—. Uit dankbaarheid hebben de kinderen het marmeren grafschrift in de Nieuwe Kerk laten aanbrengen. Foto: Collectie Stichting Teding van Berkhout eeuw de familiegevoelens beïnvloed en werd bij een aantal kronikeurs door de eeuwen heen voedsel ge geven aan een wel erg fraaie voorstelling van zaken. Zo is bekend, dat toen in de vijftiger jaren, de Rijksarchivaris in Noord Holland, mr J. W. Groes- beek, aan mijn oud-oom Fred Teding van Berk- [43]

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Nederlandsch Archievenblad | 1996 | | pagina 4