Noordelijk Rijnland
'Hauptamtlich' archiefbeheer
EEEH
'Krelse'
1 Kleef
2 Wezel
3 Vlersen
4 Helnsberg
5 Neuss
6 Mettmann
7 Aken
8 DQren
9 Erft- Krels
10 Rhelnlsch Berglscher Krels
11 Oberberglscher Krels
1 2 Eusklrchen
13 Rheln-Sleg-Krels
'Krelsfrele' steden
A Krefeld
B Duisburg
C Oberhausen
D Mülhelm
E Essen
F Mönchengladbach
G Dusseldorp
H Sollngen
I Wuppertal
J Remscheld
K Aken
L Keulen
M Leverkusen
N Bonn
Van de 178 gemeentelijke archieven was de bezettingsgraad in 1979, resp 1995:
1979 1995
41 (23%)
106(59,6%)
met hauptamtlich beheer
(beheer was hoofdfunctie voor leidinggevende functionaris,
meestal met vakopleiding)
18(10,1%)
49 (27,5%)
met nebenamtlich beheer
(beheer was nevenfunctie voor leidinggevende functionaris.
meestal zonder vakopleiding)
119(66,9%)
23(12,9%)
zonder beheerder in vaste loondienst
(beheer was ereambt of taak in het kader van werkverschaffingsproject of
lag in handen van de afdeling cultuurzaken)
178 (100%)
178 (100%)
Totaal
[94]
-33%
-66%
-99%
stand: sept. '95
100%
Overzicht van de 'hauptamt-
liche bezettingsgraad in het archief
beheer in het Noordelijk Rijnland.
Kaart: B. Thissen
van het bestuursapparaat van de landsregering.
Vanaf 1953 maakt zij deel uit van de Landschafts-
verband Rheinland. Dit houdt onder meer in, dat
haar werkterrein door het wegvallen van het zuide
lijke deel van de oude Rheinprovinz in geografi
sche zin ongeveer is gehalveerd. Desalniettemin
steeg in de jaren van 1953 tot aan de viering van
het 50-jarig jubileum in 1979 het aantal medewer
kers van 4 naar 19. Het bedrag dat op de begroting
van de Landschaftsverband voor het archiefwezen
werd gereserveerd steeg naar iets meer dan 1 mil
joen dm in 1979.
Het takenpakket bleef in essentie identiek aan
dat van vóór de Tweede Wereldoorlog. Nog steeds
lag het accent op het behoud van de Schriftdenk
maler. Deze hoofdtaak kreeg een extra dimensie
door de in de oorlogsjaren geleden verliezen. De
belangrijkste nieuwe taken en activiteiten waren:
herstel van o.a. oorlogsschade, sinds 1970 in een
eigen atelier;
verfilming van archiefbescheiden Sicherheits-
verfilmung, sinds 1966);
advies en hulp inzake het jongere archiefgoed
(i9<?en 20c eeuw);
verzorging van opleidingen.
Het werkterrein: de gemeentelij
ke archieven in het noordelijke
Rijnland
Het werkterrein van de Archivberatungsstelle Rhein
land is in geografische zin identiek aan dat van de
Landschaftsverband Rheinland en omvat dus het
noordelijke deel van de voormalige Rheinprovinz.
Er is al op gewezen dat dit gebied thans - dat wil zeg
gen na de hervormingen en herindelingen van de ja
ren '60 en '7° dertien Kreise en veertien kreisfreie
steden omvat en dat er op dit moment ruim tien
miljoen mensen wonen.
Er zijn helaas geen exacte cijfers beschikbaar
over het actuele aantal niet-overheidsarchieven in
dit gebied. In 1979 bedroeg dit aantal ca. 1650, te
verdelen in:
178 gemeentelijke archieven (het archief van de
Landschaftsverband Rheinlandmet meegerekend)
ca. 800 katholieke parochiearchieven
ca. 600 protestantse kerkarchieven
ca. 70 particuliere archieven. (Zie de tabel op
bladzijde 94.)
Er is dus over de periode 1979-199 5 een duidelijke
toename van het aantal nebenamtlich en met name
het aantal hauptamtlich bezette gemeentelijke ar
chieven waarneembaar 17,4%, resp. 36,5%).
In enkele Kreise (Mettmann, Neuss) en bij de
kreisfreie steden is de dekkingsgraad van archieven
met hauptamtlichbeheer inmiddels zelfs 100%.
De feitelijke situatie van het gemeentelijke archief
wezen in het noordelijke Rijnland is echter minder
rooskleurig dan men op basis van deze cijfers wel
licht zou vermoeden.
In de eerste plaats mag niet uit het oog worden
verloren, dat er tegenover de Kreise met een goede
bezettingsgraad diverse staan waar hooguit '/3 van
de archieven hauptamtlich bezet is (Euskirchen,
Rheinisch Bergischer Kreis, Aken, Düren, Vier-
sen) en dat nog steeds meer dan 12% van de ar
chieven niet eens een nebenamtliche bezetting
heeft.
In de tweede plaats is het opleidingsniveau van
het personeel zelfs bij de hauptamtlich bezette ar
chieven over het geheel genomen lager dan in Ne
derland. Veel archieven worden geleid door een
historicus zonder specificieke archiefopleiding of
door een ambtenaar met niet meer dan een verkor
te, in feite provisorische vakopleiding.
In de derde plaats zijn veel archieven wat de om
vang van de personeelsbezetting betreft miniscuul.
Goede cijfers ontbreken, maar vast staat, dat me
nig gemeentearchief in het besproken gebied als
éénpersoonsbedrijf functioneert en dat ook de
grotere archieven doorgaans een kleinere bezetting
hebben dan de archiefdiensten van vergelijkbare
Nederlandse gemeenten.
In de laatste plaats moet er op worden gewezen,
dat de ontwikkelingstendens van de laatste jaren
niet gunstig is. De Duitse gemeentelijke huishou
dingen staan sinds enige tijd onder grote financiële
druk en er is bij de gemeentebesturen in het noor
delijke Rijnland een neiging te bespeuren om dras
tisch op de archiefkosten te bezuinigen, hetzij door
sterke personeelsreductie, hetzij door koppeling
van het archiefbeheer aan andere functies (mu-
seumbeheer). Er gaan in bepaalde kringen zelfs
[95]
