QJU,
A^jUri &fm^
Moten
JLutTiidx-etK-tpJêjfyjc-rntmS&iuxtL etfét^z^J
JtïuL-i twtieCx htjowu rpinirin/ a-A^as
tatnt/tes Qltdnaie kileiu rnJAr cAm^Jhy ^Mf^rAenJL
yntysiAV)ift&iiis JLuAzicALl,' 'Ïazz^isl,' aiLt-prtchi'cxac.'
Vlfc (^■.-bt&mu,iJLs Abletsyt-tLta^mu-r
[aJ <jbm~ enmwtie/ JviuL-tvJ» t<wnmUc inyreaent***/
iJib, eytirurza-e^K^riruLjio eJL&nbiio cLiacddeU^htAtij
m- le^ïrA?e^^ Cei^ Jerfi&ricjx. Aisi eem-ltHa ffT jitrrhf)
rxJttLtvmJv (xQwuidL-dLéUtntta-' tstrucenJindrrê-' dat&-A3'-
y/ttvbt7 J^Aamik, a/&sa«-<7'J&cnt&n ertnatArt^tH^p
aya- enAunrtrnxv^- Q&JltfU/jLaQt&llLJC*r»~- 'ZmJtdlJ/A) A-—"
r frJdi'jJrfut_iï&JejcuiuL, nuiMy,
d&jrufll
fflhna'i4-/ tyiumw mXrjfi thnuA^j-ktrJe
£ffv\M eutbtJlAiwiA^0Pf^/SrrsJ\uM^
/)ltj QAmwuMT OXMémnr &*MïjmmX7
cLide -el&TJC'.Ji: dmfaz.
.1 i i >11 iJcrito? (nelbs eetr—e-CAtm.
zijn de aldaar provisorisch opgeslagen archieven van
de nihs en het kerkgenootschap via een inmiddels
afgebroken synagoge op de Polderweg naar de be
graafplaats Muiderberg overgebracht en daar in het
huis van de bewaarder opgeslagen. Lange tijd ge
beurde er niets met de stukken tot een medewerker
van het Goois Administratief Centrum in 1972 ge
attendeerd werd op de documenten en geïnteres
seerd raakte. Hij nam kontakt op met het bestuur
van de nihs en er werd een gemeenschappelijk pro
ject gestart. Opzet was de correspondentie te sorte
ren en chronologisch te ordenen.16 Dit gebeurde
ook. Men wist echter niet dat de papieren en docu
menten afkomstig waren van verschillende joodse
instanties. Zo geraakten stukken van de nihs Am
sterdam en van de Permanente Commissie (dage
lijks bestuur van het kerkgenootschap) vermengd
De ban uitgesproken tegen Baruch d'Espinoza op
6 Ab 5416 (27 juli 1656) door parnassim van de Por
tugese gemeente. Gemeentearchief Amsterdam, Ar
chief 334, inv. nr 19
met stukken van andere joodse organen. Het geheel
werd in 1976 aan het Gemeentearchief in bewaring
gegeven. Registers inzake de financiële administra
tie zijn later, in 1980, rechtstreeks naar het Ge
meentearchief overgebracht. Sindsdien zijn nog en
kele aanvullingen aan het archief toegevoegd, de
laatste in 1994.
De oudste registers van de gemeente van kort na
haar oprichting, welke bestanden nog voor de oor
log aanwezig waren, zijn nog steeds onvindbaar.
Toch komen regelmatig, en op de meest vreem-
[140]
de momenten archiefbestanddelen te voorschijn.
Eind 1987 werd ik door een conservator van het
Joods Historisch Museum opgebeld met het ver
zoek een tasje met sterk beschadigde en vervuilde
stukken op te halen. Bij de restauratie van het sy-
nagogencomplex bleken deze op zolder te zijn ge
vonden en in de vuilniscontainer te zijn gegooid.
Zij werden daaruit door hem opgevist. Nadat de
stukken grondig waren schoongemaakt, bleken
het twee uiterst belangrijke achttiende-eeuwse re
gisters te zijn. Het ene was een contributieboek
van een vrouwenvereniging daterende uit 1792;
het tweede register was de rekening van kosten van
de bouw van de Uilenburgerstraat- synagoge uit
1723-1724. De synagoge die eerst in particuliere
eigendom was, kwam in bezit van de gemeente in
1766. Thans is het een centrum voor restauratie
van monumenten.
Gezien het voorafgaande bestaat nog steeds de
hoop dat nog meer archief boven water komt en
dat vooral de oudste stukken niet verloren zijn ge
gaan.
In 1983, in een artikel in het blad Hakehilla van
de joodse gemeente, sprak ik het vermoeden uit
dat een deel van de joodse archieven zich in Oost
Europa bevindt. Mijn vermoeden bleek in 1992
bewaarheid. Thans spreek ik de hoop uit dat deze
stukken spoedig terugkomen naar de plaats waar
zij thuis horen. Bovendien is het waarschijnlijk,
dat bij andere joodse archieven in Moskou afge
dwaalde restanten van de Nederlands joodse ar
chieven ontdekt zullen worden, welke hopelijk,
ook naar Amsterdam zullen terugkeren.
Dit is des te meer van belang daar in de jaren '80
en '90 de belangstelling voor onderzoek in de jood
se archieven sterk is toegenomen. De oudere gene
ratie, die na de oorlog geen tijd voor dit onderzoek
had en een jongere generatie, die in de archieven
antwoorden probeert te vinden op vele historische
vragen, zijn beide op zoek naar een verleden dat
weggewist k- Immers binnen de joodse gemeen
schap zijn de bronnen voor oral history zeldzaam en
is men vaak op onderzoek in archieven aangewezen.
Summary
The Amsterdam municipal archives own what is
probably the largest collection of Jewish archives in
Europe, the oldest document dating from 1614.
The article relates the peregrinations of the archives
of the Ashkenazi Jews. These are not complete (and
never will be, because parts are known to have been
destroyed), but over the years records have been
found in different countries - often by chance. The
records discovered in Eastern Europe in 1992 have
as yet not been returned. With an increasing num
ber of people studying Jewish history, the more
complete the archives are the better they can com
pensate for the fact that sources for oral history are
rare in the Jewish community. VertalingAurore
1 Archief 334! Portugees-Israëlieti-
sche gemeente), inv. nr. 1, uitgege
ven doorW. Chr. Pieterse,
Livro de Beth Haim (Assen, 1970).
2 Archief334, inv. nr. 19, biz. 408.
3 Van mij verschijnt binnenkort een
verdere publikatie over de Portu
gees-joodse handelsgemeenschap
in Amsterdam in de zeventiende
eeuw, een studie aan de hand van in
het archief aanwezige gegevens over
de omvang van de handel van de
kooplieden. Vergelijking met bij -
voorbeeld de handel van de vo c
toont aan dat de Portugese kooplie
den voor de economische ontwik
keling van Amsterdam in de Gou
den Eeuw even belangrijk waren als
deze compagnie.
4 Het oud archiefwerd bewaard
onder archiefnummer 412 en
het archief van de hoofdsynagoge
onder nummer 714. Op dit ogen
blik worden beide archieven
geïnventariseerd en samengevoegd.
Het gehele archief omvat ca. 80 me
ter.
5 De resultaten zijn gepubliceerd in
het decembernummer 1983 van
Hakehilla, het orgaan van de nihs.
Dit artikel is een revisie met aanvul
lingen.
6 Gepubliceerd in Bijdragen en mede
delingen van het genootschap voor
joodse wetenschap in Nederland, 1 v
(1928), 110-129.
7 D.M. Sluys, De wederwaardigheden
van de oudsteparnassijns derHoog-
duitsch-Joodsche gemeente te Amster
dam (1655-1660),
(Amsterdam, 193 5), 8-9.
8 Archief4i2 (Hoogduits-joodsege
meente), inv. nr. 1.
[141]
