Bespreking van enkele rapporten In
rond het stichten, bouwen en verbouwen van zie
kenhuizen en andere intramurale voorzieningen.
In feite had een ziekenhuisbestuur alleen te maken
met de gemeente die een bouwvergunning moest
afgeven en die soms ook betrokken werd bij de fi
nanciering. Als gevolg van het na de oorlog ge
handhaafde Ziekenfondsenbesluit (1941) en in het
kader van de Wederopbouw kwam daaraan een ab
rupt einde. Voor alle bouwactiviteiten was een ver
gunning van de minister van Sociale Zaken en
Volksgezondheid vereist. De besturen moesten
gaan onderhandelen met ambtenaren van het mi
nisterie en de tamelijk autonome Ziekenhuiscom
missie. Na circa 1965 werd de regelgeving versoe
peld, wat leidde tot wildgroei en overcapaciteit bij
de algemene ziekenhuizen. Vanaf de late jaren ze
ventig werden de teugels weer aangetrokken. De
regelgeving rond het bouwen ontwikkelde zich tot
een gecompliceerde en tijdrovende procedure. In
de jaren tachtig werd zelfs een poging ondernomen
om de gehele gezondheidszorg te vangen in regio
nale plannen. Dit in de Wet Voorzieningen Ge
zondheidszorg vastgelegde streven liep echter op
een mislukking uit. Toch schrijdt het proces van de
toenemende overheidsbemoeienis voort. Het ziet
er nu naar uit dat de medische specialisten hun po
sitie van vrijgevestigde, binnen het ziekenhuis ope
rerende ondernemers zullen verliezen, terwijl het
Rijk ook vat probeert te krijgen op de prijsvorming
van geneesmiddelen.
Kenmerkend voor deze sector, waarin thans bijna
10% van het nationale inkomen gegenereerd wordt,
is het netwerk van adviesraden waar geen enkele mi
nister omheen kan. Op de uit 1920 daterende Ge
zondheidsraad na stammen deze raden allen uit de
periode 1945-1956. Bepaalde taken zijn gedele
geerd aan organen die een grote autonomie hebben
(dez.g. zbo's).
het rapport over de planning en de bouw wordt eerst
een korte schets gegeven van het overheidsbeleid.11
Vervolgens wordt ingezoomd op de structuur van
het beleidsgebied (p. 9-14). De van toepassing zijn
de wetten worden kort beschreven en in de tijd
gesitueerd. Er zijn 10 actoren, waarvan er 3 tot de
overheid behoren en 7 de status hebben van semi-
overheid of zelfstandig bestuursorgaan. Hieronder
bevinden zich ook enkele adviesraden zoals het Col
lege voor Ziekenhuisvoorzieningen en zijn voorlo
per, de Ziekenhuiscommissie. In een reeks schemas
wordt getoond hoe de departementale organisatie
zich ontwikkelde en welke onderdelen van het be
treffende ministerie belast waren met de uitvoering
van het beleid. Het grootste deel van het rapport
bestaat uit een analyse van het beleidsterrein. De
handelingen worden, gekoppeld aan de betreffende
wet, een voor een opgesomd met vermelding van de
actor, de periode waarin we deze handeling kunnen
tegenkomen en een typering. Bij deze laatste wor
den drie optieken gehanteerd: de fase (beleidsvoor
bereiding, vaststelling, evaluatie en uitvoering), het
niveau (bijv. beschikkend of planvormend) en de
activiteit (adviserend, kaderstellend, uitvoerend of
toetsend). In andere rapporten komt men overigens
enigszins afwijkende matrices tegen. De analyse
komt uit op een totaal van 65 handelingen. Tevens
wordt duidelijk dat de meeste energie van het depar
tement zich richt(te) op de dure ziekenhuizen. De
in beeld gebrachte procedureschema's rond de
bouwplannen van ziekenhuizen zijn zeer verhelde
rend.
Veel dikker is het rapport over de genees- en
hulpmiddelen, ofschoon de bemoeienis van het
Rijk met deze onderdelen van de gezondheidszorg
pas na ca. i960 goed van de grond kwam.12 Type
rend voor dit beleidsterrein is het grote belang van
de Europese richtlijnen. De produktie, handel en
afzet van geneesmiddelen is een internationaal geo
riënteerde aangelegenheid. In 199° wefd 85% van
de in Nederland verbruikte geneesmiddelen inge
voerd, van de hier geproduceerde geneesmiddelen
werd weer 90% uitgevoerd. Bij de verdovende mid
delen is zelfs het begin van de regelgeving interna
tionaal: in 1912 sloot Nederland zich aan bij de in
Den Haag vastgestelde Opium Conventie, waarna
in 1919 een daarop aansluitende wet volgde. Het
aantal handelingen is veel groter dan bij planning
en bouw: 290 stuks waarvan de geneesmiddelen er
121 voor hun rekening nemen. Een minder opval
lend terrein als het menselijk bloed kent nog altijd
63 handelingen. Verder komen nog de sera en vac
cins en de farmacopee aan de orde.
Zicht op toezicht tenslotte gaat over het Staatstoe
zicht.13 De bevoegdheden van deze in 1865 opge-
[168
richte organisatie gaan alle terug op de Gezond
heidswetvan 1956 Het aantal op de Gezondheids
wet gebaseerde handelingen bedraagt slechts vijf.
Nu bestaat het werk van de inspecteurs uit heel wat
meer dan het handhaven van wetten en regels. Veel
inspecteurs gruwen zelfs van de functie van de klas
sieke politieagent. Zij geven de voorkeur aan andere
tactieken die meer resultaat opleveren. Inspecteurs
namen en nemen ook vaak initiatieven bijvoorbeeld
Informatie komt niet alleen uit geschreven bron
nen. De Bossche varkens- en kippenmarkt in 1927. In
teressant op deze foto als historische bron is het ritueel
van 'handjeklap' om tot overeenstemming over de prijs
te komen. Foto Stadsarchief's-Hertogenbosch
om te komen tot meer samenwerking tussen instel
lingen. Dit werk vindt nauwelijks zijn neerslag in
documenten. Volgens de normen van pivot zijn
[169]
