schrijving, archieven en vernieti
ging', nab 95 (1991).
jonker, R.S.,'Machineleesbare
gegevensbestanden', nab 97 (1993)
40-50.
jvdp (j.C. VAN DER PLOEG),
'Project mlg - machineleesbare
gegevensbestanden', Nieuws van
Archieven\r(\<)<)-j) 13-16.
jvdp (j.c. van der ploeg),
'Projectmlg - machineleesbare
gegevensbestanden: specifieke
aspecten van het permanent
bewaren van mlg's', Nieuws van
Archieven 12(1993)41 -44.
ketelaar, F.c.j.,'Archiefselectie
en historisch onderzoek', nab 95
(1991) 119-122.
klep, p.m.m., Archieven bewaren:
cultureel investeren in de toekomst.
Discussienota over selectie en ver
nietiging van archiefbescheiden ten
behoeve van de Rijkscommissie voor
deArchieven (Nijmegen, 1992).
KOSSMANN, E.H. enP. KOOIJ, 'De
rol van de archivaris bij de beeldvor
ming van het verleden', nab 95
(1991) 92-101.
kordes, F.G.,'Van archief naar in
formatievoorziening. Een omslag?',
nab 96 (1992) 162-168.
Ministerie van Binnenlandse
Zaken, Omslagin opslag. Terugkeer
naar in formatie voorzieningi\)en
Haag, 1991).
morris, r.j.,'TheHistorianat
Belshazzar's Feast: A Data Archive
forthe Year 2001', Cahiers voorde
Geschiedenis en Informatica: Data,
Computers and the Past 5(1992)
42-51.
(morris, r.j'Editorial', History
and Computings (1992).
'Project mlg - machineleesbare
gegevensbestanden: bulletin
nummer 4-maart 1993', Nieuws
van Archieven 12(1993)53-57.
'Project mlg - machineleesbare
gegevensbestanden: bulletin
nummer 5-april 1993'Nieuws
van Archieven 12(1993) 76-78.
swade, D.,'CollectingSoftware:
Preserving Information in an
Object-Centred Culture', History
and Computings(i<p)z)
teuling, A.j.m.,'Denieuwe kle
ren van de keizer', nab 96(1992)
131-140.
thorvaldsen, g.,'ThePreserva
tion of Computer Readable Records
in the Nordic Countries', History
and Computings (1992).
veldhuizen, h.w. van,'Archief
en computer', nab 76(1972) 21-29.
'Verslagwerkconferentie mlg's,
Garderen 1992', Nieuws van
Archievenn (1992)225-226.
VOORT, R.C.W. VAN DER, 'De
betekenis van de micro computer
voor de economisch-historische
wetenschap, elhjb 48 (1984) 1-7.
VOORT, R.C.W. VAN DER, 'Het
gebruik van de computer in de
geschiedenis', Cahiers voor de
Geschiedenis en Informatica 1 (1988)
5-10.
WATERS, P. enH. NAGELHOUT,'De
keizer ontwikkeld', nab 96(1992)
169-179.
zweig, R.w.,'VirtualRecords
and Real History', History and
Computings (1992).
Noten
1 Zievooreenverslagvanhunbij-
drage: E. H. Kossmannen P. Kooij,
'De rol van de archivaris bij de
beeldvorming van het verleden'
Nederlands Archievenblad^) (1991)
92-101.
2 Zie bijvoorbeeld recentelijk
A. H. Huussen, 'Geschiedschrij
ving, archieven en vernietiging',
nab 95 (i99i)enP.M.M.Klep,
Archieven bewaren: cultureel investe
ren in de toekomst. Discussienota over
selectie en vernietiging van archief
bescheiden ten behoeve van de Rijks
commissie voor de Archieven (Nijme
gen, 1992).
3 VergelijkE. H. Kossmannen
P. Kooij, 'De rol van de archivaris',
passim.
4 Ibidem, 96.
5 P.M. M. Klep, 'Archievenbewaren'
is daarvan het meest recente voor
beeld.
6 Francis Fukuyama, Theendof
history and the last man (New York,
1992).
7 E. H. KossmannenP. Kooij,'Derol
van de archivaris', 100.
8 Is dit misschien de diepere verkla
ring voor de grote betrokkenheid
van het Instituut voor Geschiedenis
van Rijksuniversiteit Groningen
bij het ontwikkelen van een univer
sitaire opleiding 'Journalistiek'?
9 Vergelijkbijvoorbeeldl.J. Brug-
mansDe arbeidende klasse in Neder
land in deipe eeuw 1813 -i8yo (Den
Haag, 1925); idem, Paardenkracht
en mensenmacht (Den Haag, 1961);
Th. vanTijn en W. M. Zappey, 'De
negentiende eeuw 1813-1914' in:
J. H. van Stuijvenberg, ed., De
economische geschiedenis van Neder-
land( Groningen, 1979), met o.a.
R. T. Griffiths, Industrial retardation
in the Netherlands 18)0-185o(Den
Haag, I979);J.M.M. deMeere,
Economische ontwikkelingen levens
standaard in Nederland gedurende de
eerste helft van de negentiende eeuw
(Den Haag, 1982); R.T. Griffiths
enj. M. M. deMeere, 'The Growth
of the Dutch Economy in the
Nineteenth-Century: Back to
Basi cs Tijdschrift voor Geschiedenis
96(1983) 563-572;]. L. van Zan
den, De economische ontwikkeling
van de Nederlandse landbomv in de
[140]
negentiende eeuw (Utrecht, 1985);
idem, 'Economische groei in Neder
land in de negentiende eeuw. Enkele
nieuwe resultaten' in: Economisch-
en sociaal-historisch jaarboek 5 o
(1987) 51-76 enJ.L. van Zanden en
R.T. Griffiths, Economische geschie
denis van Nederland in de 20 e eeuw
(Utrecht, 1989) hoofdstuk 1
10 Ministerie van Binnenlandse
Zaken, Omslagin opslag. Terugkeer
naar informatievoorziening(Den
Haag, 1991Zie A.J.M. Teuling,
'De nieuwe kleren van de keizer',
nab 96(1992) 131-140, en
P. Waters en H. Nagelhout, 'De
keizer ontwikkeld', nab 96(1992)
169-179, voor kritiek en uitleg.
11 Documenten uit de tijd. Behouden
beheer van digitale informatie
eind-rapport MLG-project fase 2a:
voorbereidingen onderzoek, in
opdracht van de Algemene Rijks
archivaris en de gemeente-archiva
rissen van Amsterdam, 's-Graven-
hage, Rotterdam en Utrecht
('s-Gravenhage, 1993).
12 Eén van de eerste publikaties in
Nederland op dit terrein is
H.W. van Veldhuizen, 'Archief en
computer', nab 76 (1972) 21-29.
Al in 1971 stelde de van een Werk
groep Automatisering in. Ter verge
lijking: pas halverwege de jaren
tachtig ontstaat de Werkgroep
Geschiedenis en Computers, de
voorloper van de Vereniging voor
Geschiedenis en Informatica (vgi).
Zelfs binnen die exclusieve club zijn
de gevolgen van m lg 's voor het his
torisch onderzoek nauwelijks aan de
orde geweest. Er is wel een zekere
belangstelling voor het verschijnsel
mlg's. Bijv. P. Doorn H. Matthe-
zing, 'After the Flood: Archiving
Electronic Records in the Nether
lands', History and Computings
(1992). Het gaat hier echter alleen
over het ontwikkelen van richtlijnen
voor het bewaren van mlg's, niet
over de (on)mogelijkheden van
hergebruik door historici in de
toekomst. Dezelfde benadering is
in grote lijnen kenmerkend voor het
werk van het Nederlands Historisch
Data Archief (n h da)
13 Vergelijk de verschillende bijdragen
in Friedrich Hausman et al (eds.)
Data networks for the historical
disciplines(Graz, 1987) en
R. W. Zweig, 'Virtual Records and
Real History', History and Com
putings (1992)- Dit nummer van
History and Computingmaakt
overigens duidelijk dat ook in het
buitenland de archiefwereld veel
verder is dan de historische wereld.
Met name de 'editorial' 'Back to
the Future; - Historians and the
Electronically Created Record' van
de hand van R.J. Morris geeft aan
op welke punten historici hun aan
dacht zullen moeten richten, willen
ze in de toekomst niet volledig af
hankelijk worden van archivarissen
voor het analyseren van m lg 's.
14 Zie Ronald W. Zweig, 'Virtual
Records', 181 en voetnoot 30 in het
bijzonder voor een vergelijkbare
conclusie uit een ander perspectief.
15 De betalingen aan de wegwerker zijn
op verschillende wijzen geboekt:
soms in de ene, dan weer in de
andere bron, soms als zelfstandige
post, soms als onderdeel van een
samengestelde post.
16 Wie verwacht dat de rekeningen
voor aangenomen werk nu bruik
bare loongegevens zullen bevatten,
komt bedrogen uit: de bedragen
worden niet gespecificeerd.
17 In toenemende mate geldt dat
gegevens verspreid worden bewerkt
en opgeslagen. Tegelijkertijd valt er
een verschuiving van de aandacht
voor dossiers en documenten naar
informatie te constateren. Dat leidt
ertoe dat m lg 's relatief beperkte en
op zichzelf staande bestanden met
slechts een beperkte variatie in
soorten gegevens zijn. De kans dat
aanvullende gegevens zich in dezelf
de mlg bevinden is dus zeer klein.
18 Daarbij moet opgemerkt worden
dat procedures voor archiefvorming
en ambtelijke procedures en de ken
nis van historici omtrent bronnen
zich gedurende eeuwen in onder
linge samenhang hebben kunnen
ontwikkelen, terwijl de huidige
informatisering zich in hoog tempo
min of meer zelfstandig ontwikkelt.
Mede daardoor zal het enige tijd ver
gen voor historici zich de benodigde
kennis en techniek hebben eigen
gemaakt om m lg's op hun waarde te
kunnen beoordelen.
19 Zie in het bijzonder de hoofdstuk
ken 3 en 5 van het rapport. Ook
elders, met name in de vs en in
Engeland, wordt langs dezelfde
lijnen gedacht.
20 Dit probleem is te complex om in dit
kader dieper op in te gaan. Zo wordt
de (re)constructie van een histori
sche context bemoeilijkt door het
feit dat mlg's verspreid kunnen
worden over verschillende informa
tiedragers en bovendien naast tekst
ook onder meer geluid, bewegende
beelden en verbindingen naar ande
re mlg's kunnen bevatten. De moei
lijkheden zijn niet alleen technisch
van aard, belangrijker nog is de vraag
wat eigenlijk behoort tot de histori
sche context. Het antwoord op die
vraag is ook afhankelijk van de
onderzoeksvragen of het onderzoek
zelf.
21 Ronald W. Zweig, 'Virtual records',
179; E. Higgs, 'Machine-Readable
Records, Archives and Historical
Memory', History and Computings
(1992).
[141
