werden archiefstukken in zakken en kisten in onge
schikte, ondergrondse, bewaarplaatsen opgebor
gen. Het viel samen met een grote toename van het
aantal staatsstukken. Er kwam pas verbetering in
tijdens de periode van grootvizier Mustafa Resid
Pa?a in de tweede helft van de negentiende eeuw.
De oprichting van de eerste, voor die tijd moderne,
archiefinstelling in Turkije was mede een gevolg
van de tijd die hij als diplomaat Engeland en Frank
rijk had doorgebracht en waar hij gemerkt had hoe
veel belang men schonk aan de zorg voor archieven.
Na de afschaffing van de Osmaanse staat reorga
niseerde de Republikeinse regering de Hazine-i
Evrak, zoals de bewaarplaats nog steeds genoemd
werd. Uiteindelijk werden de archieven gebracht
onder de supervisie van het Ministerie van Algeme
ne Zaken, bij welk ministerie ze nu nog thuishoren.
Het is de bedoeling dat alle archieven onder de con
trole vallen van het Directoraat-Generaal voor de
Staatsarchieven en dat het Directoraat de eerste au
toriteit is op archiefgebied in Turkije.32
h Over de huidige situatie gesproken, wat is de ach
tergrond van de belangrijke ontwikkelingen die het
Turkse archiefwezen doormaakt, vooral de toenemen
de openheid en de grote vorderingen op het terrein van
de ontsluiting van de archieven
b: Ik denk dat er verscheidene oorzaken zijn. Aller
eerst intern: als vanzelf kwam het vraagstuk van de
archieven en de noodzaak van een goede archief-
zorg naar voren toen we geconfronteerd werden
met de enorme toename van de bestanden. Maar
ook van buitenaf kwamen de impulsen: de Turkse
administratie werd in het nauw gebracht door poli
tieke ontwikkelingen. Hierbij doel ik met name op
de situatie met betrekking tot de Armeniërs. Met
behulp van originele archieven kunnen claims
weerlegd worden. De catalogus die we hierover sa
mengesteld hebben, is gezonden naar de belang
rijkste instituten in de wereld.33 De rijke Osmaanse
archieven zijn voor een aantal landen de enige au
thentieke bron van kennis van het verleden. Met
deze archieven kan het grondeigendom van de Bos
nische moslims in het voormalige Joegoslavië tot in
de zestiende eeuw worden aangetoond en de claims
van de Serviërs weerlegd. Al deze factoren samen
betekenen een impuls om de toegang tot de archie
ven te verbeteren en om ons personeel bij de archie
ven, maar ook op de departementen, een adequate
opleiding te geven.34
hHeeft u bijzondere wensen voorde toekomst
BEen groot probleem is dat de archieven de laatste
zeventig jaar toch wel verwaarloosd werden. Dat we
de benodigde gelden kregen lag vooral hieraan. Nu
de archiefwetgeving aangepast is, gaat onze aan
dacht uit naar een groot aantal projecten: we hebben
automatiseringsplannen voor de Osmaanse archie
ven, we zijn bezig met de oprichting van een insti
tuut voor restauratie en conservatie en een voor mi
croverfilming. Het doel is om deze projecten in 1994
gereed te hebben. Het is te hopen dat het werk waar
we mee begonnen zijn, in de toekomst voortgezet
wordt, ook al zal ik dan niet meer op deze post zijn.
Besluiten tugra van Sultan Ahmetu (1692)
226
Tugra
Summary
De tugra was een ornamenteel monogram van de
Osmaanse sultans en werd gebruikt als een soort of
ficieel geschreven zegel, gelijk aan een handteke
ning. De oorsprong ligt in de begintijd van het Os
maanse rijk en bleef tot het einde hiervan in ge
bruik. De tugra werd uitsluitend gebruikt voor
officiële besluiten van de sultan. In latere perioden
is het teken ook terug te vinden op munten, ko
ninklijke vlaggen en zelfs op gebouwen. Op de dag
van zijn installatie werden voorbeelden van tugra's
aan de sultan gepresenteerd en de door hem uitge
kozen tugra bleef onveranderd gedurende zijn rege
ringsperiode. De kroonprinsen mochten een tugra
gebruiken wanneer zij aangewezen waren voor het
bestuur over een vorstendom. In principe gebruik
te een sultan er één, maar hij kon ook verschillende
uitkiezen.33
'Treasury of archives'. Archives in Tur
key For a long time Turkish archives - especially
those dating from the Ottoman Empire - were in
accessible to the researcher. The history of Europe
was written partly without these archives. In recent
years important developments have taken place in
Turkey as far as archives and their accessibility are
concerned. A closer look at some of the leading
archives in Turkey: the State Archives containing
the Ottoman archives in Istanbul and the State
Archives of the Republic in Ankara. The article
concludes with a short interview with Ismet
Binark, director-general for the State Archives in
Turkey.
Noten
1 Hazine-i Evrak, 'schatkamer der ar
chieven', is een term die gebruikt
werd tijdens de Osmaanse periode.
Osmanh Fermanlan-Ottoman
Fermans (\stznb\A, 1992) 16. Over
de Turkse archieven is nog weinig
gepubliceerd. Zelfs niet in de
Engelse, Franse, Duitse en Ameri
kaanse archieftijdschriften. Naast
hetinnooti4 genoemde artikel van
Lewis is er een bijdrage verschenen
van Paul Wittek in Byzantion: 'Les
Archives deTurquie',xm (1938)
691 -699. Hij publiceerde dit naar
aanleiding van het verschij nen van
het eerste deel van het archieven
overzicht van het Topkapt Sarayi
(zie: 'toegangen op de archieven').
2 F. Braudel, LaMéditerranéeetle
monde méditerranéen h l'epoque de
Philippeu,dedii (Parijs, 1966;
2edruk) 523. Dit is een citaat uit de
tweede druk van zijn werk. In de
eerste druk Parijs, 1949) 1101
ontbreekt de opmerking over de
toegankelijkheid van de Turkse ar
chieven.
3 De bezoeken aan de staatsarchieven
in Istanbul en Ankara vonden
plaats eind april/begin mei 1993.
Veel medewerking en waardevolle
informatie kreeg ik op het Direc
toraat Generaal voor de Staats
archieven. Ismet Binark (direc
teur-generaal) en Necla Ilemin
(tolk) ben ik veel dank verschul
digd. Van drdrh.c. M. Kiel
(Bonn) kreeg ik nuttige informa
tie. Voor opmerkingen en correc
ties dank ik Erdogan A^ikgöz,
Nicoline Hofland en E. Lievense-
Pelser.
4 Het oude paleis, gebouwd na de
verovering van Constantinopel,
is niet bewaard gebleven. Het
lag centraal in de stad, waar nu
de Universiteit van Istanbul
staat.
5 Zie voor de Turks-Nederlandse
relaties met name: G. R. Bosscha
Erdbrink, At the Threshold of
Felicity: Ottoman - Dutch relations
duringthe embassy of Cornells
Calkoen at the Sublime Porte
1/26-1/44 (Ankara, 1975) en
H. Theunissen, A. Abelmann en
W. Meulenkamp, red., Topkapi&
Turkomanie. Turks - Nederlandse
ontmoetingen sinds 1600 (Amster
dam, 1989).
6 S.Türkoglu, The Topkapt Palace
(Istanbul, 1992); F. Davis, The
Palace ofTopkapi in Istanbul
(New York, 1970).
7 Archivumxv (1965) 345, 346.
8 Zie verder: 'Toegangen op de
archieven'.
9 F. Babinger, Mehmedthe Conquerer
and his rime (ed. Wil.C. Hickman;
Princeton, 1992) 500- 501. De
bibliotheek is genoemd naar de
stichter van het huidige gebouw,
sultan Ahmetm.
10 Zie de literatuur genoemd bij
Babinger, Mehmet, 501 (noot4i).
11 H.Lampo.'Deportulanenvanhet
onmogelijke', Kartografisch Tijd-
schriftix (1983) 29-45.
12 Het gebouw is gehuurd door het
[22 7]
