r~"ï^«£3!
^iWKÊÊm
lijke archieven. Binnen de r.k. kerk zijn dan nog te
noemen de archieven van de bisdommen Merauke,
Sorong en Agats, de orde-archieven van de paters
van het Heilig Hart, de Augustijnen en de Kruishe
ren en diverse andere kleinere congregaties en in
stellingen. Aan protestantse zijde zijn dat de archie
ven van de zending van de verschillende protestant
se kerken en van verschillende Amerikaanse en
Australische missiegenootschappen.7 Binnen het
Franciscaanse kader zijn voor dit onderzoek vrijwel
alle archieven onderzocht, met uitzondering van de
'subdekenaten' Sibil en Mimika/Akimuga en het
dekenaat Kokonao. Van de eerste twee was nauwe
lijks materiaal over, terwijl het archief van de laatste
in het geheel niet meer was te vinden. De archieven
van het bisdom Jayapura berusten in het huis van de
bisschop en in het bisdomkantoor, in Irians hoofd
stad Jayapura (het vroegere Hollandia). Het bis
schopsarchief omvat ongeveer tien strekkende me
ter, over de periode 1946-1979, terwijl het tweede
archief ruim 30 meter stukken over de periode be
gin jaren zeventig tot heden beslaat. Dit laatste be
stand is ontstaan met de opkomst van sociale zorg
en ontwikkelingsprojecten en waarvoor een aparte
uitvoerings- en financiële administratie noodzake
lijk werd. Ondanks de toename in personeel, werd
het snel groeiende archief slecht bijgehouden en is
het daardoor veel minder goed toegankelijk dan het
'oud-archief' in het huis van de bisschop. In de
hoofdstad bevinden zich ook de archieven van de
Franciscaanse kustodie (6 m) en het dekenaat Jaya
pura (3 m). De omvang van het kustodie-archief is
klein omdat voor de periode tot ongeveer 1973 de
archieven van het bisdom en zijn voorgangers en
van superior/kustos niet of nauwelijks gescheiden
werden gehouden. Waren de archieven in de hoofd
stad vrij gemakkelijk te raadplegen, de bestanden in
het binnenland daarentegen, bleken veel moeilijker
bereikbaar. Met name het gebied rond de Wissel
meren is vanwege het oproerige karakter van de
Ekari's nog steeds afgesloten gebied. Slechts met
bijzondere toestemming van de overheid mag men
er komen en het is slechts te bereiken met een klei
ne, éénmotorige Cessna die kan landen op de smalle
airstrip van het plaatsje Enarotali. Voor de papoea's
lijkt elke nieuwe lading uit het vliegtuig weer een
nieuwe bezienswaardigheid te zijn. Dan blijkt in
eens hoever je van de 'bewoonde wereld' bent. Het
Het oud-archiefvan het bisdom Jayapura
missiehuis, waar het Franciscaanse regio-archief ligt
opgeslagen, is niet ver van de airstrip, en wanneer je
er binnentreedt ben je ineens weer een beetje thuis:
tapijtjes op tafel, een ouderwetse Philipsradio, oude
Nederlandse tijdschriften en Friesche Vlag en koek
jes bij de koffie. De indertijd voor de missie afgesta
ne meubels maakten het tot een klassiek jaren zestig
Nederlands burgerinterieur. De archieven bleken
echter minder net en keurig. Uit diverse hoeken en
gaten van de missiepost kwam steeds meer ongeor
dend materiaal tevoorschijn, totdat niettemin een
vrij compleet en waardevol correspondentiearchief
ontstond. Na globale beschrijving van het materiaal
en enige instructie aan de paters over moderne ar
chiefvorming, gelukte het na enige dagen om op
nieuw een Cessna te charteren die via een spectacu
laire vlucht dwars door het centrale bergland van
Irian de archivaris naar de beroemde Baliemvallei
bracht. In de hoofdplaats Wamena is daar het deke-
[210]
naat Jayawijaya gevestigd. Ook hier vond ordening,
enige selectie, bestandsopname en instructie plaats,
waarna weer werd teruggevlogen - gelukkig in een
toestel van wat groter formaat - naar Jayapura.
Alles bij elkaar werden volgende archieven globaal
geordend en/of geïnventariseerd8:
Kustodie c.a.
Archief van de Franciscaanse kustodie (supe
rior/kustos), Nieuw-Guinea/Irian Jaya (1955-
1989), APO Jayapura9;
Kustodie-bouwarchief van bouwkundige pater
Blom, (1947-1980), apo Jayapura;
Centrale Franciscaanse Bibliotheek (19e eeuw
heden), apo, Jayapura;
Archief en documentatie pater F. van Nunen
ofm (191? eeuw-heden), apo Jayapura;
Bisdom, dekenaten, parochies
Archief bisdom Jayapura (1946-1980)10, Dok 11
Jayapura; - Archief kathedraal St. Petrus en Pau-
lus (1963-1975), Jayapura;
Archief parochie St. Franciscus (1970-1980), Ja
yapura;
Archief parochie Abepura (1933 e.v.);
Archief kevikepan ('onderbisdom') Paniai/Mi-
mika, (1948-1978), Enarotali;
Archief statie Bidai (1961-1977)Enarotali;
Archief dekenaat Jayapura (1966-1989), Jayapu
ra;
Archieven staties Arso en Waris (1948-1987), Ja
yapura;
Archief dekenaat Jayawijaya (1958-1986), Wa
mena;
Archief parochie Jiwika (1959-1978), Wamena;
Overige
Archief yppk (r.k. onderwijsinstellingen, 1949-
1975).
Argapura;
Archief pater Haripranoto (2e helft 20e eeuw),
Jayapura;
Archief pater Siegfried Stokman 1948-1960)Ja
yapura;
Archief familie Ebeli (ca. 1900-1960), Jayapura.
Voor de volledigheid moet nog worden vermeld dat
de Franciscanen in Nederland hun centrale provin-,
ciaal archief in Utrecht bewaren.11 Hierin bevindt
zich ook de correspondentie met en alle stukken en
rapporten over de verschillende missiegebieden,
waaronder natuurlijk (voor de periode tot 1986)
Nieuw-Guinea/Irian Jaya.12 Die stukken zijn - van
zelfsprekend zou je haast zeggen - in minuut- of
netvorm ook in de archieven ginds aanwezig, maar
maken slechts een klein deel van de totale Francis-
caanse/bisdommelijke archieven in Irian uit.
Inhoud en betekenis
van de archieven
Van de onderzochte archieven springen er een paar
qua belang bovenuit. In de eerste plaats is dat het
bisdomarchief dat volgens een eigen archiefcode op
een goede wijze is gearchiveerd en bewaard geble
ven. Het is een rijk correspondentie- en rapporten
archief. Direct daarmee in verband staat het archief
van de Franciscaanse missie (later kustodie) dat
weliswaar pas veel later begint maar waarvan het
oudere deel, vanwege de hierboven geschetste ont
wikkeling, geheel met het bisdomarchief is verwe
ven. Beide archieven kunnen tot ongeveer 1973
niet los van elkaar worden gezien. Het 'bisdomar
chief' functioneert in feite voor beide organisaties
als een basisarchief. Daarna ontstaan er vanwege de
formele scheiding tussen bisdom en orde langza
merhand twee aparte administraties. De periode
rond 1973 is ook een taalkundig breukvlak: in de
stukken vindt een geleidelijke overgang van het Ne
derlands naar het Indonesisch plaats. Hoewel er al
tijd stukken in het Nederlands geschreven bleven
worden - met name tussen missionarissen onder
ling - worden van die tijd af de meeste stukken in
het Indonesisch geschreven. Een en ander heeft ook
te maken met een wijziging in het werk van het bis
dom en de missionarissen sinds het einde van de ja
ren zestig. De invoering van vele sociaal-economi
sche projecten, al of niet via ontwikkelingshulp on
dersteund, bracht zoals gezegd een grote financiële,
commissionaire en uitvoeringsadministratie met
zich mee, waardoor steeds meer correspondentie
met de Indonesische overheid en instellingen plaats
vond. Het ondersteunend personeel in dienst van
het bisdom was ook voornamelijk Indonesisch. Uit
[211]
