•<y
•sH? (V^f-6'fp
fijfè ily^CréZ.
zoo kostbare getuigenissen daar nederliggen, om
langzaam door vocht en mot en schietworm en in
vergetelheid te vergaan, of moeten ze eens in
vlammen omkomen zonder dat ze zijn dienst
baar gemaakt aan de wetenschap?'4
De oprichters van Oud Holland wilden het onder
zoek een betere wetenschappelijke basis leveren, in
de hoop op die wijze het door romantische fanta
sieën overwoekerde antiquarisch geschrijf dat in
die dagen de mode was, terug te kunnen dringen.
Hun doel was reconstructie van het verleden met
documentatie uit de oude archieven. Het tijd
schrift ging in tegen mannen als prof dr J.A. Al-
berdingk Thijm (i 820-1889) cum suis, die hun li
teraire helden, zoals Vondel, als het ware op
wijwater hadden gezet of achter wierook deden
schuilgaan. In 1884 zou de geboortedag van Anna
Roemersdr Visscher feestelijk worden herdacht in
de goede negentiende-eeuwse traditie. De Roever
vond dat de veelheid dier feestdagen schadelijk op
de belangstelling werkte en niet ieder is het er mede
eens, dat de weg, die door de feestzaal leidt, de aange
wezen weg is om in het verleden door te dringen.
Dat doordringen tot het verleden zou via de ar
chieven gaan en Roever produceerde een docu
ment waaruit bleek dat Anna Roemers Visscher
op 1 juli 1587 al vier jaar oud was, terwijl daaren
tegen haar ouders pas in maart 1583 waren ge
trouwd! Was Anna soms vóór het huwelijk van
haar ouders of heel kort na de voltrekking daarvan
geboren? Koningin Victoria leefde nog en Alber-
dingk Thijm had verder geen belangstelling meer
voor het verjaardagsfeest van Anna Roemers Vis
scher.
Al in de eerste jaargangen van Oud Holland werd
meteen een groot aantal nieuwe documenten over
Rembrandt en zijn tijdgenoten gepubliceerd. Als
daarop kritiek over de waarde van het archiefonder
zoek wordt geleverd, antwoorden Bredius en De
Roever dat iedere bijdrage ons helpt een juister
beeld van de kunstenaar te scheppen:
Heder onderdeel der geschiedkundige weten
schap gaat gebukt onder een Last van onjuisthe
den en overgeleverde dwalingen. Het archief is
de toetssteen waarop deze alle moeten worden ge
legd, om het onzuivere te herkennen, evenals de
kritiek het uitsluitend is voor die onderdeelen,
waarin, om welke reden dan ook, het archieven-
onderzoek niet meer mogelijk is. De archieven-
vorscher kan alzoo zuiverend optreden en in vele
gevallen kan hij uit zijne gegevens weder opbou
wen, wat in den loop der tijden in het vergeet
boek geraakte. Hieraan gedachtig hebben wij
niet geaarzeld, alles over onze grootsten vader-
landschen kunstenaar mede te deelen, wat de
archieven ons nog omtrent zijn leven konden
melden. Het licht der waarheid kan de nobele fi
guur van Rembrandt niet schaden. Zijne schim
behoeft "het starcke light" niet te schuwen, dat
hij zoo nodig rekende voor zijn gulden schilder-
proeven, en dat wij onbeschroomd op zijn pad
mogen laten schijnen. Rembrandt komt ons na
der en wordt ons dierbaarder met elke nieuwe
levensbijzonderheid, die wij van hem te weten
komen. '6
Ondertussen waren er bij de eerste series akten -
deels in extenso en deels in regesten - stukken met
betrekking tot Rembrandts verhouding met Geer
tje Dircx geweest, welke een minder fraai licht op
de nobele figuur van de schilder werpen. De volle
betekenis van de inhoud bleef toen nog in het duis
ter, doordat een passage over eventueel gewisselde
trouwbeloften tussen Rembrandt en Geertje Dircx
niet was opgenomen. Maar in 1899 kon Bredius er
niet meer omheen, toen hij de fatale akte uit het hu-
welijkskrakeelregister publiceerde met als com
mentaar:
'Terwijl vroeger de vaardige pen van mijn
overgetelijken vriend Nicolaas de Roever onze
gemeenschappelijke Rembrandtvondsten aan-
éénschakelde, moet ik dat thans alleen doen. Ik
vrees, dat mij daarbij soms zal ontbreken dat
heerlijk optimisme van De Roever, die steeds
trachtte, al wat over Rembrandt gevonden werd,
ten beste uit te leggen, die van zijn idealen geen
kwaad kon hooren. Daar is zelfs bij deze acten
een document, dat ik eenigen tijd aarzelde te
publiceeren. Daar het echter andere acten, vroe
ger afgedrukt, en ten onrechte uitgelegd, ophel
dert, geef ik het tenslotte hierbij. '7
[84]
-- 1^1* - f«.
r "L t 1
|i O y&9C O
v- v
A
-
Pagina van de boedelinventaris van de kunsthan- lecties werd zeer veel door Rembrandt gekocht. Foto:
del Jan Basse (1571-1636) met links in de marge een Gemeentearchief Amsterdam
van de strepen van Bredius. Op de veiling van deze col-
[85]
