I
r
k J
Gemeentelijk GBA-systeerrT
5.2 Koppeling van gegevens
De tendens tot het inrichten van basisadministraties
versterkt de noodzaak tot koppeling: ze zijn daartoe
juist bestemd. Dit geldt ook voor de gba. 'Koppe
ling van persoonsregistraties' is noch in de wpr,
noch in de Wet gba gedefinieerd.28 Het zal daarom
moeten worden gezien als een vorm van gegevens
verstrekking. Niet iedere koppeling betekent een
aantasting van de persoonlijke levenssfeer, maar de
gevaren van koppeling zijn evident. Als gegevens
verzamelingen kennen basisadministraties voorde
len boven meer omvattende informatiesystemen.
Door de beperkte doelstelling is de herkomst van de
informatie duidelijk, de betrouwbaarheid van de in
formatie is betrekkelijk groot. Maar door de beperk
te omvang van de geleverde informatie is de nood
zaak tot koppeling 'ingebakken'. De gegevens uit
persoonsregistraties, die aan de gba aangehaakt
worden, vallen meestal onder het toepassingsbereik
van de wp r, de GBA-gegevens onder dat van de Wet
gba. De koppeling dient te voldoen aan zowel het
verstrekkingsregime van de Wet gba, inclusief de op
grond van artikel 96 lid 1 Wet gba bij of krachtens
gemeentelijke verordening gemaakte regels, én aan
het verstrekkingsregime van de wpr, inclusief het
geen daaromtrent in het op grond van art. 19 WPR
gemaakte reglement is bepaald. Dit systeem kan
slechts werken, indien de bepalingen van de veror
dening en het reglement met elkaar in overeenstem
ming zijn. Tegen koppeling worden weinig belem
meringen opgeworpen. Zeker voor overheidsinstel
lingen is de koppelingsmogelijkheid groot. De wpr
poogt koppeling van gegevens te reguleren door het
'doelbindingsvereiste'. Maar, het doel van de regis
tratie wordt door de houder van de registratie zelf
bepaald! De effectiviteit van de overheid is van groot
belang, zeker waar deze wordt geconfronteerd met
'de calculerende burger', en de koppeling van com
puterbestanden kan daarbij noodzakelijk zijn. Van
uit oogpunt van controle betekent dit echter dat de
'presumptio innocentiae' wordt losgelaten.25 De be
wijsrechtelijke positie van de belastingplichtige was
altijd al zwak. De mogelijkheid van koppeling van
computerbestanden bevordert, dat ook op andere
terreinen de bewijsrechtelijke positie van de burger
onder druk komt. Een 'hit' bij koppeling maakt dat
deze de grootste moeite zal hebben zijn gelijk te ha
len, wanneer hij door koppeling ten onrechte als
verdachte is aangemerkt. Denk bijvoorbeeld aan de
bijstandsgerechtigde, die door koppeling van adres
selecties uit gba met sociale dienst-gegevens als
voordeurdeler wordt aangewezen. Holvast merkt
hierover op: 'De mens wordt gezien als potentiële
verdachte, die zijn ongelijk maar moet bewijzen. De
speurder heeft daarbij de welkome aanvulling van
de informatietechnologie gekregen'.30
5.3 De overheid
als adressenhandelaar?
De gemeentelijke overheid krijgt in artikel 100 Wet
gba een eigen beleidsruimte voor het verstrekken
van informatie aan derden. Het betreft hoofdza
kelijk naam-, adres- en woonplaatsgegevens (naw-
gegevens.) Op grond van dit artikel mogen ook
gegevens worden verstrekt voor commercieel ge
bruik. De levendige handel van allerlei bestanden
van persoonsgegevens maakt het in theorie moge
lijk de sociale kaart van Nederland te schetsen op
een manier, waarbij menig universitair onderzoe
ker de vingers zou aflikken. Per postcodegebiedje in
Nederland zijn daaruit globaal inkomensniveaus
en dikwijls ook soorten grote bestedingen af te lei
den. Ook nu verstrekken veel gemeenten NAW-ge-
gevens voor commerciële doelen, echter deels in
strijd met de regels. Handel in adressen, zeker wan
neer deze actueel en zeer betrouwbaar zijn, is voor
gemeenten een lucratieve aangelegenheid. De me
morie van toelichting motiveert het toelaten hier
van door erop te wijzen, dat het gegevens betreft,
die veelal in het maatschappelijk verkeer (telefoon
gids) openbaar zijn. Ook art. 14 wpr laat dergelij
ke verstrekkingen toe. Er kan echter niet zonder
meer worden gezegd, dat verstrekking van NAW-ge-
gevens zich verdraagt met bescherming van de per
soonlijke levenssfeer. NAW-gegevens kunnen altijd
in een context geplaatst worden. Combinatie van
gegevens uit de gba met andere gegevens kan lei
den tot sociale etikettering. Discriminatie als ge
volg van door de overheid verstrekte informatie ligt
dan binnen handbereik. De beleidsruimte, die art.
100 de gemeenten laat, is ook voorwerp van kritiek
geweest van de Raad van State.31 Tot wijziging van
art. 100 Wet gba leidde dit niet.
[128]
Terminal
ll
Bevolkings
ambtenaar
Vrije berichten
GBA-procedures
- inschrijving
- actualisering
Autorisatie- en
routeringssysteem
(ARS)
GBA-berichten
Berichten
afhandelings
systeem (BAS)
GBA-ge-
gevens:
persoons
lijsten
Autorisatie
tabel
Berichten-
bestand
Protocol-
lerings-
Postbus/mailbox
gemeente A
Postbus/mailbox
gemeente B
GBA-netwerk
Gemeentelijk
GBA-systeem
gemeente B
Postbus/mailbox
afnemer
5
GBA-systeem
afnemer
Schematische voorstelling van het traject dat een
bericht in het gba doorloopt. Uit: Werken met de
gba, overheadsheet 40
Afnemers
persoons
bestand
.129
