De rechtbanken van koophandel
(1811-1838)
Iets over de geschiedenis, organisatie en archieven
M.W. van Boven
Huussen deelnamen en die er in elk geval voor zorgde
dat de problematiek onder ieders aandacht kwam.
Ten tweede heeft het Archievenblad enkele arti
kelen gepubliceerd die van bijzondere betekenis ge
bleken zijn. Een willekeurige greep (noodzakelij
kerwijs slechts uit de jaren die ik zelf kan overzien).
Het artikel van collega Fox in jaargang 77, getiteld
'Fouten bij het inventariseren van archieven; bittere
ervaringen door een examinator opgedaan is van
wezenlijke invloed geweest op de archivistiek en het
onderwijs daarin. Van belangvoor de inventarisatie
van archieven zijn nog altijd Formsma's 'Het inven
tariseren van archieven (in jaargang 77) en de ver
slagen van de door de Rijksarchiefschool in 1983
georganiseerde studiedagen over verschillende soor
ten archieven, en 'Het conglomeraat ontward. Aan
wijzingen voor het inventariseten van familiearchie
ven' (jaargang 88). Ten aanzien van archiefgebou
wen moet genoemd worden het artikel van collega
Berkenvelder over het ideale archiefgebouw van de
middelgrote gemeentelijke archiefdienst. Ketelaars
'Auteursrecht en archieven' is nog steeds goed na te
slaan, evenals Den Teulings 'Openbaarheid van de
bevolkingsboekhouding ten behoeve van genealo
gisch onderzoek' (respectievelijk jaargangen 77 en
80). Geruchtmakend en tot in onze tijden van be
lang was Graswinckels 'Hercules op de tweesprong
in 1950/51 (van de hand van Van der Gouw?), dat
een nieuwe visie op het archiefwezen gaf.
Ten derde ontleent het Archievenblad zijn waar
de aan de noodzaak de leden te betrekken bij de za
ken die de vereniging en het archiefwezen aangaan.
Een verenigingsblad is bij uitstek het middel om de
leden te binden. Notulen van ledenvergaderingen,
in memoriams en jaarredes, die in het Archieven
blad gepubliceerd worden, houden de leden op de
hoogte van de ontwikkelingen in 'archievenland
artikelen en verslagen trachten de aktuele zaken
onder de aandacht te brengen.
Een zekere tevredenheid over de eerste eeuw van
het NederlandsArchievenbladma% er dus zijn, zelfge
noegzaamheid echter niet. Het blijft noodzakelijk
voortdurend alert te zijn op de ontwikkelingen en de
publikaties daarop te laten aansluiten. Niet voor
niets dook het Nieuws van Archieven in 1982 in het
gat dat als snelle en aktuele informatie over het ar
chiefwezen gekenschetst kon worden. Het Archie
venblad heeft daar overigens niet onder geleden, in
tegendeel zelfs. Het blad kon zich meer op vakin
houdelijke zaken oriënteren. De toekomst voor het
Nieuws zowel als het Archievenblad is mijns inziens
dan ook zonder meer rooskleurig. Mijn verre voor
ganger als redacteur Wiersum schreef in de jaargang
1946/47 na vijftig jaar Archievenblad: 'Tenslotte ho
pen wij, dat het tijdschrift ook voortaan in belang
rijkheid zal toenemen ten bate van het Neder-
landsch archiefwezen en ter hooghouding van den
goeden naam der Nederlandsche archivarissen. Mis
schien is er een enkele onder ons, die het eeuwfeest
van ons blad, dat er dan ongetwijfeld heel wat impo
santer zal uitzien, zal kunnen meevieren; laat hij dan
kunnen getuigen dat zijn collega's van een halve
eeuw geleden met hun bescheiden Nederlandsch
Archievenblad zóó ingenomen waren, dat zij een be-
staansperiode van vijftig jaren gewichtig genoeg
achtten om dit in een afzonderlijk herdenkingsarti
kel te memoreeren.' De wens van Wiersum herhaal
ik graag voor de volgende halve eeuw, de uitnodi
ging aan de enkelen die beide gedenkwaardige mo
menten mogen meemaken, is bij deze uitgesproken.
Summary
IOO Years Nederlands Archievenblad
On the occasion of the centenary of this journal
editor Paul Brood examines if and to what extent
the original objectives of the Nederlands Archieven
blad have been met over the past century. Two
recurring themes can be distinguished; the scienti
fic foundation of the archival profession and the
protection of the interests of archives and archival
personnel. The significance of the journal lies to a
considerable extent in the frequent publications of
polemical articles by leading figures on the impor
tant issues of the profession.
Moten 2 J.E.A.L.Struick,'HetNederlands jaarVerenigingvanArchivarissenin
Archievenblad: de spiegel van de Nederlandi89i-I99i (Hilversum
1 Zie het voorwoord in Nederlandsch archiefwereld', in: P. Brood (red.), 1990,117.
Archievenbladï (1892-1893), 4-6. Respect voor de oude orde. Honderd 3 Idem, 118.
[4]
(N°. 3.) Besluit, van den \sten December 181372,0. 25
houdende bepalingen betrekkelijk de Titulatures van
Hoven en Regtbanken in de Verëenigde Nederlanden
en van de openbare Aanklagers bij dezelven.
Zijne Doorluchtige Hoogheid de Heere Prince van
Oranje.
JIeb Algemeen Bestuur der Verëenigde Nederlanden.
In overweging nemende, dat liet van liet uiterste belang is, dat
ilc Administratie van de Justitie, alömme binnen deze Yerëehigde
Nederlanden, op eenen eenparigen en geregelden voet geschiede
en dat de tegenstrijdighedenwelke daaromtrent nog plaats heb
ben, ten spoedigste worden weggenomen
Heeft besloten:
i°. Het Keizerlijk Geregtshof, zittinghoudende inden Haag,'
jintsgaders alle de Reglbankenzoo van Eerste Instantie, als
van Koophandel, alsmede alle de Vrederegters en Regtbanken van
enkele Policie, met de Ambtenaren van liet publieke Ministerie,
en de Griffiers bij de voorschrevene Justitiële Autoriteiten tot dus
verre in de Verëenigde Nederlanden gefungeerd hebbende, bene
vens de Praktizijrns en Suppoosten, als zoodanig te ontbinden,
met interdictie aan alle dezelven, om zich langer als Keizerlijke
Autoriteiten, Ambtenaren en Suppoosten te beschouwen of te ge
dragen op pene van als tegenstrevers van de tegenwoordige
orde van zaken te zullen worden behandeld.
2°. Alle de voorschreven^ Justitiële Autoriteiten, Ambtena
ren en Suppoosten, bij provisie, op nieuw te constitueren en in
werking te brengen} wordende mitsdien alle de individuele leden
van dezelve speciaal gelast, en op hunne hoofdelijke verant
woordelijkheid gerequireerdomieder in zijn vak, zijne vorir
ge functiën dadelijk wederom te hervatten, en, daarin te conti
nueren tot nader order.
3°. De tot dus verre bestaan hebbende titulatures van Kei-*
zcrlijk Ge regis kef, Keizerlijken procureur-generaalKeizerlijke
A 5
In het Rijksarchief in Noord-Brabant zijn de rechterlijke archieven over
de periode 1811-1930 sinds kort goed toegankelijk. Een bijzonder onder
deel daarvan is het archieffonds van de rechtbanken van koophandel. De
ze rechtbanken zijn instellingen die onder invloed van de Franse wetge
ving van 1811 tot 1838 in bepaalde steden hebben bestaan. Over deze
rechtbanken is nauwelijks Nederlandse literatuur voorhanden en de ar
chieven zijn tot nu toe nauwelijks geraadpleegd. Ten onrechte, aldus de
Brabantse rijksarchivaris dr M.W. van Boven.
[5]
