Archieven van lagere overheden Ar
chieven die niet op staatsniveau worden gevormd
of niet van belang zijn voor de staat, worden op
provinciaal of gemeentelijk niveau gevormd. Het
bestuur van de Republiek Ierland is verdeeld in
zesentwintig graafschappen die op hun beurt weer
zijn onderverdeeld in steden en boroughs (distric
ten). Verder is het bestuur verdeeld over sectoren;
er wordt archief gevormd door haven-autoriteiten,
onderwijsgroeperingen, gezondheidsraden en vele
andere vormen van lokaal bestuur. Als gevolg van
deze bestuurlijke complexiteit wordt een enorme
hoeveelheid archiefmateriaal gevormd, en het al of
niet bewaren van dit materiaal gebeurt vaak luk
raak. De National Archives Act biedt de lokale be
sturen de mogelijkheid de archiefbescheiden over
te dragen aan de National Archives in Dublin.
Hoewel deze mogelijkheid vaak genoemd wordt,
is het tot op heden nog nooit voorgekomen dat dit
ook daadwerkelijk gebeurde. En de National Ar
chives zien dit ook liever niet gebeuren. In de Lo
cal Government Bill uit 1991 wordt niet specifiek
over archieven gerept, maar het wordt aan het lo
kale bestuur overgelaten om geld opzij te leggen
voor het nut van de gemeenschap. Dit zou ge
bruikt kunnen worden voor het opzetten van ar
chiefbewaarplaatsen. Ondanks voorstellen hiertoe
blijkt er echter op gemeentelijk en provinciaal ni
veau geen behoefte te bestaan geld aan dit soort
projecten uit te geven. Men vindt dat de verant
woordelijkheid voor archiefbescheiden uitsluitend
bij de National Archives ligt, een opvatting die tij
dens de recente publieke discussie over de Local
Government Billweer te horen was.
en bestuurders. De huidige voorzitter is een rech
ter van het Hooggerechtshof. De taak van deze
raad is de minister-president te adviseren bij het
archiefbeleid inzake de National Archives in het
bijzonder en het Ierse archiefwezen in het alge
meen. De raad komt over het algemeen zes maal
per jaar bijeen in het gebouw van de National Ar
chives, en brengt ook een jaarlijks rapport uit. De
huidige raad heeft in februari 1992 de termijn van
vijfjaar volgemaakt en zal binnenkort worden ver
vangen.
Functie Het werk van de National Archives
bestaat uit het toegankelijk maken, de opslag, het
beheer en de beschikbaarstelling van alle door de
staat gevormde archieven. Sommige hiervan zijn
direct beschikbaar voor onderzoek door het pu
bliek; andere worden pas openbaar na twintig of
dertig jaar; weer andere zullen nooit beschikbaar
zijn. Departementale archiefbescheiden worden
over het algemeen dertig jaar na de in het dossier
laatstgenoemde datum openbaar gemaakt. De per
soneelsdossiers van de departementen maken ech
ter geen deel uit van de National Archives, maar
berusten bij de desbetreffende departementen en
blijven zeer lang gesloten. In de National Archives
bevinden zich ook staatsbescheiden die van bij
zondere waarde zijn voor juridisch en genealogisch
onderzoek - bijvoorbeeld testamenten en verwante
overdrachtsdocumenten, bepaalde volkstellingsre
sultaten en rechtbankarchieven. Ook de archieven
van opgeheven commissies en onderzoekslicha-
rnen worden verzameld. In de negentiende eeuw
werden alle archiefbescheiden van niet meer be
staande instellingen verworven en voor het pu
bliek toegankelijk gemaakt.
In de jaren zeventiger van de vorige eeuw, toen
in Ierland kerk en staat werden gescheiden, kreeg
het Public Record Office of Ireland de verantwoor
delijkheid over alle tot dat moment gevormde ar
chieven van de Church of Ireland (tot op dat mo
ment de staatskerk van Ierland).
In de National Archives wordt ook materiaal
verzameld dat niets met de staat te maken heeft,
zoals archieven van juristen (om het juridisch ar
chiefmateriaal dat in 1922 verloren is gegaan te
compenseren), huisarchieven, particuliere collec
ties en bedrijfsarchieven. Veel van dit soort materi
aal wordt ook door de Nationale Bibliotheek van
Ierland en de manuscriptenafdeling van Trinity
College Dublin verzameld, het is dus noodzakelijk
dat met deze instellingen zorgvuldig overleg wordt
gepleegd.
Er zijn rapporten van de Deputy Keepers of the
Public Records over de jaren 1867-1962. Aan een
vervolg hierop wordt momenteel gewerkt. Regel
matig worden verzamelde facsimile documenten
uitgegeven over een bepaald thema, vaak ten gele
genheid van een reizende tentoonstelling. Er zijn
meerdere facsimile publicaties en tentoonstellin
gen gepland.
Onderzoekers Per dag bezoeken ongeveer
dertig mensen de National Archives, op jaarbasis
worden zo'n 30000 documenten geraadpleegd. De
meeste bezoekers komen uit de juridische hoek.
Zij worden direct gevolgd door genealogische on
derzoekers die beroepsmatig of voor privé-doel-
einden stamboomonderzoek doen of de plaatselij
ke geschiedenis navorsen. De derde en laatste
groep wordt gevormd door mensen die particulier
of academisch onderzoek doen. De studiezaal in
het Four Courts-gebouw is niet groot genoeg om
op een drukke zomerdag aan alle bezoekers plaats
te bieden, dit in tegenstelling tot de nieuwe studie
zaal in Bishop Street, die grote bezoekersaantallen
met gemak kan verwerken. Het komt ook wel eens
voor dat ambtenaren van de departementen eigen
dossiers in komen zien. Er is echter ook de moge
lijkheid dat deze ambtenaren dossiers voor raad
pleging tijdelijk terugkrijgen.
2
Noord-lerland
Nadat de Ierse Vrijstaat in 1922 gevormd was, ble
ven de zes graafschappen van Noord-lerland deel
uitmaken van Groot-Brittannië. In 1923 werd in
Belfast een apart Public Record Office of Northern
Ireland opgericht. Dit archief heeft nu een staf van
ongeveer tachtig mensen en bevindt zich aan de
rand van Belfast, daar waar uitbreiding nog moge
lijk is. De eerste Director van dit Public Record
[122]
Office was voorheen werkzaam op het Public Re
cord Office of Ireland. Veel archiefbescheiden die
te maken hebben met het noordelijke gedeelte van
Ierland, bescheiden die voorheen in het Ierse Pu
blic Record Office waren opgenomen, werden naar
het nieuwe archief in Belfast overgebracht. Wan
neer dit niet mogelijk was werden copieën ervan
opgestuurd. Het is onvermijdelijk dat er zeer nau
we banden bestaan tussen deze twee grote archie
ven en veel mensen uit de noordelijke helft van Ier
land zouden hun archivalia veel liever aan het ar
chief in Belfast dan aan het archief in Dublin
schenken.
De archieven in Belfast gaan veelal terug tot
1600, hoewel er ook materiaal van vroegere datum
aanwezig is. Het zijn hoofdzakelijk departementa
le, lokale, juridische en particuliere archieven met
over het algemeen dezelfde soort stukken als in
Dublin. Het archief in Belfast is het meest actief op
het gebied van publicaties en tentoonstellingen.
De Deputy Keeper of the Records brengt regelma
tig rapport uit.
Publicaties Zowel de National Archives als
het Public Record Office of Northern Ireland heb
ben een intern beleid voor wat betreft de publica
ties. Beide zijn ook verplicht tot het uitbrengen
van jaarrapporten. Door tijdgebrek wordt er ech
ter lang niet zo veel gepubliceerd als wenselijk is.
In de Ierse Republiek wordt hier iets aan gedaan
door de Irish Manuscript Commissiondie in 1928
werd opgericht. Deze commissie bestaat uit een
groep academici en mensen uit het vak die de taak
hebben wetenschappelijk onderzoek te stimuleren
en er voor te zorgen dat de resultaten hiervan ook
in druk verschijnen. Er wordt gepubliceerd naar
aanleiding van onderzoek in collecties die zich zo
wel binnen als buiten Ierland bevinden. De leden
van deze commissie komen uit alle delen van Ier
land en door middel van diverse serie- publicaties
(waaronder Analecta Hibernicd), transcripties van
oorspronkelijk materiaal en gedetailleerde regis
ters wordt een breed scala aan wetenschappelijke
activiteit aan het publiek gepresenteerd. Noord-
lerland heeft de Ulster Historical Foundationmaar
de publicaties van deze stichting hebben veelal een
genealogisch of lokaal karakter.
3
De lokale situatie
Niettemin zijn er drie lokale archiefbewaar
plaatsen opgericht; het Cork Archives Institute in
Cork, de Dublin Corporation Archives 'm Dublin en
de Mid West Archives in Limerick. Alleen de laatst
genoemde instelling bestrijkt meer dan één graaf
schap, terwijl de Dublin Corporation Archives
slechts een gemeentelijke taak hebben. Naar wordt
verwacht zal de Dublin County Council (het
graafschapsbestuur) op korte termijn in Dublin
een archief opzetten met een gekwalificeerde archi
varis aan het hoofd. Natuurlijk is het zo dat veel
[123]
