Het belang van de BVD-dossiers
Bob de Graaff
Tot slot
Public services in archives. Experien
ces of two researchers At the request of
the editors of this journal two researchers made a
survey of the public services and facilities offered
in archives. To this end they visited 13 archives
throughout the Netherlands. Special points of
interest were: accessibility, entrance, opening
hours, the layout of the reading rooms and the ser
vice offered there, photocopying facilities, toilets,
cloakrooms and canteens. The outcome of the
survey was that in many cases there is ample room
for improvement. The authors hope that this
article will lead to changes being made.
Noten
Summary
De conclusies van dit onderzoek hebben we tame
lijk algemeen gehouden. Het gaat er immers niet
om een toevallig bezocht archief de zwarte piet
toe te spelen. Wij weten dat veel van de gebreken
die wij in de dienstverlening constateren, ook in
een groot aantal niet onderzochte archieven te
vinden zijn. Wij hopen met deze bijdrage te berei
ken, dat er over dienstverlening wordt nagedacht
en dat ingesleten gewoonten eens met andere
ogen worden bekeken en ter discussie gesteld.
i Met dank aan Th. S.H. Bos,
A.Th. van Deursen, E. Geudeke,
K. Goudriaan, J. Roelevinken
C. C. van der Woude
2 Wij vernamen, dat inmiddels ook
in Noord-Holland een dergelijke
folder is verschenen.
3 J.A.M.Y. Bos-Rops, M. Brug-
geman, Archiefivijzer. Handlei
ding voor bet gebruik van archie
ven in Nederland(Muiderberg,
1987)17
[292]
In 1990 werd het duidelijk, dat de minister van Binnenlandse Zaken
voornemens was een groot deel van de archieven van de Binnenlandse
Veiligheids Dienst (bvd) en haar voorlopers Bureau Nationale Veilig
heid (bnv) en Centrale Veiligheids Dienst (cvd) te verwijderen en ver
nietigen of voor overbrenging naar de Rijksarchiefdienst aan te merken.
Het betrof hier een incidentele vernietiging. Zoals bekend, ligt bij deze
wijze van vernietiging de controle bij de algemene rijksarchivaris. Hij
kan zich natuurlijk voorafgaand aan het opstellen van een advies over de
voorgenomen vernietiging en bij de uitoefening van zijn controle des
kundig laten voorlichten. Op 24 januari 1991 bracht de algemene rijksar
chivaris zijn advies uit. Vier dagen later had in de Koninklijke Biblio
theek in Den Haag een symposium plaats onder de titel 'Het archiefver-
nietigingsbeleid nu en in de toekomst, in het bijzonder met betrekking
tot door de overheid gevormde persoonsdossiers'. Organisatoren van de
bijeenkomst waren de Rijksarchiefinspectie en het Instituut voor Neder
landse Geschiedenis. Drs B.G.J. de Graaff, werkzaam bij het Instituut
voor Nederlandse Geschiedenis en geïnteresseerd in de 'intelligence',
was mede belast met de voorbereiding van dit symposium en één van de
sprekers. Hij werkte zijn verhaal verder uit tot onderstaand artikel.
Eén van de conclusies van de gevoerde discussie
was, dat het voor onderzoekers 'bijzonder moei
lijk [was] een oordeel uit te spreken over de juist
heid van de weg die thans bewandeld wordt bij de
voorgenomen vernietiging van BVD-dossiers, aan
gezien de werkwijze van de bvd en haar voorgan
gers vanaf de Tweede Wereldoorlog onbekend is.
Dit zou ervoor pleiten de vernietiging uit te stel
len totdat er meer omtrent die werkwijze bekend
is.'
Het geconstateerde tekort aan kennis zal ik hier
niet kunnen wegnemen. Ik wil hieronder echter
de Nederlandse stand van onderzoek naar inlich
tingen- en veiligheidsdiensten vergelijken met die
in enkele andere landen, met name wat betreft het
kennisniveau dat buiten deze diensten aanwezig is
over hun functioneren. Vervolgens zal ik ingaan
op de gevolgen van de kennisachterstand in Ne
derland voor de vernietigingsoperatie ten aanzien
van de BVD-persoonsdossiers.
Spionage als wetenschap
Spionagegeschiedenis is een in Nederland in
derdaad nog weinig tot ontwikkeling gekomen
onderdeel van de geschiedschrijving.' In de
Angelsaksische wereld ligt dat anders. Daar zijn
duizenden boeken op dit terrein verschenen: mo
nografieën, overzichtsgeschiedenissen, encyclope
dieën en woordenboeken. Er bestaan boekhandels
en antiquariaten die volledig gespecialiseerd zijn
in spionagegeschiedenis. Er floreren gerespecteer
de tijdschriften als Cryptologia, Intelligence and
[293]
