Inrichting van de studiezaal (tabel 4)
Wanneer een invalide bezoeker er in is geslaagd
een archief binnen te komen, zal het hem over het
algemeen ook wel lukken een studiezaal te berei
ken. In het Rijksarchief in Drenthe belemmert
echter een aantal treden de weg naar de garderobe
en de studiezalen en wie microfilms of -fiches wil
bekijken moet ook in de studiezaal een trap be
klimmen. In het Rijksarchief in Zeeland ligt één
van de studiezalen op de eerste verdieping en is er
- voor zover wij hebben kunnen zien - geen lift.
In verband met het lawaai van bijvoorbeeld de
zelfbedieningsapparaten en draagbare computers
en de overlast, die met elkaar overleggende bezoe
kers kunnen veroorzaken, is het toe te juichen,
wanneer er meer dan één studiezaal is. Helaas is
dat alleen in de door ons bezochte rijksarchieven
het geval. Gemeente- en streekarchieven hebben
daarvoor waarschijnlijk te weinig ruimte. Mis
schien kan hier met een tussenwandje een kleine
ruimte worden gecreëerd voor geluidsoverlast ver
oorzakende personen.
Sommige studiezalen blijken in de praktijk niet
groot genoeg voor het aantal bezoekers en zijn al
snel overvol. Daarnaast is er een aantal archieven
met kleine studiezalen, waarbij er toch geen pro
blemen zijn. Blijkbaar trekken deze archieven zo
weinig bezoekers dat er geen gebrek aan ruimte
ontstaat.
In veel studiezalen is de voor de bezoeker gere
serveerde ruimte te beperkt. Een bezoeker is over
het algemeen wel gedwongen om meer dan één
plaats in beslag te nemen om zijn aantekenblok,
een inventaris, het archiefmateriaal, een etui en
een portemonnaie kwijt te kunnen. Wanneer hij
de pech heeft een buurman of -vrouw te treffen,
kan hij zijn spullen nauwelijks kwijt en moet hij
zich in allerlei bochten wringen om aantekenin
gen te maken. In 1854 was R. C. Bakhuizen van
den Brink blij, dat het rijksarchief kon verhuizen,
omdat in de oude zalen op het Binnenhof de on
derzoeker 'in een hokje werd geplakt voor een ta
fel waarop hij geen twee folianten naast elkaar leg
gen kan...'3 In sommige studiezalen lijkt de situ
atie in 1991 voor de bezoeker nauwelijks beter dan
die van voor 1854 in het rijksarchief op het Bin
nenhof.
Veel van onze bezoeken vonden in de zomer
plaats. Daarom kunnen we niet veel zeggen over
de temperatuur in de studiezalen, wanneer de ver
warming brandt. Ook op warme dagen is de tem
peratuur in veel studiezalen goed. Zonwering is
echter niet altijd aanwezig, zodat bezoekers soms
in de zon moeten zitten. Dat is vooral vervelend,
wanneer er in de studiezaal geen andere plaatsen
meer vrij zijn. De ventilatie geeft nog al eens pro
blemen, met name wanneer er alleen grote ramen
kunnen worden opengezet. Het verdient aanbeve
ling in de studiezaal de knoppen van de verwar
ming te verwijderen om te voorkomen, dat kou
welijke bezoekers de temperatuur tot broeikast-
hoogte opvoeren.
Er komen steeds meer bezoekers met een
draagbare computer. Studiezalen blijken daar niet
op berekend. Voor zover wij konden constateren,
zijn er over het algemeen weinig stopcontacten op
studiezalen en dan nog vaak op ongelukkige
plaatsen. De lichtval op het scherm laat daardoor
nog al eens te wensen over en het snoer is al gauw
te kort om de afstand tussen werkplek en stopcon
tact te overbruggen. De computer op batterijen
laten lopen is meestal geen oplossing. Zij werken
niet langer dan vier uur en dat is voor veel bezoe
kers te kort.
Om met vrucht onderzoek te kunnen doen is
het van belang dingen, die op het eerste gezicht
niet duidelijk zijn direct op te kunnen zoeken. Al
gemene naslagwerken, zoals een encyclopedie,
biografische en gewone woordenboeken, atlassen
en boeken over de geschiedenis van stad of streek
zouden op elke studiezaal aanwezig en - zonder
tussenkomst van de studiezaalambtenaar - door
de bezoeker te raadplegen moeten zijn. Dat is niet
altijd het geval.
De instructies voor het gebruik van zelfbedie
ningsapparaten voor het lezen van microfilms en -
fiches kunnen vaak duidelijker. Over het alge
meen zijn de apparaten voor een gevorderde ar
chiefbezoeker redelijk gemakkelijk te bedienen,
maar het afstellen en scherp stellen gaat nogal
eens moeizaam. Dit komt de beeldkwaliteit niet
ten goede, terwijl die toch al vaak slecht is. In
sommige gevallen kun je de film het beste staande
lezen om een redelijk beeld te krijgen. Dikwijls
zijn enkele simpele maatregelen voldoende om de
[286]
beeldkwaliteit te verhogen: een betere verlichting
bij de apparaten of een andere plaats op de studie
zaal, zodat bezoekers geen last meer hebben van
hinderlijk zonlicht op het scherm. Meer ruimte
bij leesapparaten zou geen overbodige luxe zijn.
Soms zit je bijna bij je buurman op schoot en het
is lang niet altijd mogelijk een aantekenblok zoda
nig neer te leggen, dat je zowel het scherm als je
papier kunt zien. Het maken van aantekeningen
wordt daardoor een omslachtig karwei. Het be
studeren van bijvoorbeeld resoluties op microfilm
is zo een erg onaantrekkelijke bezigheid.
T
Tabel 4 - Inrichting van de studiezaal
RAD RAO RAZ GAG GAL GAZ GAA GAR GAM SAH SAE SAN HHR
houding nvt nvt nvt nvt
personeel
bereikbaar - -
voor invaliden
aantal -
plaatsen
ruimte --■
op tafel
naslag-
werken
meer dan ja ja ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee
1 studiezaal
Dienstverlening op de studiezaal
(tabel 5)
a Aanvragen en ophalen van stukken Een archie
venoverzicht met duidelijke verwijzingen naar in
ventarissen en plaatsingslijsten is niet altijd voor
handen. Daardoor is de bezoeker voor het vinden
van de juiste inventaris sterk afhankelijk van de
studiezaalmedewerker.
In veel archieven worden de stukken direct
voor de bezoeker gehaald, wanneer hij ze aan
vraagt. Soms echter wordt de gang naar het depot
slechts eenmaal per half uur gemaakt. Het is ons
niet duidelijk waarom dat nodig is. Wanneer de
stukken worden gehaald, duurt het soms nog een
tijd, voordat de bezoeker ze daadwerkelijk voor
zich heeft. Het kan zo zijn dat ze van ver moeten
komen, of dat degene die ze ophaalt, om de één
of andere reden wordt opgehouden. Als dit een
keer voorkomt is dat op zich nog niet zo erg, maar
als de stukken ook nog maar eens per half uur
worden gehaald kan dat betekenen, dat de be
zoeker drie kwartier of langer op stukken moet
wachten. Dit overkwam ons beiden in het Rijks
archief in Zeeland en in het Gemeentearchief
Rotterdam. Het is overigens niet zo, dat het in
studiezalen, waar de ambtenaar direct stukken
voor de bezoeker haalt, minder druk is. Op de
dag, dat wij het Gemeentearchief Zutphen be
zochten, had de dienstdoende ambtenaar het erg
druk met het beantwoorden van vragen van be
zoekers, maar slaagde er desondanks in bijna elke
[287]
