Schifting en selectie is onmisbaar. Niet alleen het
Rijksarchief, doch ook de andere archieven heb
ben plaatsgebrek. De selectie dient vakkundig en
volgens strikte criteria te gebeuren en niet over
gelaten te worden aan het toeval of de willekeur
van onbevoegden. Zonder toelating van de alge
mene rijksarchivaris mag wettelijk niets vernie
tigd worden. Het geven van toelating neemt bij
voorkeur de vorm aan van bewarings- en vernieti-
gingslijsten, opgesteld in overleg met de betrok
ken partijen en waaraan kracht van uitvoering is
gegeven door de algemene rijksarchivaris. Door
Griet Maréchal, van het Algemeen Rijksarchief,
werden reeds twee delen gepubliceerd van Bewa
ring en vernietiging van Gemeentearchievenmet
name voor de diensten Burgerlijke Stand, Bevol
king, Militie, Financiën, Openbare Veiligheid
en Inwendige Ordehandhaving, Openbare Ge
zondheid en Milieubeheer, Openbare Werken en
Magazijn van het Rijksarchief te Antwerpen.
Volgens de strenge normen in verband met stabiliteit
en brandveiligheid lijkt dit gebouw uit 1905-07 goed.
Alhoewel oud zijn de magazijnen gecompartimen-
teerdde zijwanden van de rekken van beton met
metalen platen en de vloeren en zolderringen zijn
eveneens van gewapend beton
De bezoekers
Archieven dienen er als openbare instelling voor
te zorgen dat belangstellenden gemakkelijk de do
cumenten kunnen raadplegen. Toch vereist dit
geregeld anticipatiemaatregelen van de leiding.
Hoe kan men de tering naar de nering zetten als
openheid die het voert, het cultuurhistorisch pa
trimonium bij een breed publiek bekend te ma
ken, onder meer via een aantal merkwaardige ten
toonstellingen waarvan al tot realisatie kwamen:
'Heksen in de Zuidelijke Nederlanden', 'Lepra in
de Nederlanden', de 'Sint-Goedelekathedraal', de
'Verenigde Nederlandse Staten', de 'Eerste Minis
ters na 1945', de 'Belgische Koningen' enz. Telkens
wordt een catalogus uitgegeven en bovendien een
educatief dossier. Deze tentoonstellingen worden
aan lokale initiatieven ter beschikking gesteld.
Een nieuwe periodieke publikatie zijn de Medede
lingen aan het publiek, waarin allerlei interessante
informatie aan de bezoekers wordt kenbaar ge
maakt. Ook de publikatie van jaarverslagen zal
hernomen worden.
Bepaalde publikaties helpen de hele Belgische
archiefproblematiek in hoge mate vooruit. Eén
van de tekorten voor de Belgische archiefgebrui
kers was het gebrek aan juiste terminologie. Zelfs
het begrip archief werd nergens gedefinieerd.
Daaraan is nu een einde gekomen door de publi
katie van Herman Coppens, Archiefterminologie.
Archieftermen voor gebruik in het Rijksarchief.
Vanzelfsprekend is dit hulpmiddel voor een accu
rate vaktaal ook bruikbaar in gemeentearchieven.
Er wordt ook gewerkt aan een handboek voor het
ordenen en beschrijven van archiefbescheiden.
Ruimtelijke Ordening, Cultuur, Toerisme, Jeugd,
Sport en Recreatie.
Hierbij mag ook vermeld worden dat nogal wat
Belgische archivarissen belangrijke geschiedkun
dige werken hebben gepubliceerd en prominent
aanwezig zijn in het historisch wetenschappelijke
veld.
men aan meer mensen, meer aanvragen en meer
soorten van wensen moet tegemoet komen met
minder personeel gedurende de steeds toenemen
de vrije tijd van de bezoekers en dat bij voorkeur
ook nog gratis moet doen?
Het schaarse publiek van na de oorlog (vorsers
en enkele genealogen) nam sterk in aantal toe.
Stilaan werd de archiefwereld opengetrokken en
werd de geschiedenis meer en meer gebruikt als
hulpwetenschap. Tevens diende de studie van de
eigen gemeente en van de eigen familie als uitkijk
toren en als verklaring van de algemene gebeurte
nissen en van de structuur van de maatschappij.
De vorsers werden in hun jacht naar archiefon
derzoek vergezeld door andere collega's, aardrijks
kundigen, archeologen, volkskundigen, taalkun
digen, sociologen, juristen, maar ook door de
ganse massa autodidacten, vrijetijdsbesteders en
genealogen. Deze toename van de bezoeker ver
eist personeel dat, zoals gezegd, niet altijd voorra
dig is, discipline van de bezoekers (de genealoog
bijvoorbeeld mag geen 'geslachtszieke' worden
van zijn eigen geslacht die de documenten aan
tast) en dus eventueel veiligheidsdrempels, vaak
als een conditio sine qua non. Sommige instellin
gen bouwden een jaarlijks inschrijvingsgeld en
een tamelijk hoog kopieertarief in, wat vanzelf
sprekend niet in dank wordt aanvaard maar waar
door men naar de wens van de politici toch enigs
zins self supportingVzn zijn. Vanzelfsprekend mo
gen de maatregelen niet zo scherp worden dat zij
een dienstverlening op cultureel en wetenschap
pelijk vlak in de weg staan. Van bepaalde bronnen
die door veelvuldig gebruik dreigden te worden
stuk gelezen, dient een schaduwarchief te worden
aangelegd, wat tijd en geld kost.
De Belgische archieven worden door nogal wat
Nederlanders bezocht. Net zoals wij, wanneer wij
in Nederland komen, kan verwondering hun deel
zijn. Wij hebben hier niet de immense en schitte
rende leeszalen. Bij gebrek aan mensen kan het
ophalen van stukken wel eens aan beperkingen
onderhevig zijn. Wij hebben ook nergens een
koffiekamer voor de bezoekers. Ondanks deze be
perktheden is de mentaliteit aanwezig om de
klanten zo goed mogelijk te helpen. Toch is het
best even van te voren te informeren. Sommige
stadsarchieven werken enkel op afspraak.
Een extra probleem vormen de genealogen.
Hier werden de originele documenten zo vaak ge
raadpleegd dat bescherming nodig was. Met ver
snelde spoed werden vervangingskopieën aange
maakt die in een aantal rijksarchieven te raadple
gen zijn. Ook probeert het Algemeen Rijksarchief
de gemeentelijke bibliotheken en archieven te
overtuigen kopieën van de microfilmen te bestel
len die de 'Genealogical Society of Utah' van de
betreffende gemeente heeft gemaakt, opdat de
geïnteresseerden ze ter plaatse zouden kunnen
raadplegen. Tenslotte werd de bruikleen van ar
chieven met stadsarchieven en universiteitsbibli
otheken opnieuw ingesteld. Hierdoor kunnen
studenten en andere vorsers gemakkelijk ter plaat
se in een leeszaal de bescheiden ter beschikking
krijgen.
Tot besluit
Na dit overzicht vol feitelijkheden, bedenkingen,
verzuchtingen en naar Nederlandse begrippen on
getwijfeld ook Belgische eigenaardigheden, willen
we met een parafrase op het onvolprezen boek Het
Belgisch Labyrintwzn de BRT-journalist Geert van
Istendael besluiten.
'Ik bemin België omdat het een (archief)patri-
monium bezit dat onvergelijkelijk veel rijker is
dan dat van vele streken van dezelfde omvang in
Europa. Ik haat België omdat het niet wil inzien
dat de Hollandse ernst voor de organisatie (van
het archief) veruit te verkiezen is.
Tussen het wenselijke en politiek haalbare dient
men zich zeker in België zeer filosofisch op te stel
len. Of zoals ik 'in dorso' van het met de belang
rijkste Belgische literaire prijs bekroonde werk De
hoed van Tante Jeannotva.n Eric De Kuyper, uitge
geven door sun, lees en opnieuw lichtjes aange
past citeer
Zijn tot een obsessie aanwakkerende hartstocht
voor het archief) ervaart hij als iets vreemds, iets
onuitsprekelijks dat hem tegenover (het beleid)
plaatst. Zij maakt hem... tot een archivaris en
een filosoof. Een (archief) filosoof wel te ver
staan.
339
