Publikaties
ven. Hier is nog meer waar wat voor de andere pri
vate archieven soms ook geldt, dat het meer een
disparate, alhoewel zeer waardevolle verzameling
is dan een organisch gegroeid archief. Toch zitten
er heel wat stukken in over personen, instellingen,
verenigingen, tijdschriften enz., telkens betrek
king hebbend op het Vlaams cultuurleven en vaak
ook van groot politiek belang. Het in 1977 opge
richt Archief en Museum van het Vlaams leven te
Brussel bevat materiaal aangaande het Vlaams
verenigingsleven te Brussel.
In Wallonië zijn vergelijkbare instituten, alhoe
wel hier niet dezelfde legale ondersteuning is als
in Vlaanderen en er dus financiële problemen
kunnen bestaan.
In België zijn ook heel wat religieuze instituten
met soms oud en belangrijk archief. In het verle
den werd door de abdijen veel zorg besteed aan de
archiefbescheiden omdat deze de grondslag vorm
den van hun inkomsten. Al zijn er onderling wel
verschillen, toch worden over het algemeen seri
euze inspanningen geleverd voor het deskundig
behoud van de fondsen. Op de negende ontmoe
tingsdag voor archivarissen van de Vlaamse Kerk
gemeenschap op 21 juni 1990, in de Sint-Andries-
abdij bij Brugge, waren 67 deelnemers aanwezig,
een toch respectabel aantal.
Ook de bisdommen hebben hun archieven.
Sommige bewaren hun oud archief zelf, andere
hebben het gedeponeerd in het Rijksarchief in de
provinciën.
Ook de bedrijfsarchieven behoren tot de priva
te archieven. Van dergelijke collecties die uit hun
eigen oorspronkelijke bewaarplaats werden ver
wijderd en vrijwillig of onrechtstreeks via rechter
lijke instanties na een faillissement in publieke
depots werden neergelegd, bestaat een gids. Voor
de bedrijfsarchieven die nog in de privé-sector be
rusten bij de eigenaars-industriëlen, is een der
gelijke publikatie nog niet gerealiseerd. Sedert
1971 probeert het Centrum voor Bedrijfsgeschie
denis (universiteit Antwerpen) ook archieven van
ondernemingen in die provincie te verzamelen.
Voor de genealogen bestaat ook een Centrum
voor Familiegeschiedenis van de Vlaamse Vereni
ging voor Familiekunde met bibliotheek, docu
mentatie, kopies van bronnen en kiezerslijsten,
bewerkingen, klappers enz. Dit centrum is geves
tigd in de Van Heybeeckstraat 3 te Antwerpen-
Merksem.
Een gewestelijk documentatiecentrum voor Fa
miliekunde vindt men in de Dr. L. Colensstraat 6
te Oostende.
Archief opleiding
De Vlaamse dichter Bert Decorte schreef in zijn
autobiografie Kortom ook over zijn jongste broer,
die tijdens zijn jeugd vier jaar wegtrok en wegbleef
zonder dat men wist waar hij rondhing, en die
'nog later in dienst werd genomen op het stadsar
chief van Turnhout en er de belezen en vriendelij
ke archivaris (tevergeefs) trachtte wijs te maken
dat hij in Trondjem aan de universiteit had gestu
deerd en dat hij tijdens zijn reizen in den Oost in
drie weken tijd grondig Chinees had geleerd'. Zijn
archiefintermezzo duurde niet lang, tot geluk voor
de betrokkene die opnieuw de wijde wereld in kon
trekken en tot grote vreugde van de stadsarchiva
ris. Men kan trouwens moeilijk beweren dat de
genoemde archiefmedewerker noch effectief noch
in zijn megalomane verbeelding een aangepaste
opleiding had genoten, die overigens ook niet be
stond. Een stadsarchivaris was toen in België nog
een factotum en als er in de jaren vijftig al eens
hulp kwam, dan werd deze uit het brede veld ge
nomen en dan was het toegangsexamen meestal
onaangepast. Zo sprak mijn voorganger altijd sar
castisch over de jury en over het examen van bo
vengenoemde globetrotter. Eén van zijn opdrach
ten was een proef paleografie. De kandidaat moest
een kopie van een oude tekst transcriberen en
vond het niet beter dan gewoon de tekst met de
hulp van een doorschijnend blad over te schrijven.
Dit is geen sage of legende, hooguit een waarge
beurde Belgenmop uit een tijd toen er van archief
opleiding geen sprake was.
De laatste jaren is de situatie grondig veran
derd. Vanzelfsprekend bestond in vele diensten al
een basisopleiding, bijvoorbeeld ook, doch slechts
tot 1955, in het Algemeen Rijksarchief. De laatste
jaren is men er weer begonnen met formatiedagen
voor het eigen personeel, wat geresulteerd is in
een aantal nieuwe handleidingen. Tot voor enkele
jaren werd aan sommige universiteiten een vak
[336]
'archiefwezen' gedoceerd, dat echter bezwaarlijk
als beroepsopleiding kan beschouwd worden.
Zeer recent is een aantal universiteiten begon
nen met een zeer geschikte post-graduate oplei
ding. Academici kunnen deze volgen en krijgen
daarvoor les van de professoren uit de vakgroep
geschiedenis en soms ook van een aantal mensen
uit het veld, met name rijks-, stads- en abdijarchi
varissen. Vooral elementair is echter de opleiding
voor het beheer van de archieven in de dynami
sche fase, in zekere zin ook toepasselijk voor het
creëren van een korps vakbekwame middelbare
archiefambtenaren. Daarom is sinds ongeveer één
jaar een succesvol initiatief gestart. In samenwer
king met de Vlaamse provinciebesturen organi
seert het Algemeen Rijksarchief een basiscursus
archiefbeheer. In principe is deze bestemd voor al
le ambtenaren werkzaam in provincies en lokale
besturen, die in de praktijk met het archiefbeheer
te maken hebben. De cursus loopt over negen na
middagen alsmede twee studiebezoeken aan ar
chieven. Het programma omvat:
grondbegrippen en terminologie
wetgeving
organisatie van het archiefwezen
beheer van het dynamisch archief
selectie ter bewaring en vernietiging
beheer van semi-statisch archief
inventariseren en beschrijven van statisch ar
chief
aspecten van het beheer van statisch archief
materieel beheer van archief
Ook kunnen we de studiedagen vermelden, inge
richt door de redactie van het tijdschrift Archief-
en Bibliotheekwezen van België en door de Vlaam
se Vereniging voor Bibliotheek- Archief- en Do
cumentatiewezen.
Vanzelfsprekend wordt via de opleiding ook ge
werkt aan de recente mogelijkheden van de infor
matica. Ruim twee jaar geleden nam de algemene
rijksarchivaris de beslissing te onderzoeken hoe de
nieuwe technologieën en technieken uit de infor
matica het best in het Rijksarchief kunnen geïn
troduceerd worden. Met de steun van de Nationa
le Loterij werden in Brussel in het Algemeen
Rijksarchief computerzalen geopend. Wat de soft
ware betreft wordt zowel aan de administratieve
en wetenschappelijke werkzaamheden als aan de
publieke dienstverlening gedacht. Voor 1992 is
een volledig geautomatiseerde dienstverlening ge
pland naar Frans model. In 1996 zou een globale
databank binnen het Rijksarchief een eerste pu
bliek gebruik moeten kennen. Het is vanzelfspre
kend dat het Algemeen Rijksarchief ook op dit
terrein een pilootfunctie zal hebben voor vele klei
nere archieven. Het is onvermijdelijk dat in
de toekomst geschiedenis uit computers zal ko
men. Alhoewel -wonderlijk toeval - tijdens het
schrijven van dit artikel trof een kranteartikel mij:
'Geschiedenis verdwijnt in computers'. In de Ver
enigde Staten werden de bestaande computersys
temen in archieven verschillende keren gemoder
niseerd. Doordat men vergat de banden over te
lezen en doordat men voor het lezen van compu
terbestanden onderdelen van computers uit i960
mist, schijnt een stuk Amerikaaanse geschiedenis
ontoegankelijk geworden. Zowel Gerald Cran-
ford, plaatsvervangend directeur van het bureau
voor de statistiek, Bob Wise, voorzitter van de in
formatiecommissie van het Huis van Afgevaardig
den, als Kenneth Thibodeau, directeur van de af
deling elektronische bestanden van het Nationaal
Archief, hebben miljoenen dollars nodig om deze
bestanden te redden en vrezen dat sommige infor
matie voorgoed is verdwenen. Moet men na de
verzuring en verpulvering van het negentiende-
eeuwse papier binnenkort spreken over 'verzu
ring' van computerbestanden uit de twintigste
eeuw? Men zou er als archivaris een perkamenten
gelaatskleur van krijgen.
Door de verschillende archiefdiensten werden al
lerlei publikaties gerealiseerd. We kunnen dat
moeilijk voor alle diensten gedetailleerd weerge
ven. Wat het Rijksarchief betreft bestaat een uit
gebreid scala van publikaties zoals inventarissen,
indices, overzichten van bestanden, handleidin
gen over archiefproblemen, gidsen, studies over
historische bronnen, over de geschiedenis van in
stellingen, families en bedrijven, toegangen tot
genealogische bronnen enz. Het Algemeen Rijks
archief wenst ook, overeenkomstig de politiek van
[337]
