pelijke Raad kunnen stukken reeds na dertig jaar
publiek toegankelijk zijn.
De Archiefwet van 1955 interpreteerde men fou
tief door de last van het bewaren van alle archie
ven van rijk, provincie, gemeenten, Openbare
Centra Maatschappelijk Werk en anderen poten
tieel op de schouders van het Rijksarchief te leg
gen. Men wil nu in de nieuwe wet tot een betere
taakverdeling komen door de bewaring van ar
chieven van centrale en provinciale besturen aan
het Rijksarchief op te dragen, en de gemeenten af
zonderlijk of samen in te laten staan voor de ar
chieven van de lokale besturen en van de ervan af
hangende diensten. Op dit ogenblik is de toe
stand onredelijk. Sommige gemeentebesturen
leveren grote inspanningen voor een eigen ge
meentearchief, anderen wentelen alle lasten af op
het Rijk, wat zelfs een stad als Antwerpen nu
scheen te willen overwegen. Geen uitzonderingen
dus in de toekomst. Hopelijk komt de verplich
ting er dat alle openbare besturen hun dossiers in
goede en geordende staat moeten bewaren. Dit is
in een notedop de tendens die uit de in voorberei
ding zijnde archiefwetgeving spreekt.
Het Algemeen Rijksarchief en
het Rijksarchief in de provinciën
De rijksarchiefdienst is door de Archiefwet belast
met drie opdrachten: het toezicht op de bewaring
van het archiefpatrimonium van de Belgische
overheden, de bewaring van een gedeelte van dit
patrimonium en de gelegenheid geven aan de na
vorsers dit te raadplegen.
Laten we eerst iets vertellen over de collecties
die de rijksarchiefdienst zelf bewaart. In principe
zijn dat de archieven van honderd jaar oud van
rechtbanken, Raad van State, rijksbesturen, pro
vincies en van andere openbare overheden als ge
meenten, die net als sommige private personen
verenigingen en bedrijven een bewaring door het
Rijksarchief hebben verkozen. Nu reeds heeft het
Rijksarchief 160 km archiefbescheiden en de na
tionale ministeries bewaren meer dan 300 km.
Deze toestand vergt dus maatregelen.
De oudste originele oorkonde dateert uit 819.
Rijksarchief te Bergen. Vele rijksarchieven zijn
gehuisvest in gebouwen die niet speciaal voor de
funktie van een archiefdienst zijn opgericht en die
met veel kosten aangepast werden aan hun taken
Om alle taken te volbrengen is een aantal gebou
wen beschikbaar. De hoofdgebouwen van het Al
gemeen Rijksarchief in het centrum van Brussel
dateren uit de jaren 1960-1980. Door de wet van
5 brumaire jaarv (26 oktober 1796) werd tot de op
richting van archiefbewaarplaatsen in de hoofd
stad van elk departement besloten. Toch zou het
de hele negentiende eeuw duren om tot de realisa
tie te komen van rijksarchiefdiensten in alle pro
vinciehoofdplaatsen (Luik 1802, Bergen 1819,
Gent 1829, Brugge 1834, Namen 1849, Aarlen 1851,
Hasselt 1869, Antwerpen 1896) en daarnaast in
Doornik (1834-1895). Het Belgische Rijksarchief
bleef een zeer gecentraliseerde archiefdienst. Voor
de bewaring van de enorme hoeveelheid archief
bescheiden werden hulparchiefbewaarplaatsen
opgericht. Zo kwamen er in 1964 vier arrondisse-
mentele depots (Hoei, Kortrijk, Doornik, Ronse).
Voor Vlaanderen is er een nieuw depot gekomen
op het terrein van een vroegere kazerne te Beveren
(1964) en voor Wallonië te Saint-Hubert (i960).
Ook in de stad Leuven (1987) werd tot de oprich
ting van een rijksarchief besloten in een universi
tair gebouw, alsmede in Eupen (Staatsarchiv voor
duitstalig gebied 1988). Leuven en Eupen zijn wet
telijk opgericht, maar voor Beveren en Saint-Hu-
bert bestaat geen oprichtingsbesluit.
Heel wat rijksarchieven zijn ondertussen nog
gehuisvest in gebouwen die niet speciaal voor de
functie van een archiefdienst zijn opgericht. Het
meest recente gebouw is dat van Luik. Voor ande
re depots bestaan bouwprogramma's. Voor de
dienst aan het publiek spelen de vigerende wetten
en reglementen, alsmede de materiële toestand
van de documenten een rol. Voor een aantal bron
nen zoals parochieregisters en notarisprotocollen
bestaan vervangingskopies. Er wordt een schade-
inventariserend onderzoek ondernomen.
Overzicht van archiefbewaar
plaatsen
Nationale Instellingen
Ancien Regime
17 provincies, vervolgensZuidelijke
Nederlanden Brussel
Prinsbisdom Luik Luik
Centrale Instellingen (voornaamste vorstendom
men)
Hertogdom Brabant Brussel
Graafschap Vlaanderen Gent
Hertogdom Luxemburg (gedeeltelijk) Aarlen
Graafschap Namen Namen
Graafschap Henegouwen Bergen
Doornik en Doornikse Doornik
Hedendaagse periode
Nationale openbare overheden (ministeries. Raad
van State, Rekenhof, Parlement, overheidsinstel
lingen, enz.) Brussel
Provinciale besturen In de Rijksarchieven geves
tigd in de hoofdplaats van hun provincie (een ge
deelte van het archief van het provinciebestuur
van Oost-Vlaanderen wordt voorlopig bewaard te
Beveren).
Gewestelijke en lokale instellingen en bestu-
Ancien Regime en Hedendaagse periode
(bijv. schepenbanken, gemeentebesturen,
O.C.M.W., kerkfabrieken, notariaten)
provincie Brabant Brussel
Rechtbanken en Rijksbesturen gevestigd in het arr.
Leuven (Hedendaagse periode) Beveren
Voor de vier Vlaamse provincies Rechtbanken en
Rijksbesturen uit deze vier provincies
(Hedendaagse Periode) Beveren
Provincie West-Vlaanderen Bestuurlijk arr. Kort
rijk en Tielt Kasselrijen-Kortrijk-
Oudenaarde) Kortrijk
Andere arrondissementen Brugge
Provincie Oost-Vlaanderen Gerechtelijk arr.Den-
dermonde Beveren
Gerechtelijk arr. Oudenaarde Ronse
Gerechtelijk arr. Gent Gent
Provincie Antwerpen Antwerpen
Provincie Limburg Hasselt
Alle Waalse Provincies Saint-Hubert
Van alle archiefbewaarplaatsen in de vier Waalse
provincies, met uitzondering van Aarlen, worden
bestanden bewaard in Saint-Hubert; deze van het
ressort Luik zullen dit jaar teruggebracht worden
naar Luik.
Provincie Luik (behalve gerechtelijke arr. Eupen)
Gerecht arr. Hoei Hoei
Andere gerecht, arr. Luik
Provincie Namen Namen
Provincie Luxemburg Gerechtelijk arr. Aarlen en
Neufchateau (behalve kanton
Saint Hubert) Aarlen
Gerecht, arr. Marche en kanton
Saint-Hubert Saint Hubert
Provincie Henegouwen Gerecht, arr.
Doornik Doornik
Andere gerechten arr. Bergen
Gerechtelijk arr. Eupen Eupen
[331]
