Het Vorstendom Liechtenstein behoort tot de dwergstaten van Europa. Het bergachtige land ligt ingeklemd tussen Zwitserland en Oostenrijk. Op 31 december 1988 woonden er 28.181 mensen op zo'n 160 km2. De hoofdstad Vaduz met ongeveer 5000 inwoners is eigenlijk een groot dorp. De He ren van Liechtenstein kochten in 1699 de heerlijk heid Schellenberg en in 1712 het graafschap Vaduz. Keizer Karei vi bevorderde in 1719 de heerlijkheden Vaduz en Schellenberg tot het Rijksvorstendom Liechtenstein. De organisatie van het archiefwezen in Liechten stein is, zoals verwacht mag worden in een klein land, overzichtelijk. Het Vorstendom bezit een Landesarchiv en elf gemeenten, die hun eigen ar chieven bewaren. Sommige gemeenten hebben een eigen archivaris in deeltijddienst, zoals Vaduz en Schaan. Het gaat hier om gepensioneerde leraren. De regering kwam in 1957 met een verordening voor de archieven van de gemeenten. Het Huisarchief van de Vorst van Liechtenstein is één van de belang rijkste particuliere archieven in het dwergstaatje. Het archief van de Vorstelijke Familie bevindt zich gedeeltelijk in het Slot te Vaduz. Een ander deel wordt bewaard in Wenen. De archivaris van het Huisarchief reist tussen beide steden op en neer. Een andere relevante instelling, het Josef Rheinber- ger-Archiv in Vaduz, beheert documenten, die be trekking hebben op de Liechtensteinse componist Josef Gabriel Rheinberger (1839-1901). Het Landesarchiv Bij de oprichting van de Landesbibliothek in 1961 werd tevens voor het eerst een Landesanhivar be noemd. De Landesbibliothekarvc&s tevens Landesar- chivar. De personele unie tussen de Landesbiblio thek en het Landesarchiv bestaat nog steeds. Het Landesarchiv kwam in een moderne huisvesting, ge legen achter het regeringsgebouw in Vaduz. De huisvesting miste aanvankelijk echter werkruimte. In 1977 kwam er een belangrijke uitbreiding met magazijnen, een bureau- en een bezoekersruimte.1 De regering van Liechtenstein kwam in 1975 met de Verordnung vom 2. Dezember 1975 über das Lan desarchiv, waarin de organisatie en inrichting van deze archiefinstelling werd geregeld.2 Het Landesar chiv kreeg hierbij de bewaring, het beheer en het ge bruik van de volgende bestanden opgedragen: 1 de archiefbestanden van het voormalige Kasteel archief tot 1699/1712, de overgang van de heerlijk heden aan de Vorsten van Liechtenstein; 2 de archieven van het vorstelijke Oberamt tot 1862 en de vorstelijke regering sedert 1862; 3 het archief van de Landstag sedert 1862; 4 gerechtsarchieven; 5 verworven (particuliere) archivalia betrekking hebbend op de geschiedenis van Liechtenstein; 6 kopieën, microfilms, uittreksels en dergelijke van belangrijke archiefstukken, die elders berusten; 7 een handbibliotheek; 8 kaarten, foto's, films en geluidsbanden. Uiteindelijk dienen alle belangrijke archiefstukken van het centrale bestuur en de centrale ambtenarij in het Landesarchiv terecht te komen. Nadrukkelijk werd de vorming van Parallelarchive aus ablie- ferungspflichtigen Orginalakten oder Doppeln bzw. Kopien naast het Landesarchiv verboden. Het is op vallend dat in de wet met archiefstukken Schrift- gut)I niet alleen papieren informatiedragers worden bedoeld, maar ook films, foto's, dia's, geluidsban den, speelplaten en electronische informatiedra gers.' De Landesarchivar kreeg naast het beheer van het Landesarchiv ook een inspectietaak toegewezen: a die Registraturarchive und anliche Aktenablage- gestellen der Landesverwaltung und der Gerichte zu besichtigen sowie Erhebungen über den Stand die- ser Archive zu machen; b die Registratoren in den Ablieferungsvorbereitun- gen zu beraten und zu kontrollieren, ob die dafür geitenden Weisungen eingehalten werden.4 De overbrenging van dynamische archieven naar het Landesarchiv geschiedt in de regel na tien jaar. Bescheiden die betrekking hebben op nog lopen de zaken, zijn hiervan uitgezonderd. Voor de recht banken en justitie geldt een overbrengingstermijn van 35 jaren, nadat de laatste uitspraak in een rechts zaak is gedaan. Archivreife bestanden dienen geor dend en vergezeld van een overzichtslijst te worden aangeboden aan het Landesarchiv. De archiefvor mende diensten en het Landesarchiv stellen geza menlijk bewaartermijnen en richtlijnen voor bewa- [30] ring en vernietiging van Massenschriftgut vast. De regering dient hieraan haar goedkeuring te geven. Men houdt bij het opstellen van regels voor bewa ring en vernietiging rekening met de waarde van het archief voor de rechtszekerheid, het bestuur, de we tenschap, de cultuur en andere belangen. Het Lan- desarchivheeft de mogelijkheid te beslissen in geval len van vernietiging van individuele archiefbeschei den. De wijze van vernietiging is voorgeschreven: Schriftgut, das ausgeschieden werden soil, muss durch Aktenvernichter verkleinen oder verbrannt werden.'' Archiefstukken, in het Landesarchiv aanwezig en ouder dan vijftig jaar, zijn in principe toegankelijk voor raadpleging. Uitzondering vormen die stuk ken, waarbij het staatsbelang in gedrang komt en gerechtsbescheiden die de privacy van personen be dreigen. De openbaarheidsbeperking kan in deze gevallen verlengd worden. De Landesarchivarvraagt in twijfelgevallen toestemming van de regering. Toestemming tot inzage in archiefbescheiden jon ger dan vijftig jaar kan worden gegeven bij weten schappelijk onderzoek, mits publieke en privé-be- langen niet worden geschaad. De onderzoeker dient hiervoor een gedetailleerd beschreven verzoek in bij de Landesarchivar, die het verzoek met zijn oordeel aan de regering voorlegt. De regering beslist over een eventuele toestemming {die Erlaubnis zur Ein- sichtnahme in Akten... wird nur Personen erteilt, die vertrauenswürdig sind und Gewdhr dafür bieten, dass sie die ihnen zur Einsicht überlassenen Akten nicht missbrauchlich verwenden werden).6 Het Landesarchiv maakt het laatste decennium kennis met een sterk stijgend aantal bezoekers. Zo steeg het aantal bezoekers van een enkeling in 1980 naar meer dan 500 bezoekers over de eerste elf maanden van 1986: In Vergleich zu andern Archiven dieser Grössenordnung ist dies eine höchst beeindru- kende ZahlJ De raadpleging van bescheiden in het Landesarchiv is gratis. De belangrijkste documenten en kranten worden, net als in Nederland, vermi- crofilmd. Het Landesarchiv maakt bij een vluchtig bezoek een moderne indruk. De wettelijke regelingen be vestigen deze indruk. De archivaris in Liechtenstein loopt net als in Nederland tegen grote problemen op. In de jaren zeventig constateerde de Landesar chivar dat historisch onderzoek en archieftechni- sche werkzaamheden op gespannen voet kwamen te staan: Die eigene Forschungs- und Publikationstdtig- keit des Archivars ist nicht nur erwünscht, sondern sie stellt die für die Archiefarbeit unerldssliche Verbin- dung von Forschungs- und Verwaltungsinteressen dar. Leider fiillt sie immer mehr den andern, drangende- ren, hdufig unausschiebbaren Pflichten zum Opfer. Es ist aber auch ungerecht und falsch, die Leistung eines Archivs nach dem Ausmass der publizistischen Tdtig- keit zu berurteilen. Die wahre und wichtigste Archi- varbeit ist das Ordnen, Verzeichnen etcJ Ruim tien jaar later is door de enorme toevloed van informa tiedragers een ander fenomeen tot bloei gekomen in Liechtenstein: Efftzientes Aktenmanagement: eine neue Herausforderung? Summary In September 1990 the author visited the Landes archiv in Vaduz, Liechtenstein. In this institution the archives of the central administration and the civil service are preserved. In particular the legis lation on the management of state archives is dis cussed. Moten i P. Vogt, 'Das Liechtensteinische Landesarchiv - Aufgaben, Bestande und Geschichte', in: 23Jahre Liechtensteinische Landesbibliothek, Beilage zum Liechtensteiner Vaterland und Liechtensteiner Volksblatt, november 1986. 2 Liechtensteinisches Landesgesetzblatt, 1976,2 (9 januari 1976). 3 Richtlinien vom 77. Juli 1984 iiber die Abgabe von Schriftgut an das Liec- tensteinische Landesarchiv. 4 Liechtensteinisches Landesgesetzblatt, 1976,2 (9 januari 1976), artikel 5. 5 Richtlinien, artikel 15. 6 Beniitzungsordnung vom 21. Mdrz [31] 1984fir das Liechtensteinische Lan desarchiv, artikelen 14-15. 7 Vogt, 6. 8 A. Ospelt, Das Liechtensteinische Landesarchiv (Vaduz, 1978), 20. 9 Vogt, 6.

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Nederlandsch Archievenblad | 1991 | | pagina 16