ten gekraakt worden. Wat te denken van de afscheiding van 1834 die dank
zij de dissertatie van C. de Gast van verleden jaar al ruime aandacht heeft ge
kregen voor het Land van Heusden en Altena (waarbij overigens ongelukki
gerwijs aan het archief van het Provinciaal Kerkbestuur voorbijgegaan is) en
waaruit terecht dominee Hendrik Pieter Scholte, predikant van Doeveren, Gen-
deren en Gansoijen, naar voren treedt als grote drijvende kracht van zijn per
soonlijke vriend ds Hendrik de Cock te Ulrum, gewoonlijk als aanstichter van
deze kwestie beschouwd. Daarnaast biedt het 'revolutionaire drijven van dr
Abraham Kuijper, dat in de Doleantie resulteerde, de nodige vraagtekens voor
het zuiden, waar toch niet voor niets ds A. van Veelo, predikant te Klundert,
ten gevolge van dolerende uitspraken van de kansel te Standdaarbuiten, uit
het ambt gezet werd. Bovendien geven de doopweigeringen wegens de afwij
kende modaliteit van predikanten de nodige stof. Aan de hand van de propo
nentenexamens ten slotte kan zonodig aanvullend materiaal verzameld wor
den. De heer Korporaal heeft al een aanzet gegeven voor de bestudering van
de bolsjewistische predikant van Oijen, dr J.L. Snethlage, wiens onverholen
sympathie en propaganda voor de Sowjet Unie in de jaren dertig voor de her
vormde kerk een doorn in het oog was.
De archieven van de Provinciale Colleges van Toezicht in Noordbrabant en
Limburg verschaffen veel informatie gedurende een lange reeks van jaren over
het goederenbezit en -beheer op lokaal niveau, vooral in de vorm van jaarie-
keningen en bewerkingen van het daarin aangetroffen cijfermateriaal. De kwan
titatieve geschiedbeoefenaars zullen veel materiaal van hun gading in deze voor
Noord-Brabant opvallend complete archieven aantreffen. Inventarissen van
het kerkegoed en de inrichting van de kerken geven kunsthistorici het nodige
voedsel. De tekeningen en bestekken ten behoeve van de bouw van kerken en
pastorieën kunnen nog op verscheidene wijzen dienstbaar zijn.
Tot slot dien ik hier nog melding te maken van de speciale positie die de
hervormden in katholiek Brabant en Limburg innemen. Voor de hervormde
minderheid bleek het vaak lastig zich staande te houden. De gemeenschappen
groeiden niet of nauwelijks en traden zeker niet provocerend naar buiten. De
inkomsten die aan de predikanten geboden konden worden, waren veelal scha
mel. Apostaten en bekeerlingen werden angstvallig geteld: in 1840 werden 18
hervormden katholiek tegenover 6 katholieken die hervormd werden, in 1850
was de verhouding 31 tegenover 6. De pastoor van Grave weet in éen jaar tijd
zelfs 11 hervormden te verschalken. Het classicaal bestuur van 's-Hertogenbosch
vraagt van het Provinciaal Kerkbestuur het voorschrift dat alle namen van over
lopers van de kansel afgelezen zullen worden. De mijnbouw in Limburg en
de toenemende industrialisering brengen veel noorderlingen naar het zuiden,
vaak hervormden of gereformeerden. Dit schept zijn eigen problematiek, die
die nu eens met meer, dan weer met minder tact aangepakt wordt. Een van
de kwesties is het gemengde huwelijk. De onderhavige archieven bieden veel
informatie over deze onderwerpen, uiteraard van hervormde zijde. We heb
ben de hoop dat met de openlegging van deze archieven voor de onderzoekers
de mogelijkheid geschapen is hun wetenschappelijke nieuwsgierigheid te be
vredigen en hun twijfel over bepaalde zaken te toetsen aan het bewaarde ma
teriaal. Want, in tegenstelling tot de religie, kan de wetenschap slechts dank
zij twijfel verder gebracht worden.
Repertorium op het Nederlands Archievenblad
Het Repertorium op het Nederlands Archievenblad over de jaargangen 1-93
(1892-1989) is gereed. Deze nieuwe versie van het repertorium is in hoofdzaak
het oude repertorium over de jaargangen 1-77, zoals dat in 1975 verscheen,
maar nu aangevuld en bijgewerkt met de jaargangen 78 tot en met 93. De be
werker is drs Jan van Wandelen uit Den Haag.
Zoveel mogelijk is de oude indeling gehandhaafd, maar het tijdsverloop heeft
een verschuiving gebracht in de onderwerpen die in de belangstelling staan.
Daardoor moest toch een aantal wijzigingen worden aangebracht, aan het re
pertorium zijn indices op onderwerp en op naam toegevoegd.
Dit nieuwe repertorium is niet gedrukt, maar uitsluitend op diskette verkrijg
baar. Het bestuur van de van biedt leden en abonnees de gelegenheid een set
diskettes te lenen en deze voor eigen gebruik te kopiëren. Het repertorium is
aangemaakt in WordPerfect 4.2 (DOS 5!4 inch).
Voor inlichtingen kan men zich wenden tot mevrouw M. M. J. B. van der
Beek-Sassen. Rijksarchief in Gelderland, Markt 1, Postbus 1130, 6801 bc
Arnhem, telefoon 085-420148. Van de lener wordt slechts vergoeding van de
verzendkosten gevraagd.
202
203
