mmmm
m^s
iPMlMMHOCB
1! PABOHHÖ
CCP
mown,
xonnmmi
imwro m
«6EKÜCT4
het pensioen dan van een weldoordachte, doelgerichte benoeming. Ogonjok
constateert dat de archiefdienst als bureaucratisch geleid overheidsorgaan zich
zelf heeft overleefd. De oproepen 'de buikriem nog wat meer aan te halen'
zijn allang achterhaald, de riemen van de archivarissen vertonen allang geen
vrije gaatjes meer. De depots worden jaarlijks overspoeld met duizenden nieuwe
dossiers. De jeugd keert de archieven de rug toe. De dit jaar ingevoerde nieu
we financieringsregels die de archieven in staat stellen eigen inkomsten te ver
werven, zullen geen oplossing brengen. In de begrijpelijke jacht op een tientje
bovenop het basissalaris zullen de archivarissen hun aandacht gaan schenken
aan werkzaamheden waarvoor ze van hun klanten betaling kunnen vragen,
terwijl het werk waarvoor ze in feite zijn aangesteld blijft liggen. Met een beet
je meer geld en een verandering van de organisatiestructuur van het archief
wezen zouden de archiefschatten van de ondergang kunnen worden gered en
reële inkomsten kunnen worden geboekt.
Archiefwet
Ondertussen is behalve de hierboven aangehaalde ontwerparchiefwet van Glav-
archiv ook een alternatief ontwerp opgesteld. Dit alternatief is het resultaat
van de activiteiten van twee werkgroepjes, die eerst afzonderlijk met deze ma
terie aan de gang waren gegaan en pas later hun werk hebben gebundeld. Het
eerste groepje bestaat uit een drietal juristen, dat bekendheid verwierf met zijn
wetsontwerp inzake de pers en massacommunicatiemiddelen dat door de Op
perste Sovjet wordt gebruikt bij de voorbereiding van een perswet. Het andere
groepje werd aangevoerd door professor B.S. Ilizarov, die de theorie en me
thodiek van de archiefwetenschap doceert aan het Historisch-archivistisch
Staatsinstituut in Moskou.
In tegenstelling tot het wetsontwerp van Glavarchiv is het alternatief wel ge
publiceerd, en wel in het tiende nummer van de Bode van de Akademie van
Wetenschappen van de USSR 1989. De opstellers presenteren hun ontwerp na
drukkelijk als een onderdeel van de wetgeving op het terrein van de openbaar
heid, welke nodig is wanneer de Sovjetunie een rechtsstaat wil worden. Van
daar dat in de ontwerptekst dwarsverbanden zijn gelegd met wetten en
wetsontwerpen over de openbaarheid, over het staatsgeheim, over de bescher
ming van de privésfeer en over de pers.
De tekst wil overduidelijk een wapen zijn tegen geheimzinnigdoenerij en de
allesverstikkende macht van de uitvoerende staatsorganen. Vertrouwen in al
gemene begrippen als openbaarheid heeft men kennelijk niet. In de officiële
wetgeving van de Sovjetunie is immers altijd al met mooie woorden gegoo
cheld, zonder dat daarvan in de praktijk ook maar een schijn terug te vinden
was. Uitvoerige bepalingen rekenen af met concrete misstanden en moeten al
dus de openbaarheid van het archiefmateriaal verzekeren.
In deze zin is het wetsontwerp een uitgesproken produkt van de glasnost en
tegelijk een pamflet ter ondersteuning ervan. Verrassend is echter de wijze,
waarop de begrippen archief en archiefstukken worden gedefinieerd. Het wets
ontwerp houdt vast aan de Sovjetgewoonte slechts die documenten als ar
chiefstukken te beschouwen, welke getuigen van de historische ontwikkeling.
150
cismt
BE31HKMH nORBMT
nAPTHMMHAPOttAr
MA.CCOBOE
OCBOEHHE
UEJïHHHblX
H 3AJIEJKHMX
3EMEJI1>
HeiyiepHHyimiM
Archiefstukken zijn dus alleen die documenten die passen in het geldende beeld
van de geschiedenis. In de Sovjetliteratuur is dan ook voortdurend sprake van
de 'keuze' van documenten voor opneming in de archiefdepots. Ook in dit ver
lichte wetsontwerp heten archiefstukken die documenten, die bewaard wor
den of voor bewaring in aanmerking komen krachtens hun betekenis voor de
maatschappij of hun waarde voor hun eigenaar. Deze zienswijze staat in feite
principieel tegenover die van ons, waarin we uitgaan van een zeer ruim begrip
'archiefstuk'. Het is duidelijk, dat in de uitwerking beide zienswijzen tot vrij
wel gelijke resultaten kunnen leiden. Of je nu archiefmateriaal uitkiest ter be
waring, zoals in de Sovjetunie, of ter vernietiging, zoals bij ons, hoeft uitein
delijk in de praktijk niet veel uit te maken. Onze benadering getuigt echter wel
van een andere kijk op de functie van het archiefwezen als overheidsorgaan.
De ontwerpwet wil dat documenten die ontvangen worden of opgemaakt
bij de overheidsorganen, na 15 jaar verplicht worden overgedragen aan de staats
archieven. Lijsten van documenten welke al dan niet in aanmerking komen
voor bewaring in de archieven moeten worden opgesteld door de Hoofddirec
tie van de archieven van de Unie en, voor wat betreft de regionale en plaatse
lijke archieven, door de Archiefdirecties van de archieven in de Unie- en Au-
Voorbeelden van traditionele bronnenpublikaties over de algehele collectivisatie
van de landbouw in Oezbekistan, de industrie en de arbeidende klasse in de Oekraïne,
de grote heldendaad van volk en partij bij de massale ontginning van ongerepte en
onbewerkte gebieden en dergelijke.
Bron van alle illustraties: Izdateljstvo 'Myslj', Moskou 1987.
ilEOll AlU'M'OBtl'l
OMt»
