die interesse hebben getoond. Op den duur zouden we zelfs middelen kunnen
verwerven voor districtsarchieven. Daar is het helemaal een puinhoop. Maar
toen ik bij Glavarchiv kwam ben ik alle recht op welk initiatief dan ook kwijt
geraakt. Ik heb geprobeerd voor mijn plannen aandacht van hogerhand te krij
gen, maar ik werd direct op mijn vingers getikt. Ze gaven me te verstaan dat
het ook zonder mijn nieuwigheden wel goed ging. Niemand heeft behoefte aan
vernieuwing.'
Glavarchiv
De kritiek van binnenuit is niet nieuw. Begin 1987 is onder honderd medewer
kers van Glavarchiv een anonieme enquête gehouden. Vrijwel alle responden
ten gaven uitdrukking aan een extreem gebrek aan vertrouwen in de eigen lei
ding. Pas een half jaar later kon de secretaris van het betrokken partijbureau
gedwongen worden tot het bekend maken van de resultaten. Een nadere ana
lyse en bespreking ervan vonden niet plaats. Ook met de wetenschappelijke
wereld staat Glavarchiv op gespannen voet. In november 1988 werd in het we
tenschappelijk bureau van de Raad van Ministers van de ussr voor sociale ont
wikkeling een door Glavarchiv uitgewerkte Ontwerp-archiefwet besproken. De
voorzitter van de Archeografische commissie van de Academie van Wetenschap
pen van de Sovjetunie, professor S.O. Sjmidt, oefende bij deze gelegenheid
kritiek op de tekst van het ontwerp. Gevolg van deze kritiek: twee weken later
werd professor Sjmidt uit de college van Sovjetskie Archivy gezet.
Archivarissen in actie
In januari van dit jaar heeft de crisis in het archiefwezen dramatische vormen
aangenomen. Het personeel van het Staatsarchief in Toela vormde een sta
kingscomité en eiste fundamentele democratische hervormingen van het ar
chiefwezen. De medewerkers van het Staatsarchief in Orjol hebben als teken
van protest tegen hun volstrekte sociale weerloosheid geweigerd hun salaris
te accepteren. Het Staatsarchief in Koersk is begonnen met een boycot van
de besluiten en aanwijzingen van de Archiefdirectie en van de archiefafdeling
van het districtsbestuur. Inmiddels hebben tientallen districts-, streek- en re
publieksarchieven zich bij deze acties aangesloten.
Op 25 januari bereikte de actiegolf Moskou. In de Centrale Staatsarchieven
van de Oktoberrevolutie en de Economie werden vergaderingen gehouden, in
het Centraal Staatsarchief van Oude Akten werd twee uur gestaakt. De actie
voerders vinden dat de staatsarchieven in het vervolg zelf hun structuur en per
sonele bezetting moeten kunnen bepalen inclusief de aard en het niveau van
de specialismen die er in de formatie noodzakelijk zijn. Verder eisen ze verho
ging van het salaris van archiefmedewerkers tot het niveau van dat van de me
dewerkers van de archiefdirecties en een snelle verbetering van de technische
uitrusting van de archieven.
De protesterende archivarissen spraken onverbloemd hun wantrouwen uit
tegen de leiding van Glavarchiv, die de perestrojka buiten de deur probeert
148
te houden en eisten dat de chef van Glavarchiv, kameraad F.M. Vaganov, met
pensioen werd gestuurd. Het moet uit zijn met de almacht van Glavarchiv.
Deze dienst moet volgens hen worden gereorganiseerd tot een coördinerend
orgaan en als wetenschappelijk advieslichaam toegevoegd aan de Raad van
Ministers van de ussr. Een algemeen congres van archiefmedewerkers uit het
hele land zou de hervormingsplannen moeten bekrachtigen. Met deze acties
komt alle opgekropte ellende naar buiten. Het bedelaarsbestaan, het verval
in de archiefdepots, de salarisverhoging van de archiefbureaucraten ten koste
van de archieven zelf en vooral: de volstrekt incompetente leiding.
Zachte landing
Dat de archivarissen in Koersk de aanwijzingen van hun bazen niet meer wil
len uitvoeren heeft zijn reden. Overal in de Russische Federatie is het gebruik,
dat de functies van hoofden van districts-archiefdirecties niet door vakmen
sen worden vervuld, maar door gepensioneerde partij- en staatsfunctionaris-
sen, voorzitters van consumentenbonden, rustende generaals of bioscoopdi
recteuren. Trouwens, ook toen aan het eind van de jaren zeventig de huidige
chef van Glavarchiv, Vaganov, van de Wetenschapsafdeling van het Centraal
Comité van de Communistische Partij naar het archiefwezen werd overge
plaatst, had deze move meer weg van een 'zachte landing' in afwachting van
Depotgebouw van de Centrale Staatsarchieven te Moskou.
