De akte in de archivistiek
A. J. M. den Teuling
Een kleine eeuw geleden had Rotterdam dus een archief dat aan hoge eisen
van wetenschappelijk beheer en materiële verzorging voldeed. De meeste fa
cetten van de tegenwoordige archiefdienst, die ook naar huidige maatstaven
rijk geschakeerd mag heten, waren aanwezig: archief, bibliotheek, topografisch-
historische atlas, restauratie en fotografie. De belangrijkste verschillen tussen
toen en nu zijn de vruchten van technische en maatschappelijke ontwikkelin
gen die sindsdien plaatsgegrepen hebben, zoals film- en geluidsarchief, compu
ter, democratisering en bureaucratisering. Tengevolge hiervan staat tegenover
de kleinschaligheid van toen de grootschaligheid van thans met omvangrijke
archieven en grote bezoekersaantallen. Er is een sterker accent komen te lig
gen op popularisering en omgekeerd evenredig hiermee is het accent op weten
schappelijk historische arbeid voor een select publiek verzwakt. Ondanks alle
vooruitgang waarin het Rotterdamse gemeentearchief zich sinds 1900, met name
in de naoorlogse tijd, heeft mogen verheugen, blijft de wetenschappelijke pro
ductie van de Bronnen voor de geschiedenis van Rotterdam die rond het oprich
tingsjaar van de van een aanvang nam, in zijn soort onovertroffen.
Belangrijkste bronnen
h.c.hazewinkel, Honderd jaar gemeentelijke
archiefzorg. S.I., 1957.
Jaarverslagen van de Commissie voor het ar
chief der gemeente Rotterdam, 1858-1905.
e. meeldijk De gemeentebibliotheek van Rot
terdam. 1858-1974. Schiedam, 1977.
R.A.d. renting 'Archiefzorg in Rotterdam'.
Niet uitgegeven tekst van de voordracht gehou
den voor het Historisch Genootschap 'Rotero-
damum' op 7 december 1982.
I. de wilde, 249 vrouwen na Aletta Jacobs.
Vrouwelijk gepromoveerden aan de Rijksuni
versiteit Groningen. 1879-1987. Groningen,
1987.
a.m. van der woel, '125 jaar stadsarchief'.
Niet uitgegeven catalogus van de tentoonstel
ling in het Gemeentearchief 22 november 1982-
14 januari 1983.
Summary
Around 1891the Rotterdam municipal archive was housed in the Schielands-
huis, where it was to remain until 1900. Apart from the city archives proper,
the municipal archive comprised several special collections, e.g. Erasmiana,
'antiquities and rarities' and all kinds of materials related to the history of Rot
terdam. Furthermore, the archive counted among its facilities a library, a
topographical-historical collection, restauration and photography. At that ti
me, historical studies and archival work were closely linked. Due to the ef
forts of the archivists Scheffer and Unger, several now indispensable referen
ce works on the history of Rotterdam were published. However, describing
and making the archives accessible to the public remained the archivists' main
task. Thus the historical documents of the city were made accessible by Schef
fer. The 1890s saw an enormous expansion of the city of Rotterdam, and this
development also affected the municipal archive: the shortage of space beca
me acute and in 1900 the archive moved to a new building, which had been
specially designed for this purpose.
122
De akte is één van de begrippen waarmee de archivaris zeer veel te maken krijgt.
Drs A. J. M. den Teuling, onder andere docent archivistiek aan de Rijks Ar-
chiefschool, stelt de betekenis en het gebruik van de term akte in de archivistiek
en de relatie met het juridisch begrip (authentieke) akte aan de orde, en stelt
verbetering van de definities nummer 38, 42 en 98 in het Lexicon van Neder
landse Archieftermen en de bijbehorende toelichtingen voor.
1
Inleiding
Wijbij de Gratie GodsAllen, die deze zullen zien of horen lezen, saluut!
doen te weten:
Alzo Wij in overweging genomen hebben
Zo is het dat Wij hebben goedgevonden en verstaan gelijk Wij goedvinden
en verstaan bij deze:
Lasten en bevelen dat alle wie zulks aangaat, aan de nauwkeurige uit
voering de hand zullen houden.
Gegeven
(ondertekening)
Deze combinatie van formules komt niet uit een oorkonde uit de landsheerlij
ke tijd, maar is de gebruikelijke franje waarvan ook moderne wetgeving wordt
voorzien en waarmee deze in het Staatsblad geplaatst wordt. Naar de vorm
is het exemplaar van de wet, dat in het archief van het Kabinet des Konings
wordt bewaard, voorzien van de handtekeningen van de Koning, het contra
seign van de vakminister(s) en de handtekening van de Minister van Justitie
die met de publicatie is belast, een akte, zoals ook J. L. van der Gouw in de
Inleiding tot de archivistiek nog opmerkt. Niettemin zal geen enkele archiva
ris zo'n wet beschrijven als 'akte waarbij (etc.). Het Lexicon van Neder
landse archieftermen, daarin voorafgegaan door de Nederlandse Archief ter
minologie definieert de akte als volgt:
Een akte is een geschrift opgemaakt om als rechtsgeldig bewijs van het daarin
vermelde te dienen.
123
