Fox als docent en examinator
Hierna kwam een hoedanigheid van Fox ter sprake, waarin de meeste archiva
rissen hem op zijn minst eenmaal hebben meegemaakt, namelijk die van exa
minator van het archiefexamen. Voordien was hij echter nog als docent va
derlandse geschiedenis en staatsinstellingen tot 1795 verbonden aan de
particuliere archiefschool van Bloemen en Van der Gouw en aan de rijksar-
chiefschool, die hier in 1955 uit voortkwam.
'In 1966 toen ik mijn docentschap had beëindigd en dr Van der Gouw mr
Hardenberg als voorzitter van de examencommissie opvolgde, verzocht deze
mij de door het vertrek van Van de Ven ontstane vacature voor het vak paleo
grafie annex chronologie in de examencommissie te willen vervullen. Als zo
danig examineerde ik vanaf die tijd tot enkele jaren na mijn pensioen vele kan
didaten voor het middelbare en hogere archiefexamen'Daarnaast placht Fox
voor mr Ribberink de exameninventarissen na te kijken en van commentaar
te voorzien. Deze bezigheid lag ten grondslag aan Fox' bekende rede Fouten
bij het inventariseren van archieven, bittere ervaringen door een examinator
opgedaan'.15 Deze rede behoort nog steeds tot de verplichte schoolstof.
'Oh, dat valt me alleszins mee dat het nog gelezen wordt. Maar ook nadien
werden nog inventarissen aangeboden, die mij helemaal niet zinden Dit riep
de vraag op waarom kandidaten in tegenstelling tot de andere vakken op dit
onderdeel nooit konden zakken. 'Dit was eigenlijk een probleem waarvoor we
nooit een bevredigende oplossing hebben gevonden. De moeilijkheid hierbij
was namelijk, dat de kandidaat of kandidate onder leiding van een bevoegd
archivaris een werkstuk had gemaakt en als blijk van zijn of haar kunnen voor
het examen een door die archivaris getekende verklaring had overgelegd, dat
hij of zij met vrucht stage had gelopen. Hierdoor was het moeilijk voor de
examencommissie om een kandidaat op dat zelfde werkstuk te laten zakken.
Je zou dan een collega diskwalificeren. Misschien was het probleem niet voor
een oplossing vatbaar. Ribberink was daar makkelijker in, minder principieel.
Ik heb het echter altijd als een groot probleem ervaren'.16
Rijksarchivaris 'in ruste'
'Sinds mijn pensioen gaat er veel aan mij voorbij, ik zou het ook niet goed
vinden als een oud-archivaris zich met het beleid zou bemoeien. Ik waardeer
het wel bijzonder nog altijd uitnodigingen te mogen ontvangen als oud-collega's
iets hebben te vieren dan wel wanneer deze afscheid nemen. Ik tracht ook mee
te leven met de examens van de stagiaires van het Rijksarchief in Zuid-Holland.
Door de grotere distantie van het huidige archiefwezen, ik publiceer liever ar
tikelen, vind ik het moeilijk om te zeggen of en in hoeverre ik me met de nieu
we generatie archivarissen verwant voel dan wel de representant van een voor
bij verleden. De recente ontwikkelingen op het gebied van het archiefwezen,
zoals momenteel de totstandkoming van de nieuwe Archiefwet volg ik niet
meer'.
28
Een bijzonder voorval
In plaats van een anekdote vertelde Fox graag een bijzonder voorval, dat hij
aan het begin van zijn loopbaan bij het Rijksarchief in Zuid-Holland in 1950
meemaakte en waarvan iedere archivaris wel eens droomt.
'Ik constateerde dat het bindwerk van een zware foliant van het rechterlijk
archief van Delft, dat toen nog niet bij de gemeente zelf in bewaring was gege
ven, aan de binnenkant losliet. Hierin bleek een oude wereldkaart van Corne
lius Aurelius te zijn verwerkt, waarvan slechts drie andere exemplaren bekend
zijn. De hier aangetroffen kaart draagt het jaartal 1529. Aangemoedigd door
mr Van 't Hoff, die zelf een grote liefde voor de historische kartografie had
en mij graag steunde, schreef ik naar aanleiding van deze ontdekking mijn eerste
wetenschappelijke publicatie.17 Ik denk er nog altijd met plezier aan terug'.
Noten
Dit interview verscheen eerder in een licht af
wijkende versie in: NostrARA, bulletin van het
Algemeen Rijksarchief1 nr.4 (december
1989), 9-13.
1 Biografisch Woordenboek van Nederland (bwn>
(eindred. J.Charité), i, ('s-Gravenhage 1979),
293-295.
2 bwn i, 198-202.
3 bwn in ('s-Gravenhage 1989), 193-196.
4 bwn i, 575-576.
5 bwn i, 435-436.
6 Zijn geslachtsnaam werd later Hulshoff. Zie:
bwn li (Amsterdam 1985), 248-249.
7 l. de jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in
de Tweede Wereldoorlog, dl.4, mei '40-maart
'41, Eerste helft ('s-Gravenhage 1972), 92.
8 Deze inventaris is opgenomen in: Gebundelde
Inventarissen [van de] Gemeentelijke Archief
dienst Utrecht, dl.2 (Utrecht 1969), 143-151.
9 Het hieraan verrichte werk 'is in het ongerede
geraakt', aldus de Inleiding van J.G.Riphaa-
gen, op de 'Inventaris van het archief van het
Genootschap 'Kunstliefde", in: Gebundelde
Inventarissen [van de] Gemeentelijke Archief
dienst Utrecht, dl.5 (Utrecht 1981), 36.
10 nab 83 (1979), 273-278. Later verscheen nog
een bibliografie in: nab 84 (1980), 532-544.
11 a. j. van de ven, 'In memoriam J. Bruggeman',
in: nab 61 (1956-1957), 64-68.
12 'Dr W.J. Formsma: een mensenleven in de ar
chieven. Een gesprek met Paul Brood', in: nab
93 (1989), 197-204.
13 Holland 11 (1979), 38.
14 Zie voor de tekst van de afscheidsrede: 'Het
afscheid van J. Fox', in: nab 93 (1979),
120-122.
15 nab 77 (1973), 327-337.
16 J.Rinzema stelde deze problematiek ook al
eens aan de orde naar aanleiding van een door
zijn oud-stagiaire S. de Haan geschreven recen
sie. Zie: nab 84 (1980), 146-147.
17 j.fox, 'De oudste Hollandse wereldkaart', in:
Het Boek 30 (1949-1951), 339-346. Vergelijk
Verslagen omtrent 's Rijks Oude Archieven
1950, Tweede serie xxm, ('s-Gravenhage 1951),
22 onder v, 2. Merkwaardigerwijze zijn de vier
exemplaren van de kaart als unica te beschou
wen, omdat ze elk een verschillend stadium
van druk vertegenwoordigen.
29
