and Records Commission, die diverse archiefprojecten van Staten ondersteunt.
Ook nemen archivarissen van de National Archives aktief deel aan werkgroe
pen en commissies van de Society of American Archivists. Toch lost dit het
probleem van het gebrek aan leiding, dat overal in het Amerikaanse archief
wezen wordt ervaren, niet op. De verantwoordelijkheid ligt nu bij de Staatsar
chieven, waar zij waarschijnlijk ook hoort. Maar als de National Archives een
coördinerende en stimulerende rol aan zou durven, zouden de pogingen van
de Staatsarchieven om meer politieke en maatschappelijke erkenning te krij
gen meer effect hebben, wat het archiefwezen nationwide ten goede zou komen.
3-3-2 Overheids- en particuliere archieven
Het tweede grote verschil tussen de twee nationale archiefdiensten is de hou
ding ten opzichte van particuliere archieven. Ook daarbij heeft de National
Archives van Canada een grotere verantwoordelijkheid, op een wettelijke leest
geschoeid. In feite bestaat er sinds de jaren vijftig een sterke traditie van on
dersteuning van culturele aktiviteiten vanuit de overheid. Het doel van de Na
tional Archives van Canada is het systematisch behoud van regerings- en par
ticuliere archieven van nationale betekenis, niet alleen om effectief en efficiënt
werken van de Canadese regering en historisch onderzoek mogelijk te maken,
maar ook om de bescherming van rechten van de burger en de versterking van
het nationaal identiteitsgevoel, dit alles gebaseerd op archieven als het geheu
gen van het land. Daarmee is de National Archives in staat gesprekken aan
te gaan met overheidsarchiefdiensten, maar ook met particuliere instellingen.
Het biedt de mogelijkheid de kloof tussen deze twee werelden te verkleinen.
De National Archives in de vs strekt zijn aktiviteiten niet uit tot particulie
re archieven. In een land waar de particuliere instellingen die archieven verza
melen en bewaren zo belangrijk en wijd verspreid zijn, is het heel moeilijk om
als een nationale leider op te treden. Het is desalniettemin ook wat moeilijk
te begrijpen dat de Staatsarchieven wel een leidende rol in hun eigen staten
zouden moeten hebben, maar dat de National Archives dat niet zouden moe
ten in het land als geheel.
Een overeenkomst in het werk van beide National Archives (en ook van de
meeste staats- en provinciale archieven) is hun betrokkenheid met de moderne
registratuur. Op dat punt is hun verantwoordelijkheidsgevoel en verwevenheid
veel groter dan in de meeste Europese landen.
3-4 Staatsarchieven
Europeanen moeten zich realiseren dat alle Amerikaanse staten en Canadese
provincies hun eigen archiefwetgeving kennen sterk of zwak - en dat de staats
archieven, vooral in de vs, verschillende historische achtergronden hebben en
verschillende plaatsen innemen in de administratieve structuur. Sommige staat
sarchieven ressorteren onder ministeries, andere onder staatsbibliotheken, weer
andere onder onderwijsinstellingen of zijn verbonden met Historical Societies.
Opnieuw is de situatie in Canada minder ingewikkeld.
Voor de staatsarchieven, ingebed in de administratie, is het werkgebied
meestal beperkt tot overheidsarchieven, hoewel er een beweging van zuiver
administratieve functie naar een meer culturele waarneembaar is. Voor de staat
sarchieven die een deel van een Historical Society zijn, zijn de mogelijkheden
veel ruimer, en daar worden ook particuliere archieven verzameld. Men moet
daarbij bedenken dat de meeste staatsarchieven over het algemeen nog vrij jong
zijn en pas ontstonden toen de Societies allang bestonden en al vaak grote hoe
veelheden overheids- en particuliere archieven hadden geacquireerd. Is het echt
van belang waar de archieven in het administratieve systeem zijn ondergebracht?
Ja en nee. Volgens verschillende gezaghebbende Amerikaanse archivarissen
is een volledig onafhankelijke positie het best. Naar mijn idee is dat soms in
derdaad zo, maar soms ook niet. Het kan ook tot verwaarlozing leiden. Ook
in Europa is de situatie niet zo helder. De archieven vallen in het ene land on
der de verantwoordelijkheid van de minister van Binnenlandse Zaken, in het
andere onder die van de minister van Cultuur. De beste positie is die waar ar
chieven het meest geaccepteerd en dientengevolge navenant van geld voorzien
worden. Wetgeving is essentieel, maar niet op de eerste plaats. Acceptatie en
respect is een zaak van de archivarissen zelf. De successen die in sommige Ame
rikaanse staten bereikt zijn met het prikkelen van de geldschieters, zijn in mijn
ogen het bewijs van het feit dat de kwaliteit van de betrokken archivarissen
steeds meer een beslissende factor is. Steun van buitenaf om de houding van
de geldschieters te veranderen, bijvoorbeeld van de National Archives als na
tionale autoriteit, zou waarschijnlijk wel nuttig, maar niet beslissend zijn.
De staatsarchieven lijken in de vs de ruggegraat van het archiefwezen te zijn
en een belangrijke kracht in de ontwikkeling van nieuwe methoden en plan
nen. Hun werkingskracht reikt echter niet verder dan de eigen staatsgrenzen.
Anderzijds heeft ook de National Archives niet de wil of de mogelijkheden
om tot een nationwide archiefsysteem te komen. Toch zal een vorm van sa
menwerking gevonden moeten worden en het Canadese voorbeeld is daarbij
nuttig.
Hoe dan ook. Zelfs in de vs zal het gemakkelijker zijn om tot samenwer
king en afstemming van archiefpolitiek te komen dan in het toekomstige ver
enigde Europa.
3-5 Lokale archieven
Voor Europese archivarissen is het enigszins verbazingwekkend te zien dat zo
wel in de vs als in Canada de archieven op lokaal niveau bijna overal worden
verwaarloosd of in het geheel niet bestaan, zelfs in grote steden met een rijke
geschiedenis als Boston. In feodaal Europa waren de steden als eilanden in
de zee. Om zichzelf te beschermen zorgden zij goed voor de geschreven privi
leges en rechten die zij in de loop der jaren hadden verworven. Deze dienden
als wettige wapens in de strijd tegen anderen. De steden waren dichtbevolkt
en de burgers moesten hun samenleving binnen de stadsmuren zorgvuldig or
ganiseren. De stadsbesturen bewaarden hun archieven uit administratieve over
wegingen met zorg. Later werd daaraan de historische functie toegevoegd en
thans zijn de lokale archieven, gemeentelijk of regionaal, soms ware histori
sche documentatiecentra. Als we het er over eens kunnen zijn dat er speciale
redenen aan te geven zijn waarom in Europa de stadsarchieven vaak goed ge
organiseerd zijn, dan kunnen we het er ook over eens zijn dat er eigenlijk geen
341
340
