De buitenkant en binnenkant
van het boek
W. Pijffers
rTraditionele
grammatica
en taal
beschouwing
Cor Krter
Vele archiefdiensten beseffen de laatste jaren dat hun produkten (inventaris
sen, catalogi, gidsen) meer verkocht worden, wanneer ze er aantrekkelijk uit
zien. De redaktie van het NAB vroeg de vormgever van dit tijdschrift Cor
Kriiter - eens een aantal tips, hulpmiddelen en opmerkingen op papier te zet
ten op basis van diverse uitgaven van Nederlandse archiefdiensten.
Goed gedrukte boeken zijn net zo zeldzaam
als goed geschreven boeken,
en iedere auteur zou moeten bedenken
dat de duurste boeken hun waarde ontlenen
aan het vakmanschap van de drukker
en niet aan het genie van de schrijver.
George Bernard Shaw
1
Het omslag
Het omslag wordt gezien als één van de belangrijkste uiterlijkheden van het
boek. Door middel van het omslag presenteert het boek zich aan de koper- het
publiek. Of de uitgave nu wel of niet gekocht moet worden, de lezer is alleen
maar de consument die iets tot zich wil nemen. Consumenten gaan zelden op
onduidelijkheden af.
Het omslag heeft twee functies: een technische-het geeft het boek status,
het maakt van het boek een voorwerp-en een commerciële functie-het moet
de aandacht van het publiek op dit boek trekken. Tussen de honderden boeken
in de boekhandel of in de bibliotheek moet het opvallen, zijn waarde waarmaken.
Een aantal uitgevers probeert door middel van naamsbekendheid het pro-
dukt aan de man te brengen. Een naam die staat voor integriteit, de vaktrots
van de uitgever. Een uitgever maakt dan gebruik van zijn huisstijl. Dit is een
vorm van 'merkherkenning'-die zowel negatief als positief kan werken. Er is
in de loop der tijd een aantal positieve merkherkenningen geweest. Penguin-
242
Letterbeeld-elementen en fileten, lijnen om het Een omslag met een letterbeeld-element.
letterbeeld kracht bij te zetten.
boek heeft jarenlang gewerkt met een omslag waar vrijwel géén informatie
opstond; men werkte met verschillende kleuren, die een globale aanduiding
van het soort boek gaven: roman, detective, wetenschappelijke uitgave etc.
In Frankrijk is een aantal uitgevers die de omslagen uniform maken qua uiter
lijk. Zeer strak en alleen maar typografisch, maar uitermate duidelijk voor
de lezer. Er is dus helemaal géén sprake van informatie over de inhoud van
het boek.
In de jaren zestig is onder invloed van de Amerikanen het omslag met het
plaatje ontstaan, en dat plaatje het liefst in kleur. Zo'n omslag is duur, vooral
als er een full colour-plaatje (kleurenfoto) op moet. Bij een typografisch om
slag (alleen letters, eventueel aangevuld met een letterbeeld-element - bijvoor
beeld) is het ook mogelijk om met kleur te werken. Vaak kan er een zeer boei
end omslag gemaakt worden door gebruik te maken van twee of drie kleuren.
Veel boeken die zich op een breed publiek richten hebben een plaatje op het
omslag. Vaak is dat een nietszeggend, maar zéér aantrekkelijk plaatje. Een
soort klantenmisleiding.
Uitgevers van een zekere standing laten zich niet overhalen tot dit soort
uitingen. In Nederland staat uitgeverij Querido bekend als een uitgeverij die
gebruik maakt van véél typografische omslagen of omslagen waarop gebruik
is gemaakt van een afbeelding welke een subtiele relatie heeft met de inhoud
van het boek. Omslagen van deze uitgeverij zijn ondanks dat er een huisstijl
wordt aangehouden, zelden saai en nodigen de koper dan ook uit.
1-1 Het voorplat
Op het voorplat van het omslag staan meestal de volgende zaken: de naam
van de auteur of auteurs, de titel van het boek, de naam of het embleem van
de uitgever. Natuurlijk is het mogelijk om ook andere zaken op het omslag
te plaatsen. Echter teveel informatie op een te kleine ruimte werkt als geen in
formatie.
In de Amerikaanse opvatting is de titel van het boek niet altijd het belang-
i m
243
