De bewaarplaats van het archief
van de ontpolderde polder Kralingen
R.A.D. Renting
Archieven van rechtsvoorgangers van een instelling brengen nogal eens onrust
onder de over het algemeen rustige klasse van archivarissen. De auteurs van
de Handleiding bogen zich al over deze materie, maar ondanks de door hen
opgestelde regels bleef het een gevoelige zaak, zoals mag blijken uit de bijdra
ge van drs. R. A. D. Renting, oud-gemeentearchivaris van Rotterdam. Een pas
sage uit zijn artikel over de gemeentearchieven, in de eerste aflevering van de
ze jaargang, lokte een scherpe reactie uit van het Hoogheemraadschap van
Schieland. De auteur zet de feiten op een rij, de lezer trekt zijn conclusies.
Op 10 januari 1972 attendeerde de provinciale inspecteur der archieven in Zuid-
Holland, dr. J. L. van der Gouw, mij als gemeentearchivaris van Rotterdam
erop dat het archief van de opgeheven polder Kralingen, 'waarvan het groot
ste deel bij u in bewaring is', bij Statenbesluit was toegewezen aan het hoog
heemraadschap van Schieland en dat derhalve 'de heer Jaeger, nu belast met
het archiefbeheer bij Schieland, het archief moet overnemen'. Tegelijk liet Van
der Gouw mij weten 'het daarmede niet eens te zijn'omdat naar zijn gevoelen
het archief altijd de rechten en functies moet volgen, maar het onderwerp was
voor hem 'niet belangrijk genoeg om er een geschil van te maken, vooral om
dat er nooit een gemeente is geweest, die er zelf werk van gemaakt heeft in
het voorstadium van zo'n Statenbesluit als iedereen wordt gevraagd zijn be
zwaren tegen het ontwerp in te brengen'.
Hoewel bij de ontpoldering de rechten en functies van het bestuur van de
polder Kralingen waren overgegaan aan de gemeente Rotterdam, was het ar
chief in tegenstelling tot de archieven van andere ontpolderde polders - korte
lings nog dat van de Krabben- en Graspolder op het eiland Rozenburg - aan
de gemeente onthouden. De toewijzing aan Schieland had alles weg van een
inconsequente gedragslijn. Daaraan deed niet toe of af dat 'men' zoals Van
der Gouw rapporteerde - 'hier altijd in de oude hoogheemraadschappen de
polders heeft beschouwd als sub-organen, waarvan de archieven bij opheffing
overgaan naar het hoofdbestuur', een opvatting die hij zelf overigens 'op histo
rische gronden niet kon delen'.
218
Een Rotterdamse archiefkwestie
Het hoogheemraadschap van Schieland wordt in aflevering 1 (maart 1989) van
het Nederlands Archievenblad door de voormalige gemeentearchivaris van Rot
terdam op bladzijde 9 publiekelijk beschuldigd van het wederrechtelijk tijdens
zijn afwezigheid weghalen en het niet teruggeven van een polderarchief. Het
indertijd door een landelijk ochtendblad gebrachte 'meningsverschil op aca
demisch niveau, waarbij alle betrokkenen de zaak enigszins geamuseerd vol
gen', heeft bij de verliezende partij kennelijk een zodanige traumatische uit
werking teweeggebracht, dat zij zich niet geneert om het hoogheemraadschap
jaren nadien nog een 'wederrechtelijke' trap na te geven. Het College van dijk
graaf en hoogheemraden van Schieland heeft mij dan ook verzocht om het
hoogheemraadschap van deze infame verdachtmaking met enkele woorden te
zuiveren.
Het archief van de bij besluit van Provinciale Staten van Zuid-Holland van
15 oktober 1970 opgeheven polder Kralingen werd, overeenkomstig een in 1886
door de Staten ingenomen standpunt en sindsdien gevolgde gedragslijn, aan
het hoogheemraadschap van Schieland overgedragen. Geruime tijd daarna heeft
het gemeentebestuur van Rotterdam bij brief van 12 juni 1972 het Provinciaal
bestuur van Zuid-Holland verzocht om het voornoemde besluit, dat bij Ko
ninklijk besluit van 4 december 1970, no. 34, was goedgekeurd, te wijzigen
in die zin, dat het polderarchief aan de gemeente Rotterdam zou worden over
gedragen. Op 19 december 1973 heeft het Provinciaal bestuur de gemeente Rot
terdam laten weten het verzoek niet te kunnen inwilligen. Ook in tweede ter
mijn heeft het Provinciaal bestuur op een gelijkstrekkend verzoek van de
gemeente Rotterdam aan de minister van crm op 5/28 september 1978 afwij
zend besloten, en laatstelijk evenzo op 15 november 1984 op een verzoek van
de minister van wvc. Inmiddels hadden Burgemeester en Wethouders van Rot
terdam Schieland op 7 mei 1974 geschreven, dat het archief der polder Kralin
gen bij de gemeentelijke archiefdienst van Rotterdam ter beschikking van het
hoogheemraadschap stond, waarna het bij de rechtmatige eigenaar is terecht
gekomen.
J.A. Jaeger, Archivaris van Schieland
De nalatigheid van Rotterdam
In mijn brief van 20 januari 1972 aan b en w betreurde ik de gang van zaken.
Sedert 1902 was het polderarchief in gedeelten naar het gemeentearchief over
gebracht en in bruikleen afgestaan, ongetwijfeld omdat het inhoudelijk infor
matie bevatte welke aansloot op die welke te vinden was in het archief van de
in 1895 geannexeerde gemeente Kralingen, in het archief van de door Rotter
dam bezeten ambachtsheerlijkheid Kralingen en in het in 1896 in bruikleen ont
vangen oud-rechterlijk archief van Kralingen. Het polderarchief was, nadat
219
