Jaarrede van de voorzitter*
Summary
The importance of bag-record administrations
Historical bag-records are important for zoologists, who study the distri
bution and number of certain bird and mammal species. These type of records
ought to be saved for scientific use. Dutch bag-records from the period before
1600 are rather rare, while bag-records from the eighteenth, nineteenth and
twentieth century are more common.
182
F. Keverling Buisman
Dames en heren,
'Het archief is gratis, maar je moet wel betalen'. Zo luidde de kop van een
artikel in het dagblad Trouw wan 13 december 1986, van de hand van de jour
naliste Loes Smit. Aanleiding tot dit artikel was een stelling bij het proefschrift
van ondergetekende, die inhield, dat 'de beschikking van de minister van wvc
d.d. 7 juli 1983, om voor de raadpleging van microfilmcassettes burgerlijke
stand bij de Rijksarchiefdienst een bijdrage van 0,50 per stuk te heffen, in
strijd (is) met de strekking van het tweede lid van artikel 7 van de Archiefwet
1962, waarin immers de bevoegdheid van een ieder om archiefbescheiden koste
loos te raadplegen is vastgelegd'.1 De redenering ter rechtvaardiging van die
heffing is u allen bekend: volgens de minister maakt de gevraagde retributie
geen inbreuk op het recht op de kosteloze raadpleging, want die blijft - onder
bepaalde voorwaarden (onder andere een wachttijd van twee dagen)-in be
ginsel mogelijk, maar dient deze als bijdrage in de kosten van aanschaf, on
derhoud en vervanging van de leesapparatuur, die nodig is om de microfilms
burgerlijke stand te kunnen lezen. Hoewel toegegeven moet worden, dat het
een ingenieuze redenering is, is het resultaat voor de gebruiker hetzelfde: hij
moet iets betalen voordat hij de microfilms met akten Burgerlijke Stand kan
raadplegen. En het zal de bezoeker weinig kunnen schelen, welke departemen
tale slimmigheid hem geld uit de zak klopt. Het is ook bekend dat de redene
ring van de minister zowel door zijn belangrijkste adviesorgaan op archiefge-
bied, de Archiefraad, als door de administratieve rechtspraak niet gevolgd
wordt. De Nationale Ombudsman en de Raad van State hebben zich met deze
kwestie bezig gehouden. De Ombudsman reageerde op een klacht van enkele
onderzoekers en achtte de heffing inderdaad in strijd met de vigerende archief
wetgeving. Een van de oplossingen die de Ombudsman suggereerde, is op prak
tische gronden vrijwel onuitvoerbaar - hij stelde fotokopiëring van al het ma
teriaal voor -zijn tweede suggestie was de leesapparaten gratis te laten
gebruiken. Van de zijde van de minister is op die voorstellen nooit gereageerd,
hoewel hij daartoe verplicht is, en het is te betreuren dat de Ombudsman geen
gebruik gemaakt heeft van zijn recht om in dit soort situaties de Tweede Ka
mer in te schakelen.2
Het verzet dat vanuit de provincie Friesland (de Stichting Vrienden van de
archieven in Friesland) tegen deze regeling werd georganiseerd, leidde tot een
procedure bij de Raad van State. Helaas moet worden vastgesteld dat de klacht
183
