Bespreking van boeken
Het boek besluit met vijf bladzijden die tot de belangrijkste hadden kunnen
behoren, maar die niet helemaal uit de verf zijn gekomen. Ze bevatten name
lijk verwijzingen naar materiaal over de Franeker universiteit in andere archie
ven. Men heeft zich echter beperkt tot een indruk van het onderzoek dat in
het Rijksarchief nog gedaan kan worden en tot opmerkingen over de - weinige -
gegevens in het Franeker gemeentearchief. Dat er gedeelten van het archief
in Philadelphia zijn en in de Provinciale Bibliotheek van Friesland had toch
in dit deel nog eens gezegd moeten worden.
Al met al kan gezegd worden dat dit boek een grote bijdrage levert aan de toe
gankelijkheid van het archief en dat dit voornamelijk te danken is aan de keu
ze voor opname van de reeds bestaande toegangen. Maar met alle waardering
voor de aanpak en groot respect voor de hoeveelheid werk die op het Friese
Rijksarchief is verzet maak ik toch een kanttekening bij de gebruikersvriende
lijkheid van het boek als geheel. De onderzoeker die het boek doorbladert wordt
geconfronteerd met een afwisseling van beschrijvingen met nummers ervoor
(het inventarisgedeelte en bijlage a), met indices (na de inventaris, het laatste
deel van bijlage A, bijlage c) en lijsten met namen (bijlagen B, D en e). De struc
tuur uit de inhoudsopgave een inventaris met vijf bijlagen is nauwelijks te
herkennen. Men lijkt bij de productie meer de afzonderlijke onderdelen dan
het boek als geheel voor ogen te hebben gehad. Dat is jammer, want met be
trekkelijk simpele zaken als duidelijke schutbladen tussen de verschillende on
derdelen en sprekende kopregels had het geheel aan gebruiksgemak gewonnen
(en met een totale index op het hele boek natuurlijk nog meer).
Wellicht is het goed als de Rijksarchiefschool, zeker nu 1987 het jaar van
de 'desk top publishing' lijkt te worden, eens wat lesuren spendeert aan het
vak 'hoe steek ik een boek in elkaar?'
J. A.M. Y. Bos-Rops
Noten
1 G.TH.JENSMA, F. R.H.SMIT, F.WESTRA red., 7/1/'-
versiteit te Franeker 1585-1811. Bijdragen tot
de geschiedenis van de Friese hogeschool,
Leeuwarden 1985.
2 Catalogi: w. otterspeer, Werkplaatsen van
wijsheid, geleerdheid en het ware geloof of de
wisselwerking tussen de universiteiten van Lei
den en Franeker, Franeker 1985; Academisch
onderwijs in Franeker en Groningen 1585-
1943. IJver en wedijver, Groningen 1985; Fra
neker folianten. Frieslands universiteitsbiblio
theek 1585-1713, Franeker 1985.
3 Leiden: in totaal circa 70 meter archief over de
periode 1575-1877; inventaris: h.hardenberg,
De archieven van senaat en faculteiten bene
vens het archief van de academische vierschaar
der Leidsche universiteit, Zaltbommel 1935. 51
bladzijden;
Groningen-, 63 meter archief over de periode
1614-circa 1930; inventaris: H.m.mensonides en
a.t.schuitema meijer, Inventaris der archie
ven van den senaat, de faculteiten en het colle
ge van curatoren der Groningsche universiteit,
Groningen 1947. 91 bladzijden;
Utrecht44 meter archief over de periode 1636-
1932; inventaris: c.a.van kalveen, De archie
ven van de rijksuniversiteit te Utrecht, Utrecht
1969. 93 bladzijden.
4 j.l. berns, De archieven van het Hof Provinci
aal en van de Gerechten der Grietenijen, Dis
tricten, Eilanden en Hoogeschool van Fries
land, Leeuwarden 1919 en de inventaris in:
Verslagen omtrent 'sRijks Oude Archieven xvi
(1893) 348-353.
5 st 6 (1987) bladzijde 4.
84
Goed en fout in Friesland
Tussen goed en fout. Nieuwe gezichtspunten in de geschiedschrijving 1940-1945,
onder redactie van dr. G. Abma, drs. Y. Kuiper, drs. J. Rypkema, Franeker,
1986.
Deze bundel bestaat in essentie uit drie onderdelen, waarvan de eerste twee zijn
voortgekomen uit lezingen die gehouden zijn op de vierde Studiedag-Friesland
in 1985. De drie onderdelen zijn:
a theorie en praktijk van de geschiedschrijving over Nederland in de Tweede We
reldoorlog (artikelen van dr. L. de Jong en dr. J. C. H. Blom)
b twee studies over deelaspecten van de geschiedenis van Friesland gedurende de
Tweede Wereldoorlog, voorafgegaan door een beredeneerde bibliografie van
de geschiedschrijving over de Tweede Wereldoorlog in Friesland en de Friese
literatuur over hetzelfde onderwerp (artikelen van R. H. van Mourik, Sj. van
der Schaaf en drs. J. P. Janzen)
c een bijdrage van twee archiefmedewerkers van het rijksarchief in Friesland
(O. Kuipers en drs. S. van der Woude), waarin een overzicht gegeven wordt van
de inhoud van de voornaamste bronnen van de geschiedschrijving over de Twee
de Wereldoorlog in Friesland, en waar deze bronnen te raadplegen zijn.
Ik zal mij in het onderstaande beperken tot een bespreking van het artikel van
Blom, dat duidelijk de kern van het boek vormt, en een beoordeling van de bun
del in zijn totaliteit.
De bijdrage van dr. J. C. H. Blom is een herdruk van de lezing die hij hield
bij de aanvaarding van zijn hoogleraarschap aan de universiteit van Amster
dam in december 1983. Blom constateert de aanwezigheid van één 'ordenend
principe' in vrijwel alle geschiedenisboeken die over de Tweede Wereldoorlog
in Nederland verschenen zijn. Dat principe is: beschrijven vanuit de perspec
tieven van onderdrukking, collaboratie en verzet. Dit valt samen met de politiek-
morele schaal van 'fout' naar 'goed'. De oorlogsgeschiedschrijving bevindt zich
daarmee naar zijn mening in een uitzonderingspositie, want in het algemeen
wordt er geprobeerd in de geschiedschrijving politiek-morele oordelen juist te
vermijden. Dat hierover nooit het verwijt van partijdigheid gemaakt is, komt
volgens Blom voort uit een grote eengezindheid onder de historici over 'goed'
en 'fout'. 'Fout' was de bezetter en zijn handlangers, 'goed' het verzet daarte
gen. Deze consensus leidt ertoe, dat de oorlogsgeschiedschrijving het gevaar
loopt 'steeds meer van hetzelfde' te leveren, een invuloefening te worden. Daar
om is het noodzakelijk om nieuwe wegen in te slaan en Blom komt met de vol
gende suggesties daarvoor:
85
