m
PROVINCIE FRIESLAND
K MEENT E J,EEUWARDERADEE
U.r.HodM
Sjinonuttj J, y .,„f >V'
v F ER WERDERAD E E
Straat en Kunstna'ff
Gewone we ff
Buk en Ka/ie
r»f PmUmI
r W,u~
t'OetnOj! -metre.
Fiiikum
Peel dyk
eLt VJuro,». .J'êt 'forn
Utrbnttf
y°TJ TgtMUmk.
jJornema
s^n.erhm', \V(,1>
rilsutn. m
Berk^ei l
eilum
Ut rr huren
fc°T>.Vl t\.
«iM&rs
<s'„ - lijLeèrv
LEEUWARDEN
ronrup
Bo.xum 4
Ö.I.Jlu.nQy 'Teem, JHempeml
Cro \tu.'r~er -
de Kleine J Rem
\jLuulrrbu
-A JejSiïunn
flyj Ba\ul.e
A.eu.e BnrïphuU
Wi r d uni
Wirdu
Schaal van 1 100.000
Wei du m
Halt vur Q
Wy tjaard
Xrderlandtrh* My ten t
IWHj.
yiavt van lliioo Surifiónr
Kaart van de gemeente Leeuwarderadeel, waarop de drie trimdelen te herkennen zijn
(uit: J. Kuyper, Gemeente-atlas van Nederland naar officieele bronnen bewerkt (Leeu
warden s.a.) vu Friesland). Het zuider trimdeel en het gebied ten oosten van de Dok
kumer Trekvaart in het noorder trimdeel werden in 1944 door Leeuwarden geannexeerd.
30
De gevolgen van de annexatie voor het archiefbeheer
en het accoord van 1985
Bij de moeizame besprekingen die vooraf aan de totstandkoming van de an
nexatie zijn gehouden, werd omtrent het beheer van de gemeentelijke archie
ven bijna niets geregeld. Voor de later ingenomen standpunten was daarom
artikel 15 lid 2 van de grenswijzigingsbeschikking van 29 december 194310 van
belang:
De burgemeesters van de krachtens deze beschikking gewijzigde gemeenten heb
ben na de ingang der grenswijziging wederkerig het recht te allen tijde koste
loos inzage te nemen van elkanders gemeente-archieven en op kosten hunner
gemeente afschriften of uittreksels van de zich in de archieven bevindende stuk
ken te vorderen, een en ander zoveel betreft het gebied, hetwelk van hun ge
meente deel uitmaakt of heeft gemaakt.
Aan deze bepaling werden in besprekingen bij de uitvoering van de beschik
king door de betrokken partijen de conclusies verbonden dat Leeuwardera
deel de archieven van voor 1944 diende te bewaren en te beheren, dat het lo
pende archief per 31 december 1943 zou moeten worden afgestoten en dat
Leeuwarden het recht van inzage zou hebben en afschriften mocht laten ver
vaardigen. De afsluiting van het archief - zie ook hierna - heeft niet plaatsge
vonden. Evenmin bleek het in de praktijk haalbaar om bij voortduring afschrif
ten te laten maken.11 De gewenste stukken werden veelal voor korte tijd
uitgeleend. De oplossing om, zoals tegenwoordig steeds vaker gebeurt, bij een
bestuursoverdracht de archivalia via een bruikleen te laten meegaan, zal waar
schijnlijk mede niet zijn gekozen vanwege de onmogelijkheid om de archief
bescheiden betrekking hebbend op het overgaand gebied af te splitsen.
In 1961 werd door Burgemeester en Wethouders van Leeuwarden geconsta
teerd dat men zowel voor administratief als historisch onderzoek regelmatig
van de Leeuwarderadeelster archieven gebruik moest maken. De geplande ver
huizing van het gemeentehuis van Leeuwarderadeel uit het geannexeerde dorp
Huizum naar het nieuwe hoofddorp Stiens zal, wegens de geografisch grotere
afstand, de reden geweest zijn om tot een nadere regeling te komen. Het ver
zoek van Leeuwarden om een integrale beheersoverdracht werd echter afge
wezen.12 Het blijkt dat Leeuwarderadeel zich de noodzaak van het gebruik
van de archieven door Leeuwarden wel kon voorstellen, maar dat van over
dracht geen sprake kon zijn, vooral omdat deze niet met de letter en de geest
van de bovengenoemde beschikking in overeenstemming werd geacht.
Ongetwijfeld, en niet onbegrijpelijk, zal bij de afwijzing een rol hebben
gespeeld dat de gang van zaken rond de annexatie nog te vers in het geheugen
lag. Het gevoelen dat Leeuwarden niet had nagelaten om van de oorlogsomstan
digheden gebruik te maken was nog te duidelijk aanwezig. Leeuwarderadeel
zag het verzoek van Leeuwarden als een poging om zich ook nog eens de bron
nen van het verleden toe te eigenen. En dat dus maar niet!
Na enige officieuze contacten, veelal ontstaan als gevolg van de toenemen
de raadpleging van de Deelster archieven door inwoners en gemeentelijke in
stanties van Leeuwarden, informeerden b en w van Leeuwarderadeel in 197613
bij hun Leeuwarder collega's of zij bereid zouden zijn om met name de bouw-
31
