gen, 5 (1986) 3/4, 159-180. Voor de ondervon
den begeleiding bij de totstandkoming van zo
wel de doctoraalscriptie als bij de bewerking
van deze bijdrage is de auteur in het bijzonder
dank verschuldigd aan dr. A. E. M. Janssen.
1 m.dierickx, 'Recherches sur la seconde moitié
du xvie siècle aux Archives de Besamjon, Ro
me, Madrid, l'Escurial et Simancas', in: Han
delingen van de Koninklijke Commissie voor
Geschiedenis (Bulletin de la Commission Roya
le d'Histoire) (hkcg), cxiii (1948), 93.
2 Philips li aan Requesens, Madrid 10 maart
1574, in: A(rchivo) G(eneral) de S(imancas),
E(stado) 561, fol. 32. Uiteindelijk zou de graaf
van Buren vanaf december 1577 tot september
1595 in het kasteel van Arévalo gevangen wor
den gehouden.
3 a. de la plaza bores, Guia del Investigador,
Archivo General de Simancas (2e druk Madrid,
1980), 27.
4 gachard, 'Notice Historique et Descriptive des
Archives Royales de Simancas', in: l.-p.ga
chard, Correspondance de Philippe n sur les
affaires des Pays-Bas; publiée d'après les origi-
naux conservés dans les Archives Royales de
Simancas (5 tomes; Bruxelles, 1848-1879), i,
43, 46. Philips iv zou op 27 januari 1633 een
nieuw reglement in werking stellen dat een
bijstelling inhield van dat van 24 augustus
1588. Beide reglementen golden nog in de ne
gentiende eeuw, toen het archief voor histo
risch onderzoek werd opgesteld.
5 Dit bezoek is door twee Nederlandse tijdgeno
ten beschreven: a. morel-fatio, a. rodriguez
villa (eds.), Jornada de Tarrazona hecha por
Felipe n en 1592 pasando por Segovia, Valla-
dolid, Palencia, Burgos, Logroho, Pamplona y
Tudela, recopilada por Enrique Cock, archero
de su Mag.d, notorio y escribano publico (Ma
drid, 1879), 21; Ch. Ruelens (ed.), Le Passe-
temps de Jehan Lhermite publié d'après le ma-
nuscrit original(2 tomes; Gent-'s-Gravenhage-
Antwerpen, 1890-1896) i, 143-144.
6 gachard, 'Notice Historique', 20.
7 PLAZA BORES, 85.
7a 'Of per fiets. Dit was oorspronkelijk mijn
plan, en ik had ook reeds inlichtingen verkre
gen, dat te Valladolid fietsen te huur waren.
Wegens minder goeden gezondheidstoestand
zag ik er echter van af en was achteraf blij. Bij
eenige droogte is de weg met een dikke stof
laag bedekt, die bij regen in een modderpoel
verandert'.
8 c. h.th. bussemaker, 'Over Spaansche en Por-
tugeesche archieven', in: Nederlandsch Archie
venblad 13 (1904-1905), 24-30.
9 gachard, 'Notice Historique', 50-55.
10 plaza bores, 74.
11 gachard, 'Notice Historique', 56.
12 m.gachard, 'Rapport a M. le Comte de
Theux, Ministre de l'Intérieur', in: gachard,
Correspondance, i, v.
13 j.cuvelier, 'Gachard (L.-P.)', in: Biographie
Nationale publiée par l'Académie Royale des
Sciences, des Lettres en des Beaux-Arts de Bel-
gique (bn) xxix (1957) kol. 603.
14 gachard, 'Rapport', xxvi-xxvn.
15 j.lefevre, Correspondance de Philippe n sur
les Affaires des Pays-Bas, deuxième partie
(1577-1598), recueil destiné a faire suite aux
travaux de L. -P. Gachard (4 tomes; Bruxelles,
1940-1960) i, x, xx.
16 Bakhuizen van den Brink aan J. Bake, Brussel
29 januari 1846; idem Ukkel 21 februari 1851,
in: s. muller (ed.), Briefwisseling van Bakhui
zen van den Brink met zijne vrienden geduren
de zijne ballingschap (1844-1851) (Haarlem,
1906), 210, 330. De eerste brief vindt men
eveneens in: j. romein, Uit de werkplaats van
R. C. Bakhuizen van den Brink (Amster
dam/Brussel, 1951), 152.
17 Bakhuizen van den Brink aan J. Bake, Brussel,
29 januari 1846, in: muller, 211; confer ro
mein, 152.
18 In tegenstelling tot wat men zou verwachten
werd het werk niet door de Koninklijke Com
missie voor Geschiedenis van België uitgege
ven. Gachard gaf er de voorkeur aan dit via
het Algemeen Rijksarchief te doen, vanwege de
snelheid, de hoge kosten die hij - door gelobby
onder parlementsleden, die hij voorzag van al
lerlei werken-gesubsidieerd wist te krijgen
buiten de Commissie om en zo in staat was de
Correspondance de Philippe li geheel naar ei
gen inzicht in te richten. Gachard voegde wel
aan de titel toe: 'ouvrage destiné a faire suite
aux publications de la Commission Royale
d'Histoire'. In: lefevre, Correspondance, i,
xxiii, confer h.pirenne, 'La Commission Roy
ale d'Histoire depuis sa fondation (1834-
1934)',in: La Commission Royale d'Histoire
1834-1934, Livre Jubilaire, composé a l'occasi-
on du centième anniversaire de sa fondation
par les membres de la Commission (Bruxelles,
1934), 34.
19 gachard, 'Rapport', ccvi.
20 lefevre, Correspondance, i, xxvii. Hij wijst
voorts op het ontbreken van de corresponden
tie uit de beginjaren van Philips n, de hiaten
die ontstaan waren door de afwezigheid van de
Franse correspondenties van Alva en Reque
sens. Gachard beoogde dit met de publicatie
van een Correspondance frangaise des
Gouverneurs-généraux des Pays-Bas aan te vul
len maar hij kwam niet verder dan: Correspon
dance de Marguerite d'Autriche, duchesse de
Panne avec Philippe ii (3 tomes; Bruxelles,
1867-1881). Tenslotte liet Lefèvre, ter onder-
24
vanging van het ontbreken van een zaken- en
persoonsregister een deel vi verschijnen: l. ga
chard, Correspondance de Philippe it. Index
alphabétique par J. Lefèvre (Bruxelles, 1936).
21 dierickx, 'Recherches', 90-91; lefevre, Cor
respondance, i, xxiii e.v. Over deel i deed Ga
chard negen jaar, terwijl hij het laatste deel in
enkele maanden persklaar had.
22 Colección de documentos inéditos para la
historia de Espaha (112 tomes; Madrid,
1842-1895).
23 Ibidem, i, Prospecto, 8. risico dat men zijn
geschiedenis verminkt, nu men in een buiten
landse taal drukt, (waardoor) wij gedwongen
worden bij de vreemdeling te bedelen voor het
geen ons eigen was, en te lezen in een andere
tongval wat in oorsprong geschreven was in de
eerbare Castiliaanse taal'.
24 gachard, 'Rapport', ccvm.
25 Colección, xiv, i. Madrid 15 mei 1849. 'ursur-
pators van de papieren van Gachard'.
26 Ibidem, u. 'maar nooit die van een vreemde
ling'. Dat men binnen de redactie van de Co
lección het ook niet altijd met elkaar eens was,
bleek in 1892, toen zich een verwijdering voor
deed tussen de toenmalige uitgevers. 'Interne'
conflicten veroorzaakten een scheiding tussen
D. Marqués de la Fuensanta del Valle aan de
ene kant en D. F. Zabalburu en D. J. Sancho
Rayon aan de andere kant, met als gevolg een
analoge serie: de Nueva Colección de Docu
mentos inéditos para la Historia de Espaha y
de sus Indias (6 tomes; Madrid, 1892-1896).
Daarmee zetten de twee uitgevers het publice
ren voort van de correspondentie van D. Luis
de Requesens met zijn broer D. Juan de
Züniga, een arbeid waarmee zij in deel cii van
de Colección waren aangevangen.
Overigens lijkt de Colección onrecht aange
daan in de bewering als zou in de jaren veertig
van de negentiende eeuw één der toenmalige
uitgevers vijf dozen met bronnenmateriaal uit
Simancas hebben ontvreemd; vergelijk g.par-
ker, Guide to the Archives of the Spanish In
stitutions in or concerned with the Netherlands
(1556-1706), (Archief- en Bibliotheekwezen in
België, Periodiek tijdschrift der Vereniging van
Archivarissen en Bibliothecarissen. Extranum
mer 3) (abb), (Brussel, 1971), 15. De bewuste
persoon, M. Tiran, was namelijk door de Fran
se regering met een soortgelijke opdracht als
Gachard, iets later met zijn werkzaamheden in
Simancas begonnen. Vergelijk Gachard, 'Noti
ce Historique', 55. De vijf ontvreemde dozen
werden in 1942, samen met ander bronnenma
teriaal dat in 1816 kort na de Franse bezetting
niet aan Spanje was gerestitueerd, wederom in
de archieven van Simancas opgenomen. Van
dit voorval is geen verwijdering terug te vinden
in: plaza bores, 82, 86, 105.
27 m. gachard, 'Notice sur Ia Colección de Docu
mentos inéditos para la historia de Espaha qui
se publie a Madrid', in: hkcg, 3e Serie, x
(1869), 165-210. Ofschoon er in de Colección
enkele overzichten verschenen, deel xxx (1857),
deel lxi (1875), verscheen pas in 1930 een alge
heel Spaans overzicht: j.paz, Catalogo de la
Colección de Documentos inéditos para la
Historia de Espaha (2 tomes; Madrid,
1930-1931).
28 th. bussemaker, 'Opgave van hetgeen de Co
lección de Documentos Inéditos para la Histo
ria de Espaha betreffende onze Vaderlandsche
Geschiedenis bevat', in: Bijdragen voor Vader
landsche Geschiedenis en Oudheidkunde,
(bvgo), 3e Reeks, ix (1896), 354.
29 Ibidem.
30 Zie ondermeer: p. j.blok, Verslag aangaande
een onderzoek in Duitschland naar archivalia
belangrijk voor de geschiedenis van Nederland
('s-Gravenhage, 1888). idem, Verslag aangaan
de een voorlopig onderzoek in Engeland naar
archivalia, belangrijk voor de geschiedenis van
Nederland, op last der Regeering ingesteld ('s-
Gravenhage, 1891). idem, Verslag aangaande
een voorloopig onderzoek te Parijs naar archi
valia, belangrijk voor de geschiedenis van Ne
derland, op last der Regeering ingesteld ('s-
Gravenhage, 1897). idem, Verslag van onder
zoekingen naar archivalia in Italië, belangrijk
voor de geschiedenis van Nederland, op last
van de regeering ingesteld ('s-Gravenhage,
1901).
31 bussemaker, 32.
32 s.b.j.zilverberg, 'Bussemaker C.H.Th.', in:
Biografisch Woordenboek van Nederland,
(bwn), i, 104-105.
33 th. bussemaker, Verslag van een voorloopig
onderzoek te Lissabon, Sevilla, Madrid, Esco-
rial, Simancas en Brussel naar archivalia, be
langrijk voor de geschiedenis van Nederland,
op last der regeering ingesteld ('s-Gravenhage,
1905), viii. Dierickx ('Recherches', 8) zou later
opmerken dat de voornaamste verdienste van
Bussemaker was geweest het signaleren van een
volumineuze collectie van de correspondentie
van kardinaal Granvelle in de voormalige 'Bi-
blioteca de Su Magestad El Rey', tegenwoordig
'Biblioteca de Palacio' geheten. Bussemaker
completeerde met zijn bevindingen het werk
van Gachard: Les Bibliothèques de Madrid et
de l'Escorial. Notices et extraits des manusc
ripts qui congernent l'histoire de Belgique
(Bruxelles, 1875).
34 j.de sturler, 'Lonchay (Henri)', in: bn, kol.
457.
25
