moet echter onmiddellijk aan worden toegevoegd, dat Kaajan de moeite heeft
genomen steeds aan te geven, waar stukken worden genoemd of uitgegeven
in de relevante RGP-delen.
De eerder besproken indeling in deelfuncties heeft Kaajan met verstand toe
gepast. Van zijn beleid legt hij verantwoording af in de inleiding. Hij aarzelt
niet stukken in een andere rubriek op te nemen om versnippering te voorko
men. Binnen de grotere rubrieken zijn allerlei subrubrieken op instelling of
onderwerp aangebracht. Ook deze indeling is over het algemeen wel duidelijk.
Een vermakelijk voorbeeld van een vergissing is nummer 1000. Het is een keur
van de baljuw en gezworen mannen van Rijnsland, bestemd om onwettige hu
welijken van Rooms-katholieken tegen te gaan. Deze keur is ingedeeld onder
het hoogheemraadschap van Rijnland. Misschien was er sprake van een wa
terstaatzaak, als de pastoor met een bruid in een heuse schuit stapte, maar in
het algemeen is het toch waarschijnlijker dat het baljuwschap Rijnland zich
om dit soort rampen bekommerde. Ongetwijfeld is de verwarring ontstaan om
dat de baljuw van Rijnland tevens dijkgraaf van het gelijknamige hoogheem
raadschap was.
Wie de onderzoeker verblijdt met veel gegevens, wordt voor zijn eigen ijver
gruwelijk gestraft. Alles dient immers te worden geïndiceerd. Ook dat is door
Kaajan met zorg gedaan. Hij heeft een bladwijzer op personen en zaken ge
maakt, waarin de kruisverwijzingen niet ontbreken. Over het nut, de bruik
baarheid en de juistheid van bepaalde trefwoorden valt altijd te twisten. Het
is niet de bedoeling dat hier te doen. Wel verdient het mijns inziens aanbeve
ling de namen in de definitieve versie zoveel mogelijk te normaliseren. Wie
er voor kiest in een regest de oorspronkelijke spelling van het stuk te handha
ven, doet zijn principes geen ontoelaatbare afbreuk als hij in de index van de
gebruikelijke standaardvorm uitgaat. Ludwich voor Ludwig, landgraaf van
Luttenberg voor Luxemburg, Schouwenborch voor Schaumburg, alles zon
der nadere verwijzing, helpt de niet goed ingevoerde of buitenlandse gebrui
ker niet voldoende op weg. De spelling Merchants Adventurers, die ook regel
matig terugkeert in de inventaris, is verkeerd. Maar ook met de genoemde
schoonheidsfouten is de index een hoogst bruikbaar instrument, dat de inhoud
van de inventaris openlegt. Het derde deel van de inventaris bevat behalve de
ze index een ander onontbeerlijk hulpmiddel, de concordanties. Het wordt over
igens de hoogste tijd dat de minister van wvc een noodwetje indient om het
hernummeren definitief te verbieden.
Het is onmogelijk, de hele rijkdom van het archief van Oldenbarnevelt te
beschrijven. Onnodig ook. Het valt te hopen, dat mede door de totstandko
ming van de inventaris een nieuwe generatie historici zich zal gaan bezighou
den met een uiterst boeiend tijdvak, de late zestiende en de vroege zeventiende
eeuw.
J. Roe/evink
Bureau der Rijkscommissie voor Vaderlandse Geschiedenis
94
Politiek en politici
HENK hondius en margreet schrevel, Inventaris van het archief van de
Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (sdap) 1894-1946. Internationaal In
stituut voor Sociale Geschiedenis (Amsterdam 1985).
J. a. a. bervoets en j. H. KOMPAGNIE, Inventarissen van de archieven van drie
parlementaire persoonlijkheden: E. B. F. F. Wittert van Hoogland
(1875 1959); C. Frida Katz (1885 1963); M. van der Goes van Naters (ge
boren 1900). Algemeen Rijksarchief, Tweede Afdeling (Den Haag 1983).
Inventarissen van archieven zijn meer een uitnodiging tot lezen van andere stuk
ken dan volwaardige literatuur. Het woord van de gemankeerde sleutelroman
is ervan op toepassing. De lezer is nieuwsgierig naar de sleutel en vindt haar
direct. Maar het slot bevindt zich elders en het verhaal daarachter. De geman
keerde staat van de inventarissen maakt, dat ze niet zijn te recenseren. Ze zijn
om in te bladeren en bij gestegen nieuwsgierigheid om te gebruiken. Op hun
best zijn deze producten van het archivalische ambacht prikkelend.
Prikkelend is de onlangs gepubliceerde inventaris van het archief van de So
ciaal Democratische Arbeiders Partij (sdap) in hoge mate. De uitgave is een
primeur. Het is de eerste in een reeks, die Werkuitgave/Working Paper van
het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (iisg) is genoemd. Henk
Hondius en Margreet Schrevel waren de auteurs. De prikkeling wordt niet al
leen veroorzaakt door de ordentelijkheid van de documentatie, maar ook door
de volledigheid. De kale gegevens van de archiefstukken zijn, in de staat van
verzameling en ordening, een grote werktekening van de organisatie en geschie
denis van de partij. Er bestaat bij mijn weten geen tweede inventaris, die zo
compleet archief en opbouw van een politieke partij in Nederland weergeeft.
Archiefbeheer was uiteraard niet de eerste zorg van de sdap, die in 1894
werd opgericht. De papieren werden thuis bewaard. Pas in 1900 was er sprake
van een vast adres, waar ook de zogeheten brochurenhandel van de partij werd
gevestigd. In 1918 ging men de verzameling voor het eerst coderen, terwijl in
1931dus ruim 35 jaar na de oprichting, het vraagstuk van een grondige inde
ling tot onderwerp werd gemaakt van een studiecommissie. Inmiddels was me
vrouw Annie Adama van Scheltema bereid gevonden om het te ordenen. Zij
was de secretaresse van prof. dr. N. W. Posthumus, de initiatiefnemer van het
iisg. Het duurde niet lang of het partij-archief was daar gedeponeerd. In de
Tweede Wereldoorlog werd het door de Duitse bezetter geconfisqueerd. Na
de bevrijding werden de stukken tenslotte teruggevonden in de Poolse stad Kra
kow, die in de inleiding op de inventaris ten onrechte met haar Duitse naam
van Krakau wordt vermeld.
De oorlog is niet ongemerkt aan het partij-archief voorbij gegaan. Delen
ervan zijn in de mei-dagen verbrand. Er blijkt evenwel genoeg te zijn overge
bleven om historici en anderen kans te geven op een werkelijk alomvattende
partijgeschiedenis. Men kan dan het licht laten schijnen op de discussies over
een mausoleum van Troelstra zowel als over de feestprogramma's van de 1
mei-viering rond de eeuwwisseling; over de lotgevallen van de SDAP-afdeling
in Garsthuizen in 1901 zowel als over het koloniale congres. Een chronologie
van de SDAP-geschiedenis, die in de inventaris is opgenomen, vergemakkelijkt
95
