Hoe waarheid schoonheid werd
Jan Bervoets
Op dinsdag 12 november 1985 werd door dr. C. Reedijk, direkteur van de Ko
ninklijke Bibliotheek de tentoonstelling Victor de Stuers, referendaris zonder
vrees of blaam geopend, die gehouden werd in het Algemeen Rijksarchief en
de Koninklijke Bibliotheek.1 Deze tentoonstelling kwam tot stand in een sa
menwerkingsverband tussen beide instellingen. Tijdens de opening werd ook
de Inventaris van het archief van het ministerie van Binnenlandse Zaken, af
deling Kunsten en Wetenschappen 1875 - 1918 door drs. J. A. A. Bervoets ten
doop gehouden. De inventarisator, die samen met drs. M. C. Wishaupt verant
woordelijk was voor de algemene regie van de expositie, hield bij deze gelegen
heid de volgende redevoering.
Geachte toehoorders
Ik sta hier voor de taak om u in kort bestek in te leiden in een tentoonstel
ling over Victor de Stuers, die straks geopend zal worden, en tegelijkertijd de
aandacht te vestigen op de inventaris van De Stuers' ambtelijk bureau, de af
deling Kunsten en Wetenschappen van het ministerie van Binnenlandse Zaken.
Deze inleiding zou wellicht een verantwoording moeten zijn, maar het tijds
bestek is daarvoor te kort. Daarom zal ik mij beperken tot enkele gedachten
over de betekenis van Victor de Stuers in onze dagen, waarbij ik dan vooral
wil spreken over de verandering die hij in onze visie op de geschiedenis heeft
gebracht.
Lange tijd hebben we De Stuers gezien in de context van de katholieke eman
cipatie: zijn naam is verbonden met die van Alberdingk Thijm en Pierre Cuy-
pers. Deze emancipatie lijkt een typisch Nederlands negentiende-eeuws ver
schijnsel dat aan die even karakteristiek Nederlandse verzuiling in de eerste helft
der twintigste eeuw is voorafgegaan. Maar wanneer men de probleemstellin
gen van dat katholieke protest nader beschouwt, dan blijkt dat ze ook op een
andere wijze in de Nederlandse samenleving heeft ingegrepen, namelijk in de
beeldvorming van onze vaderlandse geschiedenis.
De manier, waarop de negentiende-eeuwer in Nederland zijn geschiedenis
benaderde, was zuiver verbaal: achter elk woord school één betekenis. In die
tijd lijkt de historie van het vaderland beperkt tot een éénduidige reeks van feiten
en jaartallen: achter elk jaartal verschijnt dan per gebeurtenis één plaatje. Sa
men vormde die keten een soort van nationaal verleden, gereconstrueerd van
uit de optiek van de Nederlandse staat, die - zoals we weten - eigenlijk in 1795
is ontstaan en eerst na het avontuur met het Verenigd Koninkrijk, dus sedert
1830, in zijn huidige vorm bestaat. De ontstaansgeschiedenis van het Neder-
26
Zelfkennis.
landse volk vond in die visie plaats in de tijd van de Tachtigjarige Oorlog, een
vrijheidsoorlog geleid door Willem van Oranje, die als stichter van ons vorsten
huis werd beschouwd. Onmiddellijk na deze bevrijding ontstond er dan een
ipaó. Ho. 46. Nederlandse*?. Spcctaloi
«•Gravenhage. Martinus S'i.iholf
De Oud-Ambtenaar Jhr. Mr. Victor de StoersMijne Heeren, we weten wnt
een ambtenaars-rapport waard is. Ik kan er over meepraten.
27
