voor mijn onderzoek geschikt; in de inventaris van Sandberg bevinden zich te
veel fouten en de inventaris van Denys is naar mijn mening niet goed voltooid.
Ziedaar, het oordeel is al uitgesproken: ik heb Sandberg naar de hel verwezen,
Denys naar het vagevuur en het paradijs gereserveerd voor Jongbloed. Dat is
een hard gelag voor zoveel arbeid, maar omdat deze magna opera als voor
beeld plegen te dienen voor jongere generaties leerlingen die na het overnemen
van fouten in hun examenkansen kunnen worden bedreigd, is scheiding van
schapen en bokken een zaak van collegiale solidariteit, dus van eenvoudige
rechtvaardigheid.
Thans zal ik mijn Danteske tocht aanvangen en ik verzoek mijn lezer mij te
volgen door de Hellepoort...
Inferno
De inventaris van het familiearchief Schorer door Sandberg dus. De hoofd
indeling is logisch noch wederzijds uitsluitend. Na de 'Stukken van genealogi
sche aard' en de 'Stukken van heraldische aard' vinden we 'Stukken van per
soonlijke aard', waarbinnen nog een rubriek 'Algemeen'! Dan krijgen we
'Stukken van zakelijke aard', gevolgd door nóg eens vijf hoofdrubrieken, die
hier op een rijtje volgen:
v stukken, bijeengebracht ten behoeve van zakelijke en persoonlijke belangen
vi stukken, waarvan het verband niet is gebleken
vu tekeningen en prenten
vin kaarten en plattegronden
xi gedrukte stukken.
Rubriekv begreep ik niet, ik zocht daarom naar de verantwoording in de in
leiding. Daar kreeg ik te lezen: 'De stukken bijeengebracht ten behoeve van
zakelijke en persoonlijke belangen zijn o.m. uit rechtshistorisch oogpunt
niet zonder betekenis. Daarbij bevinden zich aantekeningen over rechten ver
bonden aan ambachtsheerlijkheden in Zeeland, tienden en een index over di
verse besluiten over staatszaken uit de periode c. 1600 tot c. 1790'.4 Enzo
voorts. De informatie kan nuttig zijn als bronnencommentaar, maar zij
verhelderde de omschrijving niet. Ik moet uit de beschrijvingen constateren
dat de rubrieken v, vu, vin en ix uit het verband binnen het familiearchief
zijn gehaald. Zij zijn zodanig geordend dat zij vooral op plaats zijn geclas-
seerd: de rubrieken v-vm volgen de indeling van de stukken van zakelijke
aard, die van rubriek ix is naar formele kenmerken ingedeeld. Ik kan mij niet
aan de indruk onttrekken dat hier een pertinentiebeginsel is gevolgd.
In het persoonlijk gedeelte van het familiearchief Schorer is een rubriek
'Algemeen' ingevoegd. Hierin bevinden zich bundels die blijkbaar niet op
personen konden worden ingedeeld, hetgeen aan twijfel onderhevig is. Toch
vinden we één persoon inventarisnummer 135, zijnde een familieboekje dat
door minstens drie generaties is bijgehouden! Dergelijke inconsequenties ko
men vaker voor. De archiefdelen van personen zijn namelijk, wanneer de om
vang dit vereist, onderverdeeld in 'Persoonlijk' en 'Ambtelijk'. Inventarisa-
tor bedoelt waarschijnlijk 'persoonlijk' en 'openbaar leven', want onder de
'ambtelijke' stukken treft men ook promotiebullen aan, lidmaatschappen
198
van genootschappen als de Maatschappij van Letterkunde en zelfs 'functies
als student' (inventarisnummer 313).5 De man, wiens studentenactiviteiten
ambtelijk bleken te zijn, was lid van een groep Zeeuwse akademiebroeders die
in Utrecht een monument voor de dichter Jacobus Bellamy ontwierp: het
bestek van dit gedenkteken bevindt zich echter in het persoonlijk gedeelte (in
ventarisnummer 296).6 Onder andere persoonlijke beschrijvingen vinden we
bestuurslidmaatschappen van de vereniging Mettray (inventarisnummer
308)7 of het Zeeuws Genootschap der Wijsbegeerte (bijvoorbeeld inventaris
nummers 297 en 298).8 In de Aanwijzingen is het onderscheid persoonlijk-
ambtelijk ontraden.9 Deze inventaris laat duidelijk de reden hiervan zien.
In het zakelijk gedeelte van het familiearchief Schorer bevindt zich een
heerlijkheidsarchief. Voorzover ik het uit de lay-out heb kunnen opmaken10,
is dit de hoofdindeling:
732-780. Ambachtsheerlijkheid Nieuwerkerk (als inventarisbeschrijving), on
derverdeeld in de hoofdstukken:
koop en belening van het ambacht
jurisdictie
schorren en aanwassen
verpachtingen
jacht
waterstaat
overzetveren
grenspalen en wapen
belastingen
ambtenaren
andere stukken betreffende Nieuwerkerk.
Wanneer ik hieraan toevoeg dat met jurisdictie zowel rechtspraak als vaststel
ling van heerlijke rechten wordt bedoeld, kan ik het verder aan de lezer overla
ten om te onderzoeken in hoeverre de begrippen elkaar uitsluiten. Het laatste
woord is over heerlijkheidsarchieven nog niet gesproken, maar het schema
van Sandberg zou ik niet als model willen aanbevelen.11
Ik ben nu klaar met de indeling voorzover zij controleerbaar is! Want de
inventarisator heeft ook een niet-controleerbare onderindeling toegepast bij
de plaatsing van de nummers binnen de hoofdstukken. Nergens staat verant
woord waarom is afgeweken van de gebruikelijke chronologische volgorde,
ook zijn er geen verzamelbeschrijvingen die het samengaan van in onderling
verband staande inventarisnummers verklaren. Dit maakt de inventaris min
der toegankelijk dan wenselijk is. En de beschrijvingen zelf? Op een gegeven
moment geeft de inventarisator er de brui aan. Naarmate de generaties Scho
rer de moderne tijd naderen, worden de omslagen dikker, verdwijnen er meer
onderwerpen in één nummer dat soms, omdat de inventarisator een slecht ge
weten krijgt, in een n.b. nader wordt verklaard. Is dit soms een toepassing
van paragraaf 39 van de Handleiding, volgens hetwelk 'de oudste stukken van
grooter belang zijn dan de nieuwere?'12 Gaat de inventarisator dan zo ver dat
de modernste stukken dan worden beoordeeld naar de criteria van paragraaf
31 b als 'te onbelangrijk om afzonderlijk te worden beschreven?'13 Maar dan
schrijft diezelfde Handleiding voor dat zulks in de inleiding moet worden ver-
199
