De resoluties van de Staten-Generaal
tabellarisch geïnventariseerd
Theo Thomassen
'Het is een even weinig mogelijk een geheelen inventaris te dwingen in het
keurslijf van een tabel als om hem de vorm te geven van een gedichtZ1
De resoluties van de Staten-Generaal
Het oud archief van de Staten-Generaal is een van de belangrijkste en omvang
rijkste archieven van een collegiaal bestuur van het ancien régime. Het geldt
als een van de meest typerende vormen van het resolutiestelsel: de resoluties
vormen zijn kern en zijn ruggegraat. Maar niet alleen formeel, ook inhoude
lijk vormen resoluties het zwaartepunt van het archief. Ze zijn een uitermate
belangrijke, nog onvoldoende op hun waarde geschatte bron voor de interna
tionale, nationale en regionale geschiedenis van vooral de zeventiende en de
achttiende eeuw op politiek, sociaal-economisch en juridisch gebied.
Toen de Staten-Generaal in 1796 uiteengingen, besloegen alle door hen
sinds 1576 op papier gezette resoluties zo'n 5000 registers en portefeuilles. Ze
vormden grofweg twee groepen, de ordinaris en de secrete resoluties, waar
binnen zich twee tot vijf ontwikkelingsstadia en dus twee tot vijf parallelle se
ries lieten onderscheiden. Ze werden in 1814 overgebracht naar het Rijks
archief, dat in de loop van de eeuw met de archieven van andere hoge colleges
van staat, de Staten van Holland en particulieren ook nog een duizendtal ko-
pieregisters verwierf.
Op het Rijksarchief werden deze kopieregisters met de minder belangrijk
geachte series uit het archief van de Staten-Generaal buiten hun oorspronke
lijke verband in één collectie samengebracht. Zij werden gebruikt ter vervan
ging van registers in het archief van de Staten-Generaal zelf die in slechte staat
waren geraakt, of ter completering van series die elders in het land berustten
bij diverse instellingen, die in ruil hun overcomplete exemplaren naar Den
Haag opstuurden. Ook gaf het Rijksarchief complete stellen in bruikleen,
vooral in de jaren '50 en '60 van de negentiende, maar ook nog in de jaren
'30 en '60 van deze eeuw. Een grootscheepse vermenging van resolutiere-
gisters van zeer verschillende herkomst en, naar later bleek, ook van uiteenlo
pende samenstelling was het gevolg. Registers van resoluties van de Staten-
Generaal uit het archief van de Staten van Zeeland kwamen bijvoorbeeld in
het Utrechtse Statenarchief terecht, terwijl het Zeeuwse Statenarchief werd
aangevuld met registers uit de archieven van de Staten-Generaal, de Staten
van Holland en griffier Hendrik Fagel.
Een onderzoek naar herkomst, samenhang en samenstelling
In 1982 keerde een verzameling registers, die in 1856 aan de bibliotheek van
de Tweede Kamer in bruikleen was gegeven, op het Algemeen Rijksarchief te
rug. Bij inventarisatie bleek, dat deze verzameling onder meer registers bevat
te die kennelijk uit het archief van de Staten-Generaal afkomstig waren.2 Dit
gaf aanleiding tot een uitgebreid onderzoek in de depots van de Eerste en
Tweede Afdeling van het Algemeen Rijksarchief, de rijksarchieven in Utrecht
en Zeeland, het gemeentearchief van Nijmegen en de Koninklijke Bibliotheek
naar aard, herkomst en onderling verband van alle registers die in de loop van
de tijd aan het Rijksarchief waren overgedragen of behoorden tot de series die
zich daar bevonden. Thans zijn bijna alle registers geïdentificeerd en op pa
pier teruggebracht tot de archieven van de Staten-Generaal, de griffiers van
de Staten-Generaal, de raadpensionarissen en de Staten van Holland, de Sta
ten van Zeeland, de Raad van State, de Generaliteitsrekenkamer, de Stadhou
derlijke Secretarie en enkele particulieren.3
Het onderzoek gaf een beter inzicht in de samenstelling en de samenhang
van de series resoluties die destijds tot het archief van de Staten-Generaal had
den behoord.
Aanvankelijk werden resoluties die door de Staten-Generaal werden geno
men, nog tijdens de vergadering geregistreerd en gearresteerd; de serie die op
die manier werd gevormd begint in 1576. Twee jaar later werd het houden van
een netregister (het 'dubbeld') voorgeschreven, zodat een tweede serie ont
stond. Vanaf 1592 werden in een apart register die resoluties geboekt die ge
heim moesten blijven. De serie secrete dubbelen is pas veel later ontstaan;
veelal werden de secrete registers pas jaren later of helemaal niet gekopieerd.
In 1637 besloten de Staten-Generaal hun resoluties pas de volgende dag te
resumeren en te arrresteren. Sindsdien schreef de griffier ze niet meer onmid
dellijk in het register in, maar maakte hij ter vergadering op een los vel papier
een minuut, die pas na de resumptie op de dag daarna in het register werd af
geschreven. Zo ontstonden weer twee nieuwe series, die der ordinaris en die
der secrete minuten.
Sinds 1671 liet de griffier de minuut na afloop van de vergadering eerst in
het net overschrijven. Die overgeschreven minuut werd dan de volgende dag
geresumeerd, tot 'geresumeerde minuut' gepromoveerd (ter onderscheiding
van de 'eerste minuut', die dus eigenlijk het stadium van concept niet meer te
boven kwam) en geregistreerd. De eerste en geresumeerde minuten van de or
dinaris resoluties werden gescheiden van elkaar bewaard, die van secrete reso
luties van dezelfde dag vanwege hun geringere aantal bij elkaar gevoegd.
Buiten de eigenlijke administratie van de Staten-Generaal stond de serie ge
drukte ordinaris resoluties, die in 1671 begint. Deze resoluties, die naar de ge
resumeerde minuut werden vervaardigd, waren aanvankelijk alleen voor de
Nederlandse gezanten in het buitenland bestemd en betroffen dan ook alleen
die zaken die voor hun werkzaamheden van belang konden zijn. Naarmate
79
78
