3) algemene en administratieve afdeling. De afdelingshoofden wisselen om de vier
jaar.
Arhiv Bosne i Hercegovine (Archief van Bosnië en Hercegovina),
Save Kovacevica 6, Sarajevo.
In dit archief werd ik ontvangen door de directeur Boza Madzar en het hoofd van de
'Fachabteilung' mevrouw Edita Radosavljevic. Mevrouw Radosavljevic bracht in 1980
een studiebezoek aan Nederlandse archieven, in het kader van het uitwisselings
programma.
Onder 'Fachabteilung' verstaat men eigenlijk het geheel van de archiefwerkzaamheden:
toezicht op de registratuur van de instellingen van de republiek, informatiedienst, in
ventarisatie, bibliotheek, ateliers voor restauratie en fotografie (beide zijn zeer beschei
den en de enige in deze republiek). De dienst telt 38 medewerkers. De aanwezige archie
ven hebben een omvang van 10 km. Het Archief van Bosnië en Hercegovina beschikt
niet over een eigen gebouw, maar is in een deel van een regeringsgebouw van de repu
bliek gehuisvest, te krap en verspreid door het complex.
De archiefdienst beheert ook films, die van belang zijn voor de geschiedenis van deze
republiek. Eveneens gebeurt dit in Kroatië. In Beograd bestaan hiervoor aparte instel
lingen, 'kinoteke', zowel van de republiek Servië als van de Joegoslavische federatie.
De archieven van de instellingen van de communistische partij en van de arbeiders
beweging in deze republiek worden, evenals in Kroatië, door een aparte archiefdienst
beheerd; het Archief van Servië beheert dit soort archieven wèl zelf.
Er wordt toezicht uitgeoefend op het werk van de zes regionale archiefdiensten in de re
publiek, waaronder het Archief van Hercegovina in Mostar.
De studiezaal wordt door 6 a 10 bezoekers per dag bezocht; hieronder bevinden zich
regelmatig buitenlanders. Veel interesse is er voor de archieven van de Oostenrijks-
Hongaarse tijd, 1878-1918. Er zijn weinig oude archieven bewaard gebleven, doordat
het land vele oorlogen en bezettingen heeft meegemaakt, bijv. oorlogen van de Honga
ren tegen de ketterse Bogomielen in de middeleeuwen en de Turkse invallen sinds 1463-
1482 en de daarop volgende Turkse heerschappij tot in de 19e eeuw. Oostenrijk en
Duitsland hebben resp. tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog archieven vernietigd
en ook meegenomen. Hiervan is overigens een en ander teruggegeven.
Bij het noemen van de naam Sarajevo denkt men aan de aanslag op de Oostenrijkse
aartshertog Ferdinand in 1914. Betreffende deze gebeurtenis en de daaropvolgende
processen zijn stukken in het archief aanwezig, maar er is ook een speciaal museum na
bij de plaats van de aanslag opgericht, waar men foto's, kranten, pamfletten en andere
documentatie omtrent de revolutionaire groeperingen uit die tijd en omtrent de aanslag
en zijn gevolgen kan zien.
[198]
Istorijski Arhiv Sarajevo (Historisch Archief van Sarajevo),
Koturova 3, Sarajevo
Hier werd ik ontvangen door het hoofd van de 'Fachabteilung', mevrouw Marija
Divcic, en het hoofd van het depot, de heer Momir Jovanovic.
De huisvesting van dit archief is ongelukkig te noemen: het depot is elders in de stad,
zodat alle te raadplegen bescheiden moeten worden opgehaald.
Bij deze regionale archiefdienst zijn de 10 gemeenten van de stad en 16 gemeenten er
buiten aangesloten. De dienst werd in 1948 opgericht en telt thans 26 medewerkers,
waarvan 13 hogere en zes middelbare archiefambtenaren. Drie van de medewerkers zijn
belast met het toezicht op de 1600 registratuur-afdelingen in het rayon van deze dienst.
Gemiddeld komen er twee personen per dag voor wetenschappelijk onderzoek, daaren
boven komen er nog vele bezoekers voor kleinere informaties, bewijsstukken e.d., die
door de dienst worden opgezocht.
Oude archieven zijn hier sporadisch aanwezig; ook hier weer werd de zware schade die
de Turkse heerschappij het land heeft aangedaan als oorzaak genoemd. Evenals in het
Archief van Bosnië en Hercegovina bestaat er grote belangstelling voor de Oostenrijks-
Hongaarse tijd, 1878-1918, waarvan met name de archieven kunnen worden vermeld
van de Regierungscommissar für die Landeshauptstadt Sarajevo en van de Stadt-
magistrat uit die tijd. Verder worden hier archieven van de stad uit de periode 1918-
1941 bewaard en dan vooral die van 1944/'45 tot 1965. Hoewel ook hier een termijn
van 30 jaar voor het overbrengen door de wet is voorgeschreven, heeft men hier veel
jongere archieven in bewaring, dit vanwege het plan tot beschrijving van de geschiede
nis van de stad Sarajevo na de Tweede Wereldoorlog.
Bevolkingsadministratie is nog geheel bij de gemeenten gebleven. Behalve de archieven,
waaronder die van oude families, bijelkaar ca. 3 km, beheert deze archiefdienst ook
verzamelingen, zoals de bibliotheek, kaarten en foto's van het oude Sarajevo en in het
bijzonder de omvangrijke en zeer belangrijke verzameling Orientalia, manuscripten en
bibliotheek. Laatstgenoemde verzameling omvat stukken van particuliere oorsprong:
religieuse geschriften op Islamitisch gebied, handelscorrespondentie en literatuur in het
Turks, Arabisch en Perzisch, van de 14e tot het begin van de 20e eeuw. Het meeste hier
van heeft niet direct betrekking op de stad Sarajevo, maar de verzameling is gedeeltelijk
wel afkomstig van Turkse bewoners van de stad in vroeger tijd. Turkse overheidsbe-
scheiden zijn hier niet bij: voorzover die niet in Turkse archieven worden bewaard zijn
deze in het Oriëntaalse Instituut te Sarajevo. Ik kreeg de indruk, dat er niet veel onder
zoek in deze oosterse collectie heeft plaats gehad en dat ook niet alles geïnventariseerd
is.
Historijski Arhiv Dubrovnika (Historisch Archief van Dubrovnik),
Palaca Sponza, Dubrovnik
Van de archiefinstellingen die ik in Joegoslavië heb bezocht, onderscheidde zich het
stadsarchief van Dubrovnik door het fraaie historische gebouw, waarin dit archief is
[199]
