onderzoek; zulk een archiefonderzoek is dus een feitelijke handeling en een weigering
tot het verrichten van die feitelijke handeling is geen beschikking waartegen beroep in
gevolge de Wet Administratieve Rechtspraak Overheidsbeschikkingen (AROB) moge
lijk is. Daarentegen zijn besluiten inzake het raadplegen van archiefbescheiden en het
daarvan of daaruit afbeeldingen, afschriften of uittreksels maken of doen maken wèl
gericht op enig rechtsgevolg en dus onderworpen aan de Wet AROB.
Uit de uitspraak kan worden opgemaakt dat de Raad van State van oordeel is dat rech
tens aanspraak bestaat op het door de beheerder van de archiefbewaarplaats doen ma
ken van afbeeldingen, afschriften of uittreksels. Ik meen evenwel dat uit de Archiefwet
1962 alleen volgt dat de afbeeldingen enz. hetzij door de belanghebbende zelf, hetzij op
zijn kosten door een ander gemaakt mogen worden.1 Een verplichting voor de beheer
der om de afbeeldingen te maken lees ik niet in de Archiefwet 1962.
Een verplichting tot het verstrekken van afschriften en uittreksels bestaat wèl ingevolge
andere wettelijke bepalingen, zoals de artikelen 838 en 839 van het Wetboek van bur
gerlijke rechtsvordering en artikel 28 boek 1 Burgerlijk Wetboek:
Art. 838 Rv. „De griffiers en andere bewaarders van openbare registers moeten daarvan, zon
der regterlijk bevel, tegen betaling der hun toekomende regten, afschrift of uittreksel afleveren
aan alle degenen die zulks vorderen, op straffe van vergoeding van kosten, schaden en interessen
Niettemin zullen aan hen die geene partijen in de zaak zijn geweest geene uitgiften van arresten of
vonnissen in strafzaken kunnen worden uitgereikt, zonder magtiging van den voorzitter van het
hof of de regtbank, welke dezelve geveld heeft, en het verzoek daartoe zal alleen worden toe
gestaan op het bewijs, dat de verzoeker daarbij belang heeft."
Art. 839 Rv. „1. De notarissen of andere houders van minuten of akten moeten daarvan tegen
betaling der kosten afschriften uitreiken, zoo wel aan de onmiddellijk belanghebbende personen,
als aan hunne erfgenamen of regtverkrijgenden.
2. In geval van weigering, kunnen zij daartoe veroordeeld worden, met vergoeding van kosten,
schaden en interessen, indien daartoe gronden aanwezig zijn, en zelfs bij lijfsdwang."
Art. 28, boek 1 BW „1. Een ieder is bevoegd zich door de ambtenaar die met de bewaring van
een register van de burgerlijke stand is belast, een volledig afschrift of een uittreksel van een daar
in voorkomende akte te doen afgeven. Het bevat mede de kantmeldingen die krachtens wettelijk
voorschrift op de akte zijn gesteld."
Tarieven rijksarchiefdienst
De sedert 1 september 1981 geldende tarievenbeschikking voor de rijksarchiefdienst (zie
de vorige aflevering van deze rubriek, Ned. Arch. bl. 85 (1981) 374-380) is gewijzigd
(zie bijlage II). De wijzigingen zijn drieërlei: a. in het kader van de toepassing van de
profijtgedachte zijn de tarieven over de hele linie verhoogd; b. het 'instellingentarief
voor reprodukties is afgeschaft; c. voor uitlening van archiefbescheiden is een tarief in
gevoerd.
Volgens artikel 23 Archiefbesluit kunnen de aan uitlening van archiefbescheiden op
grond van dat artikel verbonden kosten in rekening worden gebracht aan degene te
wiens behoeve de uitlening geschiedt. Deze kosten worden nu, blijkens de beschikking,
1 Zo ook F. J. DuparcF. Hinrichs, De Archiefwet 1962 (Alphen aan den Rijn 1963 en volgen
de jaren) blz. 52-52a. Anders: Discussienota archiefbeleid ('s-Gravenhage enz. 1982) blz. 47.
[108]
forfaitair vastgesteld op 30,— per uitlening. Artikel 26 Archiefbesluit spreekt niet
over vergoeding van kosten. Het artikel laat echter toe aan de uitlening voorwaarden te
verbinden, waaronder het voldoen aan een vastgesteld tarief kan worden begrepen.
Voor uitlening ingevolge artikel 25 Archiefbesluit mogen geen kosten in rekening wor
den gebracht.
Het tarief voor uitlening is niet van toepassing op door het rijk in bewaring gegeven ar
chiefbescheiden. Artikel 14, tweede lid, van het Archiefbesluit bepaalt alleen ten aan
zien van de kosten van afbeeldingen, afschriften en uittreksels van en uit in bewaring
gegeven archiefbescheiden dat deze worden berekend naar een door de minister vast te
stellen tarief. Gemeenten blijven dus vrij om de kosten van uitlening al of niet (eventu
eel tegen een vast tarief) op de aanvrager te verhalen.
De tarieven voor afbeeldingen, afschriften en uittreksels zijn wèl mede van toepassing
op door het rijk aan gemeenten enz. in bewaring gegeven tarieven. Artikel 14, tweede
lid, Archiefbesluit en artikel 3 van de tarievenbeschikking geven de gemeenten niet de
vrijheid om ten aanzien van de inbewaringgegeven archieven een lager tarief te bereke
nen dan het door de minister vastgestelde. Voor gemeentearchieven met lagere, door de
gemeenteraad vastgestelde, tarieven betekent dit dus het hanteren van twéé tarieven.
In de vorige aflevering van deze rubriek betreurde ik het dat iedere mogelijkheid was
vervallen om in een bijzonder geval heffing van leges voor onderzoek achterwege te la
ten, bijv. indien de archiefdienst een onderzoek instelt op verzoek van een overheidsor
gaan in zijn naar de bewaarplaats overgebrachte archieven. Evenzo vind ik het jammer
dat de (vroeger in het 'interne' of 'instellingentarief' besloten) mogelijkheid tot bereke
ning van een lager tarief voor reprodukties is vervallen.
Wel blijft het m.i. mogelijk om bij de overbrenging (of bij de in artikel 1, eerste lid, Ar
chiefwet 1962 bedoelde overeenkomsten en beschikkingen) als een der openbaarheidsbe
perkingen op te nemen dat de kosten voor het maken van afbeeldingen, afschriften of uit
treksels worden berekend tegen bijvoorbeeld de helft van het algemeen geldende tarief.
Deze mogelijkheid volgt uit de tekst van artikel 7, tweede lid, van de Archiefwet 1962.
Het moet mij van het hart dat de redactie van de tarievenbeschikking wel enige verbete
ring behoeft. Door de ongelukkige plaatsing van de woorden 'door of vanwege de be
heerders van rijksarchiefbewaarplaatsen' lijkt de beschikking (voor wat de kosten van
uitlening en van het maken van afbeeldingen betreft) niet beperkt tot de rijksarchief
dienst. In aflevering XX (Ned. Arch. bl. 84 (1980) 592, noot 3) beval ik aan in artikel 3
van de tarievenbeschikking de woorden na 'archiefbescheiden' te schrappen. Welis
waar is ook tussen rijksarchiefbewaarplaatsen inbewaringgeving mogelijk, maar daar
de beschikking voor alle beheerders van rijksarchiefbewaarplaatsen geldt, kan de uit
breiding van de werkingssfeer volgens artikel 3 alleen betrekking hebben op niet-
rij ksarchiefbewaarplaatsen.
Uitlening van archiefbescheiden
De lijst van archiefbewaarplaatsen, bibliotheken en andere instellingen, waaraan de be
heerder van een archiefbewaarplaats ingevolge artikel 23 van het Archiefbesluit ver
plicht is archiefbescheiden uit te lenen, is in deze rubriek voor het laatst in jrg. 84 (1980)
blz. 73-74 gepubliceerd. Vorig jaar is de lijst gewijzigd bij beschikkingen van de staats-
[109]
