Studiedag Inventarisatie van Kerkelijke Archieven
Inleiding
Op 8 maart 1982 is door de Rijks Archiefschool een studiedag georganiseerd over de in
ventarisatie van kerkelijke archieven.
Het doel van deze bijeenkomst was inventarisatoren die verspreid over het land, geïso
leerd hun werk doen, bijeen te brengen en van gedachten te laten wisselen over de in-
ventarisatieproblematiekDoor een aantal inleiders worden inleidingen gehouden aan
de hand waarvan zich nadien de discussie onder leiding van een discussieleider kan ont
wikkelen. In dit geval betrof het de inventarisatie van kerkelijke archieven; later zijn er
meer soortgelijke bijeenkomsten georganiseerd die andere typen archieven als onder
werp van discussie hadden. Van een daarvan zal u in deze aflevering van het Nederlands
Archievenblad mede verslag gedaan worden.
Bij deze studiedag werden de inleidingen verzorgd door dr. J. P. van Dooren, archiva
ris van de Nederlandse Hervormde Kerk die sprak over de inventarisatie van archieven
van de Nederlandse Hervormde Kerk, mr. W. J. Meeuwissen, gemeentearchivaris van
Nijmegen, die sprak over de inventarisatie van parochiearchieven en P. J. Horsman,
medewerker van de centrale directie van de rijks archiefdienst, die sprak over de inven
tarisatie van de archieven van de gereformeerde kerken. De discussie werd geleid door
drs. J. P. Sigmond, directeur van de Rijks Archiefschool.
De studiedag werd geopend door mr. W. J. Meeuwissen en in zekere zin kan gesteld
worden dat zijn betoog het meest aan de verwachtingen voldeed. Niet zozeer omdat hij
- onbetreden paden betredend - een pasklare oplossing wist te brengen. Integendeel
zelfs zijn conceptschema bleek tijdens de eropvolgende discussie wellicht toch niet het
meest geschikte, maar zijn betoog leidde er wel toe dat enige aanwezigen, drs. H. Bor-
dewijk, drs. H. L. P. Leeuwenberg en de spreker zelf zich rond drs. A. J. M. den Teu-
ling schaarden om te trachten een ander, beter toepasbaar schema op te stellen.
Het resultaat daarvan treft u eveneens in het navolgende aan. Wij willen u echter de in
leiding van de heer Meeuwissen niet onthouden, niet in het minst omdat zij leidt tot een
beter begrip van het later samengestelde schema van de heer den Teuling maar ook om
dat het door zijn originele invalshoek een waardevolle bijdrage kan zijn voor de moge
lijk nog volgende discussie.
Als tweede spreker trad op dr. J. P. van Doorn. Deze baseerde zich uiteraard op het
reeds langer bestaande en beproefde archiefschema voor de Archieven van een Her
vormde Kerk. Zijn betoog is samengevat door drs. J. P. Sigmond aangezien er geen ge
schreven versie voorhanden was.
[16]
Als laatste sprak de heer P. J. Horsman over de inventarisatie van archieven voor de
Gereformeerde kerken.
Zijn voordracht leidde ertoe dat een werkgroep gevormd is, bestaande uit C. J. de
Kruyter (voorzitter), Sj. de Haan, drs. W. B. Heins, P. J. Horsman, mevr. M. C. van
Leeuwen-Canneman, A. Medema, J. C. Okkema, J. C. Riemens en A. J. Barth, die
zich met de opstelling van schema's voor kerken, classis, en particuliere synode bezig
houdt.
Het verslag van deze werkgroep in inmiddels gepubliceerd door de archivaris van de
Gereformeerde kerken in Nederland.
J. P. Sigmond
Inventarisatie van archieven van rooms-katholieke parochies
Ik ben de directeur van de archiefschool er zeer erkentelijke voor, dat hij mij heeft ge
vraagd vandaag een inleiding voor U te houden en U ben ik zeer erkentelijk, omdat U
in zo grote getale bent komen opzetten. Het is bijzonder verheugend te constateren, dat
een zo groot deel van de Nederlandse archivarissen zich daadwerkelijk met inventarise
ren bezig houdt. Ik ben niet de deskundige bij uitstek, velen onder U weten over het on
derwerp, dat ik ga behandelen meer dan ik. Uw gezamenlijke kennis kan mij geheel ver
pletteren. Ik hoop daarom, dat U straks in de discussies Uw pijlen niet uitsluitend op
mij richt, maar ook elkaar als doelwit neemt. Dit is een wens, die ik uit zelfbehoud tot
U richt.
U verwacht natuurlijk iets van mij: parels van wijsheid, misschien het verlossende
woord, maar in elk geval iets nieuws. In verband met een bepaalde staande uitdrukking
zou ik die parels maar liever laten rusten, verlosssen kan ik U niet, maar iets nieuws heb
ik, geloof ik, wel. Maar dat komt straks. Nu snel terzake.
Onder een parochie, dames en heren, wordt kerkrechtelijk verstaan een gebiedsdeel van
een bisdom, dat een eigen kerk heeft met een bijbehorende groep gelovigen, waarvan de
zielzorg (onder gezag van de bisschop) is opgedragen aan een wereldgeestelijke, de
pastoor, of aan een klooster. Om de zielzorg alles en allen omvattend te laten zijn is ie
der bisdom geheel opgedeeld in parochies. Wij archivarissen zouden spreken van een
dekkend net. Binnen een bisdom zijn de parochies weer gegroepeerd in een aantal deke
naten (vroeger aartspriesterschappen geheten) met aan het hoofd een deken. Een deken
heeft tot taak om toezicht te houden op het functioneren en op de levenswandel van de
clerus, hij moet de parochies visiteren en hun administratie controleren. Uiteraard
brengt hij over een en ander verslag uit aan zijn bisschop en omgekeerd geeft hij richt
lijnen en informatie van de bisschop door naar de geestelijkheid in zijn district.
Een systeem van volstrekte hiërarchische gehoorzaamheid gevoegd bij de plicht alles,
wat er in de parochies voorviel tot in de details te administreren en daarover te rappor
teren met daarbij nog een beleid, waarin voor alles en nog wat steeds vooraf toestem
ming van boven moest wordt gevraagd, stelden de bisschoppelijke overheden in staat
om met behulp van een minimaal bemand secretariaat elke parochie nauwgezet in de
hand te houden en zelfs een oog te hebben op de meest verscholen parochiaan. Ik char-
[17]
