wat moeilijk te overzien is vanwege het open karakter van het gebouw; het meenemen is
dan vrij eenvoudig.
Wij zijn in 1978 overgegaan op een beveiligingssysteem. Het is een Amerikaans
systeem, het NOBO-systeem met een vertegenwoordiging in Brussel, zodat bij een man
kement er wel mensen in Europa aanwezig zijn die dat op kunnen lossen. Het systeem
berust op het inplakken van een zeer smal gemagnetiseerd stripje in de boeken. Het
gaat bij gebonden boeken tussen de rug en de kaft; bij paperbacks wordt het helemaal
tegen de rug aangeschoven en dan wordt de paperback dichtgeslagen, zodat het bijna
niet te zien is. Ik moet erg de nadruk op 'bijna' leggen; het is erg afhankelijk van de
vaardigheid van de inplakker of het te zien is. De een is er nu eenmaal handiger in dan
de ander: als het goed gedaan is, is de strip niet meer terug te vinden. Als een boek uit
geleend wordt, wordt het met de kant waar het stripje zit tegen een apparaat gehouden;
het wordt dan ontladen en de lezer kan het meenemen. Als de lezer dat verzuimt gaat er
een alarmsignaal, wanneer hij door een hekje gaat; het hekje klapt dicht en is niet meer
open te duwen, dus de lezer staat 'vast'.
De toegang tot de bibliotheek moest toen ook veranderd worden, want als men de men
sen er uit laat gaan buiten het hekje om, helpt het ook niet. De toegangshekjes zijn maar
van één kant te openen en de terugweg is niet meer mogelijk. Het publiek is echter toch al
tijd veel slimmer dan wij, dus men stapt over het hekje, aan een vriendje aan de andere
kant van het hekje worden boeken meegegeven; dit ofschoon het personeel heel goed
geïnstrueerd is. Dat punt hebben we er dus ook heel duidelijk bij betrokken en daar is dan
ook zeer veel aandacht aan besteed. Bij zoveel uitleningen is het niet altijd mogelijk om
alle mogelijkheden tijdig te onderkennen en in te grijpen. Daarbij komt dat het systeem
een handicap heeft: het uitgangshekje reageert op grote hoeveelheden metaal. Onder gro
te hoeveelheden metaal vallen busjes campinggas, pannensets die door de mensen in de
stad gekocht zijn, en (speciaal in Arnhem) invalidenwagens en kinderwagens.
We hebben heel in het begin als personeel zelf de fout begaan om een koelkast uit de
kantine die niet meer bruikbaar was bij het grof vuil te zetten en door het hekje te ver
voeren, waardoor het drie dagen lang onbruikbaar was. We weten het nu inmiddels en
wanneer iemand met een invaliden- of kinderwagen komt, wordt er wel eens iets door
de vingers gezien en wordt er niet eindeloos ondervraagd of men ergens boeken verbor
gen heeft. Dat dit kan leiden tot onverwachte situaties is ons gebleken toen een moeder
met een kind in een wandelwagen kwam, waarbij het kind in een soort voetenzak zat en
bij het passeren van het hekje steeds maar alarm gegeven werd. De dienstdoende as
sistente vertrouwde het toen niet helemaal, tilde tegen alle regels in het kind uit het wa
gentje, en toen bleek dat het boven op 4 boeken zat, die de moeder extra wilde meene
men. Zulke dingen blijven natuurlijk altijd wel bestaan, en geven veel moeite om ze te
ondervangen, maar we hebben wel kunnen constateren dat het aantal vermiste boeken
door het ongeregistreerd meenemen aanmerkelijk teruggelopen is. Het was toen we be
gonnen met inventariseren in een jaar 3,5% van het totaal, en dat is nu teruggebracht
tot 1%. Aan de andere kant zijn er andere dingen voor in de plaats gekomen. Zo is het
registreren van boeken toegenomen, maar als na een aantal weken de boeken toch niet
teruggebracht worden, wordt er aangeschreven, met als reactie dat men dat bewuste
boek nooit geleend heeft.
Nu werken wij met een wat ouderwets, niet geautomatiseerd uitleensysteem (wat verder
overigens goed bevalt) en een schrijffout is bij een uitlening van gemiddeld 2500 boeken
per dag gauw gemaakt. De aandacht verslapt vaak wat aan het eind van de dag en dan
kunnen er in getallen van 8 cijfers wel eens vergissingen begaan worden. We hebben dus
nooit volstrekte zekerheid om te zeggen: het boek staat op uw naam, u moet het dus ge
had hebben en als u het niet terug komt bezorgen, vergoedt u het maar.
We proberen het wel zoveel mogelijk, maar het lukt niet altijd. Daardoor is het aantal
wél geregistreerde boeken dat na uitlening niet meer terugkomt wel gestegen sinds we
het beveiligingssysteem hebben, en het bedraagt ongeveer 600 banden per jaar.
We zijn wel van plan daar iets aan te doen, en hopen binnen een paar jaar een geauto
matiseerd uitleningssysteem te hebben, waarbij we dan die lezers die steeds weer in het
bestand van niet-teruggebrachte boeken terugkomen, in de computer kunnen brengen,
zodat als die lezer weer komt, uitlening geweigerd kan worden en gezegd kan worden:
U heeft nog 25 boeken thuis liggen die ook nooit teruggekomen zijn. Dat is te koppelen
aan het beveiligingssysteem, zodat we hopen de zaak over een paar jaar perfect in orde
te hebben.
De kosten van het beveiligingssysteem bedragen op basis van een huurcontract (dat erg
handig is, omdat er nog steeds verbeteringen plaatsvinden en men dus niet aan het
systeem vastzit) voor 5 jaar, voor de eerste drie jaar ƒ23.000,— en daarna is het
15.000,per jaar.
Vergeleken met het oorspronkelijke schadebedrag van 30.000,— is dat dus een haal
bare zaak.
Het legitimeren hangt samen met het beveiligingssysteem, omdat in Arnhem gebleken
is, dat op het moment dat het beveiligingssysteem in werking gesteld werd, het aantal
foutief opgegeven adressen óók toenam.
Het aantal kaarten met verzoek om boeken terug te willen brengen, dat terugkwam met
de mededeling 'op dit adres niet bekend', nam schrikbarend toe. We hebben toen in
overleg met de politie in Arnhem besloten de mensen zich te laten legitimeren. Daar zijn
slechts een beperkt aantal mogelijkheden voor. Een paspoort wordt geaccepteerd, of
schoon daar geen adres op staat, evenals een rijbewijs, dat vaak een verouderd adres
geeft, maar het liefst wordt gewerkt met bank- of girobetaalkaarten mét het pasje, om
dat je alleen dan met 99,9% zekerheid het juiste adres hebt. Daarbuiten wordt niets an
ders geaccepteerd. We zijn daar zeer streng in; er komen natuurlijk ook veel mensen
van buiten Arnhem en zelfs als iemand van ver komt en zich niet voldoende kan legiti
meren, wordt hij niet ingeschreven als lezer.
Dit geeft wel eens moeilijkheden, maar wanneer uitgelegd wordt hoeveel boeken kwijt
raken, is men meestal wel tot rede te brengen. De lezers van de bibliotheek betalen hun
lidmaatschap eenmaal per jaar en we zijn in 1980 voor het eerst begonnen om ook bij
het verlengen van kaarten een legitimatie te vragen. Daarmee voorkomen we, dat
iemand een kaart laat verlengen, die totaal niet bij hem hoort. Hierover zijn zeer weinig
klachten ingekomen en er zijn ook heel weinig vergissingen mee begaan.
We hopen dat dit allemaal werkt; ook dit behoort bij het beveiligen van het cultuurbe
zit. Ik moet. zeggen, dat we blij zijn in Arnhem tot dit beveiligingssysteem overgegaan te
zijn.
[240]
[241]
