Risicoanalyse en algemene opzet van een bedrijfspreventieplan
door A. G. M. Olthof
Inleiding
Voorzichtigheid is de moeder van de porseleinkast, het wantrouwen is de moeder der
veiligheid. Mijn betoog gaat over wantrouwen en achterdocht, over situaties en perso
nen, over mentaliteit en gedrag.
In vogelvlucht behandel ik: criminaliteit en preventie, risicoanalyse, algemene opzet
van een bedrijfspreventieplan en risicobewustzijn.
Criminaliteit en preventie
Criminaliteit vormt een aanslag op de grondslagen van een rechtsstaat en is een
rechtstreeks lek in ons gemeenschappelijk welzijn.
Men zegt dan ook, dat preventie een natuurlijke opgave voor de overheid is, die het
zich tot haar taak rekent behoedster te zijn van recht en welzijn.
Ik wil het echter nog sterker stellen: preventie is een zaak van de samenleving, een sa
menleving in wat voor een vorm dan ook: gemeenteraad, wijkraad, bestuurders en on
dernemers.
Daarnaast is het voorkomen van misdrijven de primaire taak van iedere politieman, en
tegenwoordig ook vrouw. Het is een van de hoofdredenen voor het bestaan van het
politie-apparaat.
Falen op dit gebied ondermijnt het vertrouwen, dat het publiek in de politie heeft.
Het is trouwens goed vooraf te stellen dat een totale preventie van strafbare feiten niet
reëel te bereiken is. Het ligt in de samenleving besloten, dat strafbare feiten in zekere
mate plaats vinden. Bij een x aantal mensen, die een y aantal relaties met elkaar hebben
is een z aantal strafbare feiten bijna een kansverschijnsel.
Een omschrijving van preventie kan dan ook geen elementen inhouden, die aangeven,
dat een totale voorkoming mogelijk zou zijn.
Eerder zou moeten blijken, dat naar een vermindering van het verschijnsel toegewerkt
wordt. Deze vermindering kan dan in absolute of relatieve zin worden opgevat.
Dus daling van cijfers of minder stijgingspercentage.
Ik heb voor de volgende omschrijving van preventie gekozen:
'Het verlagen in absolute en/of relatieve zin van het risico dat er situaties ontstaan
waarbij materiële en/of immateriële schade optreedt door het plaats vinden van straf
bare feiten
Gedrag van mensen is sterk afhankelijk van de combinatie van twee factoren, namelijk
de persoonsgebonden factoren en de situatiegebonden factoren.
In eerste instantie houdt de samenleving zich bezig met de situatiegebonden factoren.
De symptomen van deze bedrijvigheid zien we links en rechts om ons heen. Beveiligin
gen, toegangscontroles, anti-winkeldiefstalsystemen e.d.
Risicoanalyse
Richten wij onze aandacht op het slachtoffer zoals wij hier zitten zijn wij allemaal
potentiële slachtoffers dan zien we dat de kans om slachtoffer te worden van crimi
naliteit sterk afhankelijk is van een combinatie van een aantal factoren.
Men zal om een criminaliteitsrisico te schatten een kleine analyse moeten uitvoeren.
Dit kan op eenvoudige wijze geschieden. Namelijk denken aan de potentiële dader, de
potentiële situatie en het potentiële slachtoffer.
Het slachtofferrisico lijkt te worden bepaald door drie hoofdfactoren:
- aantrekkelijkheidsfactor,
- blootstellingsfactor,
- nabijheidsfactor; a geografische factor, b socio-dynamische factor.
Aantrekkelijkheidsfactor
Dat wil zeggen de mate, waarin iemand een aantrekkelijk doelwit is voor potentiële da
ders. De aantrekkelijkheid kan zowel van economische als van psychologische aard
zijn. Mensen, die zichtbaar veel bezittingen hebben, lopen een groter risico voor vermo
genscriminaliteit. Jonge meisjes hebben een groter risico om op straat te worden aange
rand.
Adolescenten worden eerder uitgedaagd voor vechtpartijen.
Blootstellingsfactor
Dat wil zeggen de mate, waarin iemands goederen worden bewaakt en zij/hij wordt be
schermd tegen criminaliteit door derden. Dus de mate waarin men omstandigheden
schept of duldt die het plegen van een delict technisch mogelijk maken. Extreme voor
beelden hiervan zijn het niet afsluiten van woningen en auto's of het neerleggen van een
portemonnee in een open boodschappentas.
Personen, die zich vaak begeven in situaties waarin geen beroep kan worden gedaan op
de hulp van derden, vergroten hierdoor hun slachtofferrisico.
Nabijheidsfactor (geografisch socio-dynamisch)
Dat wil zeggen: de mate, waarin men potentiële daders fysiek de mogelijkheid biedt een
delict te plegen. Hierbij gaat het allereerst om de vraag of men woont in een gemeente
of wijk, waar veel potentiële daders wonen of die althans door potentiële daders wordt
gefrequenteerd. Naast dit geografisch aspect is er ook een sociaal aspect. Het aantal
malen dat iemand in nabijheid verkeert van potentiële daders is sterk afhankelijk van
zijn of haar levenswijze. Bijvoorbeeld: hoe vaker men uitgaat, hoe meer kans men heeft
om slachtoffer te worden.
Het slachtofferrisico van een persoon is groter naarmate de drie genoemde risicofacto
ren sterker op hem van toepassing zijn. De afwezigheid van één der drie factoren kan
daarbij worden gecompenseerd door een hoge waarde van één der andere factoren.
[229]
[228]
