Bij het gereedkomen van de nieuwbouw in 1883 kon Krom opnemen al wat aan oude
rechterlijke archieven berustte op de griffie van de rechtbank in Den Bosch. Ook ge
deelten van oude archieven ten onrechte berustend in het oud-archief te Arnhem en in
Den Haag werden overgenomen37.
De contacten van de rijksarchivaris met de gemeenten veroorzaakten, dat steeds meer
oude rechterlijke archieven werden overgenomen. In 1884 had de overname plaats van
rechterlijke archieven of gedeelten ervan van Erp en Geldrop (geheel); Gemert en Veg-
hel (grootste deel) en Liempde (laatste stukken)38. In 1885 werden de archieven van een
endertig voormalige schepenbanken overgenomen: Heusden, Geertruidenberg, Klun-
dert, Steenbergen, Willemstad, Oosterhout, Princenhage, Etten, Rozendaal en Nispen,
Terheiden, Bergen-op-Zoom, Halsteren, Noordgeest, Auvergnepolder, Oud-Glimes-
polder, Beimoerpolder, Vorenseinde, Borgvliet, Oud-Gastel, Rucphen, Zegge, Hilder-
nisse, Lith, Helmond, Aarle-Rixtel, Beek en Donk, Schijndel, Son en Breugel, Oister-
wijk en Hilvarenbeek.
Belangrijk was ook de verwerving van een groot deel van de archieven van de Platte
landskamer van de Meierij van 's-Hertogenbosch en die van de vier kwartieren van de
Meierij. Deze hadden tot dan toe berust bij oude hoofdsteden. De overbrenging vond
plaats in 188539.
Een bijzondere aankoop kon Krom doen, toen hij te Brussel de collectie Cuypers-van-
Velthoven zeer voordelig wist te verkrijgen. Deze collectie omvatte driehonderd-en-
twintig portefeuilles en een honderdtal gebonden delen40.
In totaal verwierf het archief in de jaren van zijn archivarisschap een twintigtal grote
schenkingen41.
8. Ordening
De geringe ruimte, waarover Krom aanvankelijk voor zijn archieven beschikte, belem
merde ook de ordening en inventarisatie. In het begin moest hij zich beperken tot orde
ning en inventarisatie van een enkel onderdeel. In 1882 liep ook dit wegens plaatsgebrek
geheel vast. De stukken moesten ingepakt blijven. Zelfs de raadpleging was na het over
nemen van de Bredase stukken voor een groot deel onmogelijk geworden42.
Toen het nieuwe gebouw in gebruik kon worden genomen, moest hij zich beperken tot
louter ordening. Aan nadere inventarisatie kon nog niet worden gedacht. Ook met de
ordening kon hij echter niet opschieten, zoals hij zich had voorgesteld, ofschoon hij,
37 Versl. R.O.A. VI 1883 blz. 10-11.
38 Versl. R.O.A. VII 1884 blz. 14.
39 Versl. R.O.A. VIII 1885 blz. 13-15. De nog niet verworven gedeelten van de Maaslandse ar
chieven werden in 1887 verkregen (Versl. R.O.A. X 1887 blz. 34-35). Die van Kempenland werden
pas, zij het nog niet geheel, verworven in 1888 (Versl. R.O.A. XI 1888 blz. 46-47).
40 De inventaris is afgedrukt in Versl. R.O.A. VI 1883 blz. 12-28.
41 Met name het jaar 1884 was belangrijk voor de kwantitatieve en kwalitatieve uitbreiding van
het archiefbestand door schenkingen. Zie Versl. R.O.A. VII.
42 Versl. R.O.A. V 1882 blz. 12.
[160]
zoals hij het zelf uitdrukte: 'gansche dagen werkte, zoo hard hij kon'. Het ontbrak hem
namelijk aan hulp. Hij moest zelf de haarden van het 'verwarmingstoestel in een kelder
verdieping' stoken, voor portier spelen en het aan de ordening verbonden handwerk ver
richten. Daarom drong hij aan op de hulp van een handlanger, tevens concierge-portier.
Deze had hij nog harder nodig dan een commies-chartermeester43. Met ingang van 1
maart 1884 mocht hij tot aanstelling van een concierge overgaan. Dit was belangrijk
want de verzamelingen waren uit de tijdelijke bergplaatsen onder een ongelooflijke hoe
veelheid stof in een treurige toestand te voorschijn gehaald. Eindeloos was het werk dat
met het in goede staat brengen van de archivalia was gemoeid. Nog erger was de toestand
waarin de archieven verkeerden, die van elders waren overgenomen. Krom zag zich ge
noodzaakt orde te brengen in de verzamelingen, die uit een duizendtal registers en ver
scheidene wagenvrachten losse stukken bestonden. Duizenden processtukken moesten
zoveel mogelijk worden losgemaakt en geordend44. Van de gemeentearchieven moesten
sommige zelfs van ongedierte worden gezuiverd en met tussenpozen meermalen worden
schoongemaakt. Hij moest bijna alle losse stukken van 'bekleedsel' voorzien. Dikwijls
moest dit zelfs ook gebeuren bij de registers. De stukken konden niet altijd bij elkaar
worden opgeborgen. De laatste collectie, die Krom verwierf en wel op de dag dat hij ziek
uit Bergen op Zoom terugkeerde, moest op zolder worden opgeborgen45.
Een bijzondere activiteit die Krom aan de dag legde en die zijn grote betrokkenheid bij
het archiefwezen tekent, bestond in het zelf meeordenen van gemeentearchieven. In
1883 besloten Provinciale Staten vijfhonderd gulden op de begroting van 1884 uit te
trekken als bijdrage 'ter bevordering van een behoorlijke bewaring van gemeente- en
waterschapsarchieven'. De uitvoering van of het toezicht op de te verrichten werkzaam
heden werd aan de rijksarchivaris opgedragen bij besluit van Gedeputeerde Staten van
21 mei 188446. Deze mocht zich bij zijn bezoek aan de gemeenten en waterschappen
doen vergezellen door J. A. Klasens, adjunct-commies 2e klasse bij het provinciaal
bestuur. In dit kader werden in 1884 archieven van negen gemeenten geordend. De or
dening van een tiende archief moest worden gestopt omdat de beschikbare financiën op
waren. Drie maanden waren aan deze ordeningswerkzaamheden besteed. Buiten het ge
noemde tiental gemeenten waren ook andere plaatsen bezocht. Ordening van archieven
aldaar was nog niet nodig of wenselijk47. Aldus werkend was Krom niet alleen een
43 Versl. R.O.A. VI 1883 blz. 9 en 10.
44 Versl. R.O.A. VII 1884 blz. 8 en 10. Interessant is de volgende vermelding in dit jaarverslag:
'De schutbladen van de registers vooral bevatten niet zelden, zoo al niet zeer belangrijke dan toch
curieuse zaken. Behalve op veel kerkelijke muziek en geestelijke geschriften kan ik bijv. wijzen op
kopieën van brieven van Erasmus, op een stuk van een middeleeuwsch tooverboek, enz. Midden
tusschen de registers van de schepenbank van Oisterwijk afkomstig trof ik Liber Anniversariorum
van de kerk aldaar aan (16e eeuw).'
45 Versl. R.O.A. VIII 1885 blz. 11.
46 Versl. R.O.A. VI 1883 blz. 11 en 1884 VII blz. 15 en 16.
47 Versl. R.O.A. VII 1884 blz. 15 en 16. De gemeentearchieven die tengevolge van de opdracht
geordend werden, waren die van Boxtel, Liempde, Veghel, Erp, Beek en Donk, Deurne, Geldrop,
Son en Stiphout. Met dat van Gemert werd begonnen. Op 9 april 1885 stuurt Krom aan G.S. zijn
verslag toe over hetgeen in 1884 door hem is verricht. Zie notulen van het verhandelde in de Ver
gadering van de Staten gedurende de zomerzitting op 7 juli 1885 bijlage nr. 5 (G. nr. 48, le afd.).
[161]
