t
.fw - X- /tout. -««7«-
fW'^c
JCANTB£5CHIKKINq
lOP INGEDIEND REQUEST
-w JWMr-
iW <u. est: Sm,
n
f-*
'lpSLUi- 4^*" V«T <^41^
8 4+ 4 SSjbQ- hsu~ «JU* <yü-t
gerhjke stand - conform de wet registers genoemd - geschiedt uitsluitend nog door
e verstrekking van uittreksels. Kijken we naar de gewestelijke besturen in de tijd van
de Republiek, dan zien we dat steeds minder grossen van oorkonden worden geëxpe-
d'eerd en dat steeds meer geauthentiseerde extracten uit het resolutieboek aan de be
langhebbenden worden verstrekt.
Wie van ons heeft nog wel eens een echt koninklijk besluit gezien? De tekst wordt ver
spreid door afschriften en afschriften van afschriften van de minuut, die in het Kabinet
van de Koningin op de Korte Vijverberg in Den Haag blijft. Tot 1940 werden alleen nog
grossen van oorkonden met een uithangend troonzegel van koningin Wilhelmina uitge
reikt aan nieuwbenoemde gouverneurs in de koloniën en - mits ze er de kosten voor
over hadden aan notarissen.
Onze universitaire doctorsbullen hebben nog de vorm van de Bourgondische lettres de
placcard, plakkaat brieven van papier met een opgedrukt zegel. De candidaats- en doc
toraaldiploma's hebben de vorm van uittreksels uit een protocol, dat intussen zodanig
formeel ,n verval is geraakt, dat de uittreksels niet meer geacht kunnen worden uit dat
vereenvoudigde boek getrokken te zijn. We zien hier één van de symptomen van het
verva* ^an het oorkonden wezen in onze maatschappij, waarmee we straks ook nog in
een ander verband kennis zullen maken.
Het protocol, dat we zojuist tot het meest superieure bewijsstuk hebben zien opstijgen
komt zelf overigens uit een geheel andere sfeer dan de oorkonde, namelijk uit de cate
gorie van de pro-memorie documenten. Het protocol is ondanks de deftige naam in zijn
oorsprong niet anders dan het notitieboek van de notaris of de griffier met in notae
us in abbreviaturen, de zakelijke gegevens die hij niet mag vergeten bij het opmaken
van de acte ,n forma. De notaris heet dus naar zijn in oorsprong tot niets verbindende
abbreviaturen. Allerlei pro memoriestukken hebben in aangepaste vorm de tand des
K M d°0rstaan; van het stedelijk burgerboek belanden we regelrecht bij de kaar-
enbakken, die nogal oneigenlijk bevolkingsregister of nog leuker bevolkingsDoe/thou-
ing heten. En wat is blijvender dan het belastingkohier een document dat gerust het
motto in secula seculorum mee kan krijgen. Soms gebeurt er wat met zo'n stuk - we
nemen als voorbeeld de kiezerslijst. Oorspronkelijk is het een pure geheugensteun, uit
gevonden toen het aantal stemgerechtigden te groot werd om ze te onthouden. Een kie
zerslijst wordt min of meer een bewijs van kiesgerechtigdheid als na 1795 op die lijst al
leen lieden worden ingeschreven, die de beruchte eed hebben afgelegd. Onder het Ko
ninkrijk is het eerst een openstaande lijst van lieden, die aan de census voldoen; die lijst
moet ter inzage liggen en na behandeling van bezwaarschriften moet de lijst door het
bevoegd gezag worden vastgesteld, hetwelk uit handtekeningen blijkt. De lijst is nu een
bewijs van stemrecht.
Van de categorie pro-memorie documenten, door de middeleeuwer cedulen genoemd
willen wij er nu nog enkele op hun weg naar de status van bewijsstuk volgen.
De rekening en verantwoording is oorspronkelijk zeker niet meer dan een spiekpapier
voor de comptabele wiens rekening en verantwoording van het gevoerde beheer nog
eeuwenlang mondeling wordt gedaan en wordt afgehoord. Het informele karakter van
[504]
I if 9l+i
f AJQ C-0 C
'/ft i 4
f
\**J& Xy-ty^-C^b
tféx-ü Pt frcrbn/s.
W, 4U lUo~xn
éQ a IJU /aJIJLiL4
(/vtr* ftt*
X.' Irrrl SU, SSSSlm ~Jir*x£y*JL
SU (v^-c^ <U-
l-l
/M-l l\
clrjjisrtxA -e,f-ÖT.3j
ojj 4» CbJ4&j
4 XröCÈ&tX cr-c-r>'C&&&*cA--/ friu1!»
ccuu#;/W
(UiAiêoe
[505]
