pH waarde
kwalificatie
13 - 14
zeer sterk alkalisch
10 - 13
sterk alkalisch
8 - 10
zwak alkalisch
6- 8
neutraal
4- 6
zwak zuur
1 - 4
sterk zuur
0- 1
zeer sterk zuur
Duidelijk is af te lezen welke pagina's zijn beschadigd en in welke mate.
Pagina's 1-52 zeer zwaar
53-117 zwaar
118 - 147 matig
148- 170 licht
171 - 178 zeer licht
179 - 189 onbeschadigd
180 - 194 zeer licht
195 - 212 licht
213 - 240 matig
Pagina 180 ontbreekt
De grafiek laat de mate, niet de aard, van de beschadiging zien van het gehele boek.
Bijvoorbeeld, de pagina's 1 - 52 zijn "zeer zwaar" beschadigd. Om een duidelijk
beeld van de aard van beschadiging aan de afzonderlijke pagina's te verkrijgen is
het noodzakelijk de oppervlakte in beeld te brengen. Daar de beschadiging aan
boeken zich meestal voortplant naar de volgende pagina's, is van het gedeelte met
de zeer zware schade de pagina's 1 - 52, pagina 26 genomen om de schade uit te
tekenen. Op deze manier krijgt men de gemiddelde schade te zien. Alleen de hoofd
scheuren worden uitgetekend, deze scheuren worden gezien als een lijn van 1 cm
breedte.
cm
100-
30,6-
27,2-
-75-
•70-
23,:
20,4-
40-
matig
10,2-
20-
licht
zeer licht
breedte
hoofdscheuren
verdwenen fragmenten
[318]
Als men van elke kwalificatie, in dit geval 9, de gemiddelde oppervlakte beschadiging
intekent, krijgt men een zeer goede indruk van de aard en mate van beschadiging,
niet alleen van het boek, maar ook van de afzonderlijke pagina's. Charters, kaarten,
prenten, losse stukken, zelfs de band van het boek kan op deze manier in kaart
gebracht worden. Om het geheel overzichtelijk te houden moeten de formaten afge
beeld worden in een vierkant van 10 x 10 cm, alle voorkomende formaten kunnen
hierin worden samengevat door de lengte en breedte in 10 porties te verdelen. Door
hiervoor millimeterpapier te gebruiken is de schade vrij gemakkelijk in te tekenen.
Dit vierkant heeft 100 vakjes van 1 cm2, dus 1 vakje is 1%. Het is nu eenvoudig vast
te stellen dat van de afgebeelde pagina 36% is vernietigd. Door alle beschadigde
vakjes te tellen blijkt dat 75% van de afgebeelde pagina is aangetast, wat ook blijkt
uit de lijn met procenten naast het vierkant. Diezelfde lijn geeft ook aan dat de
betreffende pagina met de term "zeer zwaar beschadigd" moet worden aangeduid.
Immateriële schade
De immateriële schade is vaak, niet altijd, zichtbaar door een verkleuring van het
materiaal waaruit het document bestaat. Deze verkleuring is het afbraakproduct
van dit materiaal. Ook de aantasting door bacteriën en schimmels is, voor zover deze
aantasting zich nog in de immateriële fase van de beschadiging bevindt, vaak zicht
baar door verkleuringen. Deze verkleuringen zijn moeilijk te meten omreden dat
men geen uitgangspunt heeft, een document kan heel goed bestaan uit een van oor
sprong gekleurd materiaal. Wel kan microscopisch onderzoek aantonen in welke
mate de papiervezel is afgebroken of in welke mate het perkament door schimmel is
aangetast. De restaurator zal in deze gevallen zelf de mate van aantasting, afgaande
op zijn visuele waarneming en zijn ervaring, vast moeten stellen. Een nadeel van deze
methode is dat de grenzen van aantasting dan minder scherp zijn.
Zuurgraad
Een andere vorm van immateriële schade is de aantasting door zuren. Deze aan
tasting is zeer sluimerend en zo op het oog niet waar te nemen. Met behulp van een
pH meter is de aantasting evenwel exact te meten. Om de zuurgraad van het boek
weer te geven en de mate van aantasting aan te duiden zijn de pH waarden weer ver
deeld in 7 kwalificaties.
[319]
