Woensdag had een bezoek aan de afdeling voor diplomatieke geschiedenis en het
historisch archief van het ministerie van Buitenlandse Zaken plaats (zie 13), terwijl
's middags het stadsarchief van Moskou werd bezocht (zie 14). De laatste dag,
donderdag 14 april, werd ik eerst ontvangen in het centraal historisch archief,
TsGADA (zie 15), waarna de slotbespreking met de heren Dolguich, Pegov en
Kapran volgde. Bij de afscheidslunch in restaurant Praga kon ik vaststellen dat ik
me die tien dagen goed had aangepast aan de Russische eet- en drinkgewoonten. De
sfeer aan tafel was werkelijk ontspannen en vriendschappelijk. Grapjes over en
weer wisselden toasts op de goede betrekkingen tussen archivarissen uit beide landen
af. Na de lunch vergezelde de onvermoeibare Romanov me op een tocht langs
diverse winkels, op zoek naar souvenirs. De volgende morgen kreeg ik op het vlieg
veld, waar Pegov, Kapran en Romanov mij uitgeleide deden, de allerlaatste cadeau's
(waaronder uiteraard wodka en kaviaar) en werd met vele accolades afscheid ge
nomen.
6. Tsentralnyj gosoedarstvennyj archiv kinofotodokoementov SSR
(TsGAFD) Centraal film- en fotostaatsarchief, Krasnagorsk.
Grimsted, 190193.
In Krasnagorsk, even buiten Moskou, ontving ons de directeur van het TsGAFD
Tjagonov. Het TsGAFD is in 1926 opgericht, vooral om films over de geschiedenis
van de Revolutie te bewaren. Men beheert enige tientallen miljoenen meters film:
meer dan 100.000 blikken (1 blik 300 m), waarvan de helft nitraatfilm. De tele
visiestudio's hebben hun eigen archieven. In het TsGAFD zijn alleen documentaires;
het fiction-materiaal vindt men in het archief van de staatsfilm (Gosfilmofond), dat
niet onder de staatsarchiefdienst valt. De catalogi van het TsGAFD zijn gebaseerd
op de montagelijsten (shotlists) en zijn dus tamelijk gedetailleerd. Voor het gebruik
van de films heeft de onderzoeker toestemming nodig van het ministerie of het film
bedrijf dat de film geproduceerd heeft (alle filmproduktie is staatsproduktie). He
laas kreeg ik van de depots en de laboratoria niets te zien. Wel werden de oudste
Russische documentaire (de kroning van Nicolaas II in 1896), een filmpje over de
conferentie te Potsdam en een over het bezoek in 1956 van een Russische kruiser
aan Amsterdam en Rotterdam vertoond.
7. Gosoedarstvennaja biblioteka SSSR imeni V. I. Lenina
Lenin staatsbibliotheek, Moskou. Grimsted, 263274.
Op mijn verzoek werd een kort bezoek aan het imposante gebouw van de Lenin-
bibliotheek ingelast. De plv. directrice N. Solovjeva, ontving me. De bibliotheek
werd gesticht in 1862, met als kern de uit Sint Petersburg overgebrachte verzameling
van de staatsman Roemjanzev (overleden 1831). Het boekeübestand telde toen
100.000 banden, thans 28 miljoen. De boeken zijn voor het grootste deel opgeborgen
in een depot van 19 verdiepingen met ruim 400 km; het transport van de boeken
geschiedt op een soort tafeltjes die opgehangen zijn aan een lopende band, bevestigd
in de hoofdgang die tussen de stellingen doorloopt. Dagelijks bezoeken 8000 mensen
de 28 leeszalen; er is in beginsel geen uitlening. De Leninbibliotheek telt 3500 mede-
[176]
werkers. Er zijn aparte alfabetische en systematische catalogi voor westerse en voor
Russische publikaties en een centrale catalogus van het in de overige staatsbiblio
theken bewaarde materiaal. De bibliotheek verzamelt ook archieven, bv. van schrij
vers, componisten, schilders, wetenschapsmensen enz.
8. Tsentralnyj Gosoedarstvennyj lstoritsjeskij Archiv SSR (TsGIA)
Centraal Historisch Staatsarchief van de U.S.S.R. te Leningrad.
Grimsted, 168182.
Gastheren waren de directeur I. A. Toropov en zijn plaatsvervanger I. I. Pisarev.
Het archief is gehuisvest in het gebouw waar tot 1918 de kerkelijke Synode en de
Senaat (wereldlijk; te vergelijken met de Raad van State) hun zetel hadden. Er
worden voornamelijk de archieven (tot 1918) van de door Alexander I in 1802 ge
vormde ministeries bewaard. Deze ministeries kwamen in de plaats van de colle
giale besturen die sedert Peter de Grote (1718/1719) aan de top van het staatsbe
stuur stonden. De archieven van Buitenlandse Zaken en van Marine zijn niet in het
TsGIA, maar in de historische archieven van de betreffende ministeries in Moskou.
In het TsGIA is ook een gedeelte van het archief van de keizerlijke kanselarij, het
financieel-huishoudelijk gedeelte van het hofarchief (de rest is, met het familie
archief der Romanovs, in het archief der Oktober revolutie) en verder particuliere
archieven van banken, bedrijven, theaters enz.
Per dag ontvangt men ca. 90 bezoeken; de studiezaal telt 59 plaatsen. Het aantal
bezoekers per jaar is slechts 1100. De ministeries hanteerden een zaaksgewijze orde
ning: de stukken betreffende een zaak werden in een dossier bijeengebracht (dossier
delo zaak). De dossiers worden, evenals in de andere Russische archieven,
liggend geborgen: per plank ongeveer drie dozen (in het TsGIA veelal kistjes van
dun hout). De archief stellingen in het TsGIA zijn ruw getimmerde houten stellingen,
opgesteld in de zalen en gangen van de oude administratie-gebouwen, tot in de
vroegere kerkzaal van de Synode toe. De berging maakt een primitieve indruk. Het
TsGIA beheert 7 miljoen akten-eenheden ca. 40 strekkende km). Voorin elke
eenheid ligt een formulier waarop is aangegeven wanneer en door wie het stuk ge
raadpleegd is, of er een microfilm van het stuk bestaat enz. Men had stukken klaar
gelegd over de aankoop door de Tsaar van een deel van de schilderijencollectie van
koning Willem II, over bloembollenimport uit Nederland enz.
9. Leningradskij gosoedarstvennyj archiv literatoery i iskoestva (LGALI)
Leningrader staatsarchief van literatuur en kunst, Leningrad.
Met de directeur van de archiefdirectie van de Leningrader oblast (district), I. G.
Doebkovskij, bezocht ik een van de zes staatsarchieven die onder het toezicht van
het Leningrader bestuur staan, nl. het staatsarchief van literatuur en kunst. De
andere vijf zijn:
1het archief van de Oktoberrevolutie (26 km);
2. het historisch archief;
[177]
