maling en in sommige gevallen de dijkzorg26. Daar de archieven van de opgeheven
banbesturen vaak overgenomen zijn door de dijkbesturen en in de inventarissen
van hun archieven beschreven zijn, kan men ook gemeentelijke polderstukken in
die archieven vinden27. Omgekeerd bevinden zich in de gemeente-archieven archief
stukken van banbesturen28. De archivalia van polders die, hoewel ze bestuurd wer
den door dorps- of gemeentebestuur, reeds vroeg administratief gescheiden zijn,
vormen archivistisch gezien een integraal onderdeel van het betreffende gemeente
archief29.
III. De archieven van de grote droogmakerijen.
Hier liggen de zaken precies omgekeerd, want tot de scheiding van gemeente- en
26 D. en B. de Jong, inventaris van het archief der banne Midwoud, 1931,
nr. 32 "Accoord tussen Oostwoud en Hauwerd enerzijds en Wognum, Wadway,
Spanbroek en Sijbekarspel anderzijds over het leggen van duikers, 1611, afschrift,
1613, 1 stuk."
nr. 33 "Sententie-reformatoir van de Hoge Raad inzake de geschillen tussen de
vroedschappen van Wognum en Wadway enerzijds contra vredemakers van Oostwoud
en Hauwert anderzijds over het leggen en openen van duikers in de ring der Vier
Noorderkoggen, 1629, afschrift van afschrift, 1655. 1 stuk."
G. van Es, inventaris van het archief der banne Oudendijk, 1931,
nr. 55 "Kleindeling of molenrekeningen (gedeelte polder Beschoot), 1791-1849.
1 deel."
nr. 40 "Rekeningen van ontvangsten en uitgaven van het polderbestuur van Ouden
dijksgedeelte Beetskoog, 1829, 1836-1858. 1 omslag."
nr. 41 "idem. (kladexemplaar), 1830-1835. 1 omslag.
N.B. betreft ook het gedeelte Beschoot."
nr. 45 "Landschot- of molenrekeningen van de Beets- en Schardammerkoog, 1852,
1853, 1855. 1 omslag."
F. J. A. Pielage, inventaris van het archief van de banne Jisp, 1937,
nr. 56 "Contract van bedijking tussen Purmerend, Wormer en Jisp, wegens het be
dijken der oude landen, 1630, afschriften, 1743, 1780, 1 omslag."
27 G. van Es, inventaris van het nieuw-archief van de ambacht genaamd de Vier Noor
derkoggen, 1939,
nr. 79 "Conditiën en voorwaarden van aanbestedingen van openbare werken en ver
huringen (banne Benningbroek), 1823-1932. 1 omslag."
nr. 51 "Overeenkomst in een geschil tussen Hoogwoud, Aartswoud en Opmeer, ge
legen aan de West-zijde van de kadijk en ingelanden van de Medemblikker-, Wog-
nummer- en Middelkoggen gelegen aan de Oostzijde van die kadijk, wegens het
doorsteken van die dijk, 1541. 1 omslag."
nr. 280 "Molenacte der Vier Noorderkoggen d.d. 1537; met een accoord over de
verplaatsing der vijf molens d.d. 1552, afschrift van een afschrift, 1600. 1 deel. (banne
Midwoud)."
nr. 300 "Stukken betreffende de koorn- en vlastienden, 1772, 1832-1857. 1 omslag,
(banne Nibbixwoud)."
28 B. M. de Jonge van Ellemeet, inventaris van het oud-archief van Graft, 1922,
nr. 129 "Notulen der vergaderingen van dijkgraaf en heemraden van de ban of pol
der Graft, 1796-1859. 1 deel."
29 Chr. M. Dozy, inventaris van het oud-archief der stad Edam, 1898,
nr. 406 "Registers van resolutiën (van de Zeevang), 25 mei 1651-24 maart 1796, etc.".
P. N. van Doorninck, inventaris van het oud-archief der gemeente Velsen, 1895,
nr. 117 "Notulen der vergaderingen van dijkgraaf en heemraden van de Velserbroek,
7773-1819. een register, folio en losse stukken."
[150]
polderbestuur in de 19e eeuw kan men hier meer en daar minder ook bestuursar
chieven in het waterschapsarchief vinden, de rechterlijke archieven incluis. Na de
bovengenoemde scheiding in de 19e eeuw zijn de oude bestuurlijke archieven bij de
waterschapsarchieven gebleven en zijn de toen van gehuchten tot gemeenten ver
heven agglomeraties pas met een eigen archief begonnen. Hun "retro-acta" berusten
dus in de waterschapsarchieven. De rechterlijke archieven zijn in het begin van de
20e eeuw naar het Rijksarchief in Haarlem gegaan. En zoals men geen polderstuk
ken uit de dorpsarchieven moet lichten omdat ze er een onderdeel van vormen, zo
had men de rechterlijke archieven niet uit deze waterschapsarchieven moeten halen.
Zij dienen, evenals de rechterlijke archieven van de verschillende gemeenten, aan
deze besturen in bewaring teruggegeven te worden.
Hoe deze moeilijkheden op te lossen?
Volgens de archiefwet 1962, art. 23, dienen B. en W. zorg te dragen voor hun
archiefbescheiden. Deze zorg in eigen beheer is in Noord-Holland geen haalbare
zaak aangezien de gemeenten in de meeste gevallen daarvoor te klein zijn. Daarom
stimuleert de Provincie zeer sterk de ontwikkeling van streekarchieven per regio,
iets waar Noord-Holland zich uitermate goed toe leent, daar de regio's hier altijd
historisch bepaald zijn geweest en dus gemakkelijk af te bakenen. Op deze manier
worden veel oude, belangrijke archieven voor iedereen toegankelijk gemaakt, wat
anders niet het geval geweest zou zijn. Veel gemeenten hebben zich dan ook reeds
bij deze streekarchieven aangesloten.
Artikel 29 e.v. van de archiefwet 1962 spreekt over de zorg voor de waterschaps
archieven door de dagelijkse besturen zelf. Ten aanzien van het semidynamisch en
het dynamisch archief is dit een duidelijke zaak. Alleen wat betreft de oude en af
gesloten archieven zijn er, afgezien van het feit dat per regio stad en platteland
een eenheid vormden, verschillende redenen om ook deze archieven bij streek
archiefdiensten in bewaring te geven.
Immers heel veel oude polderstukken zijn gemeentelijke archiefbescheiden. Wan
neer deze archiefbescheiden als onderdeel van een gemeente-archief naar een streek
archiefdienst worden overgebracht, lijkt het mij niet meer dan wenselijk dat de
archieven van degenen die het bestuur over die polders hebben overgenomen, die der
gereglementeerde polders, ook daar in bewaring worden gegeven. Op dezelfde
manier ligt het verleden van enkele gemeenten verankerd in de archieven van
droogmakerijen.
Vervolgens zijn, zoals boven reeds gezegd, veel gemeentelijke polderstukken ten
onrechte in de verschillende waterschapsarchieven terechtgekomen. Wil men nu
deze stukken in samenhang met elkaar raadplegen en desgewenst naderhand herin
ventariseren, dat is een overbrenging van de archieven van banbesturen, ambachts
besturen, (hoog)heemraadschappen en droogmakerijen naar hetzelfde streekarchief
de meest aangegeven weg.
Een derde argument is, dat op deze manier de archieven van vooral de kleine wa
terschappen bijna onmiddellijk in een goede archiefbewaarplaats komen te berusten
onder deskundig beheer en zodoende voor iedereen toegankelijk worden. De erbar-
[151
